2022 йилнинг III чорагида Москвадаги офис кўчмас мулк бозори пасайишни қайд этди. Бу ҳолат, айниқса премиум сегментдаги бизнес марказларига тегишли бўлиб, бу бўш майдонларнинг 15% ини ташкил этади.
Knight Frank компаниянинг таҳлилий ҳисоботига кўра, жорий йилнинг II чорагида Москвадаги бўш офис майдонлари 6,6% бўлган бўлса, III чорак сўнгида бу кўрсаткич 8,6% га етди.
Янги таклифлар киритиш сони пастлигича қолмоқда. 2021 йилнинг 9 ойи давомида фойдаланишга топширишнинг умумий ҳажми 497,6 минг кв.метрни ташкил этган бўлса, 2022 йилнинг мос даврига келиб бу кўрсаткич қарийб 183,4 минг кв. метргача кисқарди. Иқтисодий вазиятнинг беқарорлиги туфайли офис объектларининг минимал фойдаланишга топширилиши қайд этилган, кўплаб бизнес марказлари қурилиши тўхтатилди ва янги қурилишни бошлаш мақсадга мувофиқ эмасдек кўринмоқда.
Таклиф ҳажмининг динамикаси
Spot нашрининг ёзишича, «Commonwealth Partnership» агентлигининг кўчмас мулк бўлимига Ўзбекистон, Қозоғистон, Дубай, Туркия каби мамлакатларга бизнесни кўчириш бўйича мурожаатлар келиб тушмоқда.
«Пойтахтда бўш турган офис хоналари сони ортиб бормоқда, лекин уларга бўлган талаб бу даражада эмас. Мутахассислар бу тенденция келгуси йилда ҳам давом этишини тахмин қилишмоқда», — деди компания бошлиғи Наталья Никитина.
Унга кўра, Москва офис бозорининг учинчи чорак якунлари бўйича кўрсаткичлари аввалгидек, қизил зонада бўлиб, кескин тенденция учун зарур шарт-шароитлар йил охиригача ўзгаради.
«Йил охиригача юқори сифатли офисларнинг энг йирик ижарачилари (асосан, Россиядан чиқиб кетишларини эълон қилган брендлар) бўш жойни қисқартириш ёки ижара шартномаларидан воз кечиш тўғрисида қарор қабул қилишларини кутамиз», — деди у.
Ушбу вазиятнинг натижаси ижара ставкаларида ва 2023 йилнинг биринчи ярмида бўш майдонлар улушида акс этади.
«Бизга Қозоғистон, Ўзбекистон, Дубай, Бельград, Туркияга бизнесни кўчириш бўйича кўплаб мурожаатлар тушмоқда. У ерда транспорт ва исталган жойда офисларни ижарага олиш мумкин», — деди у.
Февраль ойида бу тенденция сезиларли бўлди, кейин унинг интенсивлиги пасайиб, сентябрда яна ошди.
Компания кузатувларининг фикрича, ҳозирда энг юқори талаб Ўзбекистон ва Қозоғистонда мавжуд. Лекин Арманистон, Грузияда эса талаб кам. Чунки бу мамлакатларда офис майдони чекланган, дея қўшимча қилди Наталья Никитина.
Прогнозларга кўра, бизнес марказлари эгалари ижара ставкаларини пасайтиришга ҳали тайёр эмас. Талабнинг қисқариши ва бўш иш ўринларининг бироз ўсишига қарамай, жорий йилнинг тўққиз ойи учун ижара ставкаларида минимал ўзгаришлар бўлди. IBC Real Estate прогнозларига кўра, 2022 йил охирида ижара ставкалари 5−15% оралиғида пасайишни кўрсатади ва 2023 йилда бу кўрсаткич минимал даражага етади.
Шунингдек, мутахассислар Москвадаги офис ижараси бозори 2024 йилга келиб тўлиқ тикланишига умид бидирмоқда.
