Joriy yilning 7−15 noyabr kunlari Xalqaro valyuta jamg‘armasining Ron van Ruden boshchiligidagi delegatsiyasi O‘zbekiston vakillari bilan mamlakatdagi hozirgi iqtisodiy holat va kelgusidagi istiqbollar, shuningdek, siyosatning ustuvor yo‘nalishlari muhokama qilindi. O‘z missiyasing yakunida van Ruden bir qator xulosa va prognozlarni e’lon qildi. Bu haqda tashkilot matbuot xizmati xabar qildi.
O‘zbekiston iqtisodiyoti joriy yilda Ukrainadagi holat ortidan yuzaga kelgan yangi muammolar, jahon narxlari bosimi va moliya bozorlaridagi keskinlashuv sharoitlariga qaramay, o‘zining yuqori ko‘rsatkichlarini davom ettirdi.
Yil boshida kutilganidan farqli o‘laroq, pul o‘tkazmalari, jumladan, mehnat muhojirlarining pul o‘tkazmalari ikki baravardan ko‘proq o‘sdi, bu esa fiskal qo‘llab-quvvatlashning davom etishi va mustahkam savdo bilan birgalikda O‘zbekistonda iqtisodiy faollik va o‘sishni qo‘llab-quvvatladi. Prognozlarga ko‘ra, 2022 yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti qariyb 6 foizga o‘sishi kutilmoqda.
Inflyatsiya darajasi ko‘tarildi va kengroq asosga ega bo‘lib, global narxlar, ayniqsa oziq-ovqat va energiya narxlarining oshishida aks etdi. O‘zbekiston Markaziy banki tomonidan o‘z vaqtida ko‘rilgan qat’iy chora-tadbirlar tufayli 2022 yil oxirigacha inflyatsiya darajasi 12 foiz atrofida saqlanishi kutilmoqda.
Kelgusi davrda yuqori darajadagi noaniqlik bilan qo‘shimcha qiyinchiliklar kutilmoqda. 2023 yilda global iqtisodiy o‘sish sekinlashishi prognoz qilinmoqda, biroq shunga qaramay, inflyatsiya yanada barqaror bo‘lishi mumkin.
«Natijada, nisbatan kuchli ichki talabning kutilayotgan davom etishiga qaramay, 2023 yilda O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish biroz pasayib, 5 foizdan sal kamroq bo‘lishi prognoz qilinmoqda. Inflyatsiya darajasi esa yuqoriligicha qolishi kutilmoqda. O‘zbekistonning iqtisodiy istiqboliga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan xavflar qatoriga Ukrainadagi urushning ehtimoliy avj olishi, global o‘sish sur’atlarining yanada sekinlashishi va moliyaviy ahvolning yomonlashishi bilan bog‘liq xavflar kiradi», deyiladi tashkilot xabarida.
Hozirgi noaniqliklar hushyorlikni oshirishni talab qiladi. Inflyatsiya hozirgi va kelgusi davrda aholi farovonligi uchun asosiy tahdid bo‘lib qolmoqda, chunki u real daromadlarni pasaytiradi va makroiqtisodiy barqarorlikni buzadi. Agar inflyatsiya jilovlanmasa, uning ildiz otishi xavfi bor, bu esa oxir-oqibat inflyatsiyani nazorat qilish xarajatlarini oshiradi.
«Shundan kelib chiqib, pul-kredit siyosati inflyatsiya darajasini pasaytirishga qaratilgan bo‘lishi kerak, deyiladi hisobotda. Amaldagi siyosat narxlar bosimini o‘z ichiga olgan va inflyatsiya darajasini Markaziy bank tomonidan belgilangan o‘rta muddatli maqsadli ko‘rsatkichga bosqichma-bosqich pasaytirish uchun asosli ko‘rinadi. Biroq, siyosatning uzatilishi moliyaviy vositachilikning past darajasi ekanligi va yuqori dollarizatsiya oqibatida, shuningdek, subsidiyalangan foiz stavkalari bo‘yicha davlat kreditlash dasturlari bilan cheklanib qolmoqda», deb izoh berdi XVJ.
