«Ўзагроэкспортбанк» акциядорлик жамиятининг давлат улуши очиқ тендерсиз хусусий компанияга ўтказилиши мумкин, деб хабар берди «Газета.uz».
23 февраль куни Россиянинг хусусий «Совкомбанк»и «Ўзагроэкспортбанк»даги давлат улушини тўлиқ (100%) 4 млн долларга сотиб олгани ҳақида ёзган эдик. Бу Россиянинг Украинага бостириб киришидан бир кун олдин содир бўлди. Банк Ўзбекистон банкини хусусийлаштириш бўйича очиқ тендерда ғолиб чиқди. Бироқ июнь ойида «Совcомбанк» ва Ўзбекистон Давлат активларини бошқариш агентлиги (ДАБА) Россияга қарши санкциялар туфайли битимни бекор қилиш жараёнини бошлагани маълум бўлди.
18 октябрь куни молиячи Отабек Бакиров ўзининг Telegram-каналида банк яна хусусийлаштирилаётгани ҳақида, бироқ бу жараён Вазирлар Маҳкамасининг «ёпиқ» қарори доирасида амалга ошаётганини маълум қилди. Унинг ёзишича, банкдаги давлат улуши «хорижий олигархияга алоқадор» компанияга сотилмоқда. Бошқа блогерлар ҳам буни таъкидладилар. Ҳозиргача ҳеч бир давлат органи хабарларга изоҳ бермади.
«Газета.uz» маълумотларига кўра, давлат акциялари пакетини ҳукуматнинг ёпиқ қарори бўйича инвестиция мажбуриятларини бажариш шарти билан (ҳужжат «хизмат фойдаланиш учун» деб таснифланган) Support Level компаниясига ўтказиш режалаштирилмоқда. Эҳтимол, бундай мажбуриятлар лицензия талабларига мувофиқ капитални минимал даражага (100 млрд сўм) етказиш билан боғлиқ бўлади.
КТЯДР маълумотларига кўра, ушбу компания 2015 йил август ойида Тошкентда рўйхатдан ўтган. Асосий фаолияти — бу бошқа ташкилотларнинг ходимлар билан ишлаш бўйича фаолияти. Эътиборлиси, 18 октябрь ҳолатида компаниянинг устав капитали 6 млн сўмни ташкил этган бўлса, 28 октябрь ҳолатига кўра 56 млрд сўмга ошган. Support Level раҳбари — Искандар Усмонов, ягона асосчиси — Олимжон Қосимович Шодиев.
Олимжон Шодиев Ўзбекистондаги энг йирик корхона — Навоий кон-металлургия комбинати Кузатув кенгаши раисининг ўринбосари ҳисобланади. Шунингдек, у Қозоғистон ва бошқа мамлакатлар молия бозорларида фаолият юритувчи «ИФГ Контитент» инвестиция компаниялари гуруҳи аффилланган шахслари қаторига киритилган.
«Евроосиё банки» облигациялар эмиссияси проспектида Олимжон Шодиев Izarus Investment B.V. (Люксембург) раҳбари сифатида аффилланган шахс этиб белгиланган. Ҳужжатда миллиардер Фаттоҳ Шодиев оиласининг бошқа аъзолари, жумладан унинг укаси Қосим Шодиев ҳам кўрсатилган.
27 октябрь куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида Марказий банк раиси Мамаризо Нурмуратовдан регулятор «Ўзагроэкспортбанк» харидорининг талабларга жавоб бериш-бермаслигини ўргангани сўралди, бироқ у саволни жавобсиз қолдирди.
ДАБА «Пойтахтбанк» ва «Ўзагроэкспортбанк» акцияларининг давлат улушини сотиш режаларини эълон қилишда қуйидаги мезонлар: ROE (капитал рентабеллиги) индекси 10% бўлган банк соҳасида камида уч йиллик иш тажрибаси, банк бошқарувида тасдиқланган компетенция ва тажриба, устав капитали ва кредит рейтингининг мавжудлиги ва бошқа кўплаб талабларни белгилаган эди.
«Газета.uz» агентлик матбуот хизматидан изоҳ ололмади, ДАБА Давлат активларини хусусийлаштириш департаменти бошлиғи Жамшид Жўраев банклар хусусийлаштирилганидан хабари йўқлиги, чунки улар билан ишламаслигини маълум қилди. «Банкларнинг [давлат улуши] Молия вазирлигига тегишли (ваҳоланки КТЯДР маълумотларига кўра, эгаси ДАБА — таҳр.),» — деди у.
Молия вазирлиги матбуот хизмати улар фақат банкларни трансформация қилишга масъул эканини, хусусийлаштириш билан эса ДАБА шуғулланаётганини маълум қилди.
Марказий банк матбуот хизмати «Газета.uz»нинг қўшимча саволларига жавоб бермади. Таҳририят манбасининг хабар беришича, регуляторга компаниядан банкни сотиб олиш бўйича ариза ҳали келиб тушмаган.
«Ўзагроэкспортбанк» ҳақида
Ўзбекистон президентининг 2017 йил 24 январдаги қарори билан «Ўзагроэкспортбанк» акциядорлик тижорат банки ташкил этилган. Банкни ташкил этишдан кўзланган мақсад қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари ва аҳоли учун қулай шарт-шароитлар яратиш, экспорт қилувчи ташкилотларни молиявий қўллаб-қувватлаш ва мева-сабзавот маҳсулотларини экспорт қилиш салоҳиятини ривожлантиришдан иборат.
Банк сотувга қўйилганда, 2021 йил 1 апрель ҳолатига кўра, банк активлари миқдори 60 млрд сўмни (йил давомида кўрсаткич икки баробарга камайди), мажбуриятлари эса 18 млрд сўмни ташкил этди. Кредит портфелининг ҳажми 68 млрд сўмга етди, шундан 37 млрд сўми (55,5%) муаммоли (NPL) бўлди. «Ўзагроэкспортбанк» биринчи чоракни 41,5 млрд сўм соф зарар билан якунлади.
Сотишдан бир ой аввал банк активлари миқдори 2022 йил 1 январь ҳолатига 69 млрд сўмни (йил давомида кўрсаткич 36,6 фоизга камайди), мажбуриятлари эса 3 млрд сўмни ташкил этди. Кредит портфелининг ҳажми 30 млрд сўмгача қисқарди, шундан 17 млрд сўми (55,5 фоизи) муаммоли.
1 октябрь ҳолатига банкнинг кредит портфели 7 млрд сўмлик NPL билан 8 млрд сўмгача (91,9%) қисқарди. Шундай қилиб, давлат захира яратиш ва банк капиталини (қийматини) камайтириш орқали банкнинг муаммоли кредитларини сотишдан олдин ҳисобдан чиқариши мумкин эди. Хусусан, агар 2021 йил 1 октябрда активлар ҳажми 70 млрд сўмни, мажбуриятлар эса 4 млрд сўмни ташкил этган бўлса, бугунги кунда бу кўрсаткичлар мос равишда 49 млрд ва 2 млрд сўмга камайган.
