Жорий йилнинг 7−15 ноябрь кунлари Халқаро валюта жамғармасининг Рон ван Руден бошчилигидаги делегацияси Ўзбекистон вакиллари билан мамлакатдаги ҳозирги иқтисодий ҳолат ва келгусидаги истиқболлар, шунингдек, сиёсатнинг устувор йўналишлари муҳокама қилинди. Ўз миссиясинг якунида ван Руден бир қатор хулоса ва прогнозларни эълон қилди. Бу ҳақда ташкилот матбуот хизмати хабар қилди.
Ўзбекистон иқтисодиёти жорий йилда Украинадаги ҳолат ортидан юзага келган янги муаммолар, жаҳон нархлари босими ва молия бозорларидаги кескинлашув шароитларига қарамай, ўзининг юқори кўрсаткичларини давом эттирди.
Йил бошида кутилганидан фарқли ўлароқ, пул ўтказмалари, жумладан, меҳнат муҳожирларининг пул ўтказмалари икки баравардан кўпроқ ўсди, бу эса фискал қўллаб-қувватлашнинг давом этиши ва мустаҳкам савдо билан биргаликда Ўзбекистонда иқтисодий фаоллик ва ўсишни қўллаб-қувватлади. Прогнозларга кўра, 2022 йилда Ўзбекистон иқтисодиёти қарийб 6 фоизга ўсиши кутилмоқда.
Инфляция даражаси кўтарилди ва кенгроқ асосга эга бўлиб, глобал нархлар, айниқса озиқ-овқат ва энергия нархларининг ошишида акс этди. Ўзбекистон Марказий банки томонидан ўз вақтида кўрилган қатъий чора-тадбирлар туфайли 2022 йил охиригача инфляция даражаси 12 фоиз атрофида сақланиши кутилмоқда.
Келгуси даврда юқори даражадаги ноаниқлик билан қўшимча қийинчиликлар кутилмоқда. 2023 йилда глобал иқтисодий ўсиш секинлашиши прогноз қилинмоқда, бироқ шунга қарамай, инфляция янада барқарор бўлиши мумкин.
«Натижада, нисбатан кучли ички талабнинг кутилаётган давом этишига қарамай, 2023 йилда Ўзбекистонда иқтисодий ўсиш бироз пасайиб, 5 фоиздан сал камроқ бўлиши прогноз қилинмоқда. Инфляция даражаси эса юқорилигича қолиши кутилмоқда. Ўзбекистоннинг иқтисодий истиқболига салбий таъсир кўрсатадиган хавфлар қаторига Украинадаги урушнинг эҳтимолий авж олиши, глобал ўсиш суръатларининг янада секинлашиши ва молиявий аҳволнинг ёмонлашиши билан боғлиқ хавфлар киради», дейилади ташкилот хабарида.
Ҳозирги ноаниқликлар ҳушёрликни оширишни талаб қилади. Инфляция ҳозирги ва келгуси даврда аҳоли фаровонлиги учун асосий таҳдид бўлиб қолмоқда, чунки у реал даромадларни пасайтиради ва макроиқтисодий барқарорликни бузади. Агар инфляция жиловланмаса, унинг илдиз отиши хавфи бор, бу эса охир-оқибат инфляцияни назорат қилиш харажатларини оширади.
«Шундан келиб чиқиб, пул-кредит сиёсати инфляция даражасини пасайтиришга қаратилган бўлиши керак, дейилади ҳисоботда. Амалдаги сиёсат нархлар босимини ўз ичига олган ва инфляция даражасини Марказий банк томонидан белгиланган ўрта муддатли мақсадли кўрсаткичга босқичма-босқич пасайтириш учун асосли кўринади. Бироқ, сиёсатнинг узатилиши молиявий воситачиликнинг паст даражаси эканлиги ва юқори долларизация оқибатида, шунингдек, субсидияланган фоиз ставкалари бўйича давлат кредитлаш дастурлари билан чекланиб қолмоқда», деб изоҳ берди ХВЖ.
Агар озиқ-овқат ва энергия нархлари босими асосий инфляцияни янада кучайтирса, инфляцион кутилмалар кучайишининг олдини олиш учун пул-кредит сиёсатини қаттиқлаштириш талаб қилиниши мумкин. Имтиёзли кредитлаш дастурларини янада қисқартириш ва муҳим иқтисодий фаолият учун фоиз ставкаларини субсидиялаш билан алмаштирилиши керак.
Фискал сиёсат инфляция даражасини пасайтиришга қаратилган бўлиши керак. Жорий йилда фискал консолидация суръати секинлашди, бу эса ижтимоий ёрдам миқдорини икки баробардан кўпроққа оширди. Шундай қилиб, 2022 йилда бюджет тақчиллиги ЯИМнинг 4 фоизини ташкил қилиши кутилмоқда.
«Расмийлар ҳақли равишда дефицитни 2023 йилда ЯИМнинг 3 фоизигача камайтиришни мақсад қилган, бу ҳам фискал барқарорликка ишончни кучайтириши керак. Таркибий харажатлар ва солиқларни қисқартириш истагини ҳисобга олган ҳолда, дефицитни камайтириш қийин бўлиши мумкин. Фискал сиёсат энг заиф қатламларни мақсадли қўллаб-қувватлаш орқали ҳимоя қилишни давом эттириши керак, аммо ҚҚС ва олтин нархини пасайтиришдан келадиган даромадлар учун хавфларни ҳисобга олган ҳолда, бошқа харажатларни янада қисқартириш керак бўлади», дея таъкидлади ташкилот вакили.
Имтиёзларни бартараф этиш ва солиққа риоя қилишни яхшилаш орқали солиқ солинадиган базани кенгайтириш бўйича ишларни давом эттириш керак. Бундан ташқари, давлат инвестицияларини бошқариш, шунингдек, фискал рискларни бошқариш, жумладан, давлат-хусусий шериклик учун қатъий қоидалар ва чегараларни белгилаш орқали янада такомиллаштириш учун имкониятлар мавжуд.
Салбий омилларга қарамай, ҳукумат ўсиш суръатларини оширишда давлат эмас, балки хусусий сектор етакчилик қилишини таъминлаш учун бозорга асосланган таркибий ислоҳотларни давом эттирмоқда. Бу, давлатнинг иқтисодиётдаги ҳали ҳам катта ролини камайтиришга ва ишбилармонлик муҳитини янада яхшилашга олиб келади. Тез ўсиб бораётган ишчи кучи учун янги иш ўринларининг асосий манбаи бўлиши керак бўлган кичик ва ўрта корхоналар, айниқса, ривожланиш ва фаровонлик учун имкониятга муҳтож.
Шунга кўра қуйидагиларни амалга оширилиши мақсадга мувофиқ бўлади:
- давлат корхоналари ва давлат банкларини хусусийлаштириш давом эттириш;
- рақобатни кучайтириш ва бизнес учун тенг шароит яратиш;
- давлат хизматларини, шу жумладан солиқ ва божхона маъмуриятчилигини рақамлаштиришни кенгайтириш;
- фактор бозорлари, хусусан, меҳнат бозори, ер, энергия, сув ва молия бозорлари фаолиятини такомиллаштириш, уларнинг маҳсулдорлигини ошириш;
- савдо интеграцияси ва минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлаш.
Оқилона макроиқтисодий сиёсат ва ислоҳотларни давом эттириши билан келгуси йилларда кучли ўсиш давом этиши кутилмоқда. Бу ҳукуматга 2030 йилга бориб Ўзбекистонни ўртачадан юқоридаромадли давлатга айлантириш мақсадига эришиш имконини беради.