Agar oziq-ovqat va energiya narxlari bosimi asosiy inflyatsiyani yanada kuchaytirsa, inflyatsion kutilmalar kuchayishining oldini olish uchun pul-kredit siyosatini qattiqlashtirish talab qilinishi mumkin. Imtiyozli kreditlash dasturlarini yanada qisqartirish va muhim iqtisodiy faoliyat uchun foiz stavkalarini subsidiyalash bilan almashtirilishi kerak.
Fiskal siyosat inflyatsiya darajasini pasaytirishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Joriy yilda fiskal konsolidatsiya sur’ati sekinlashdi, bu esa ijtimoiy yordam miqdorini ikki barobardan ko‘proqqa oshirdi. Shunday qilib, 2022 yilda budjet taqchilligi YAIMning 4 foizini tashkil qilishi kutilmoqda.
«Rasmiylar haqli ravishda defitsitni 2023 yilda YAIMning 3 foizigacha kamaytirishni maqsad qilgan, bu ham fiskal barqarorlikka ishonchni kuchaytirishi kerak. Tarkibiy xarajatlar va soliqlarni qisqartirish istagini hisobga olgan holda, defitsitni kamaytirish qiyin bo‘lishi mumkin. Fiskal siyosat eng zaif qatlamlarni maqsadli qo‘llab-quvvatlash orqali himoya qilishni davom ettirishi kerak, ammo QQS va oltin narxini pasaytirishdan keladigan daromadlar uchun xavflarni hisobga olgan holda, boshqa xarajatlarni yanada qisqartirish kerak bo‘ladi», deya ta’kidladi tashkilot vakili.
Imtiyozlarni bartaraf etish va soliqqa rioya qilishni yaxshilash orqali soliq solinadigan bazani kengaytirish bo‘yicha ishlarni davom ettirish kerak. Bundan tashqari, davlat investitsiyalarini boshqarish, shuningdek, fiskal risklarni boshqarish, jumladan, davlat-xususiy sheriklik uchun qat’iy qoidalar va chegaralarni belgilash orqali yanada takomillashtirish uchun imkoniyatlar mavjud.
Salbiy omillarga qaramay, hukumat o‘sish sur’atlarini oshirishda davlat emas, balki xususiy sektor yetakchilik qilishini ta’minlash uchun bozorga asoslangan tarkibiy islohotlarni davom ettirmoqda. Bu, davlatning iqtisodiyotdagi hali ham katta rolini kamaytirishga va ishbilarmonlik muhitini yanada yaxshilashga olib keladi. Tez o‘sib borayotgan ishchi kuchi uchun yangi ish o‘rinlarining asosiy manbai bo‘lishi kerak bo‘lgan kichik va o‘rta korxonalar, ayniqsa, rivojlanish va farovonlik uchun imkoniyatga muhtoj.
Shunga ko‘ra quyidagilarni amalga oshirilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi:
- davlat korxonalari va davlat banklarini xususiylashtirish davom ettirish;
- raqobatni kuchaytirish va biznes uchun teng sharoit yaratish;
- davlat xizmatlarini, shu jumladan soliq va bojxona ma’muriyatchiligini raqamlashtirishni kengaytirish;
- faktor bozorlari, xususan, mehnat bozori, yer, energiya, suv va moliya bozorlari faoliyatini takomillashtirish, ularning mahsuldorligini oshirish;
- savdo integratsiyasi va mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlash.
Oqilona makroiqtisodiy siyosat va islohotlarni davom ettirishi bilan kelgusi yillarda kuchli o‘sish davom etishi kutilmoqda. Bu hukumatga 2030 yilga borib O‘zbekistonni o‘rtachadan yuqoriдаромадли davlatga aylantirish maqsadiga erishish imkonini beradi.
