«O‘zagroeksportbank» aksiyadorlik jamiyatining davlat ulushi ochiq tendersiz xususiy kompaniyaga o‘tkazilishi mumkin, deb xabar berdi «Gazeta.uz».
23 fevral kuni Rossiyaning xususiy «Sovkombank»i «O‘zagroeksportbank»dagi davlat ulushini to‘liq (100%) 4 mln dollarga sotib olgani haqida yozgan edik. Bu Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan bir kun oldin sodir bo‘ldi. Bank O‘zbekiston bankini xususiylashtirish bo‘yicha ochiq tenderda g‘olib chiqdi. Biroq iyun oyida «Sovcombank» va O‘zbekiston Davlat aktivlarini boshqarish agentligi (DABA) Rossiyaga qarshi sanksiyalar tufayli bitimni bekor qilish jarayonini boshlagani ma’lum bo‘ldi.
18 oktabr kuni moliyachi Otabek Bakirov o‘zining Telegram-kanalida bank yana xususiylashtirilayotgani haqida, biroq bu jarayon Vazirlar Mahkamasining «yopiq» qarori doirasida amalga oshayotganini ma’lum qildi. Uning yozishicha, bankdagi davlat ulushi «xorijiy oligarxiyaga aloqador» kompaniyaga sotilmoqda. Boshqa blogerlar ham buni ta’kidladilar. Hozirgacha hech bir davlat organi xabarlarga izoh bermadi.
«Gazeta.uz» ma’lumotlariga ko‘ra, davlat aksiyalari paketini hukumatning yopiq qarori bo‘yicha investitsiya majburiyatlarini bajarish sharti bilan (hujjat «xizmat foydalanish uchun» deb tasniflangan) Support Level kompaniyasiga o‘tkazish rejalashtirilmoqda. Ehtimol, bunday majburiyatlar litsenziya talablariga muvofiq kapitalni minimal darajaga (100 mlrd so‘m) yetkazish bilan bog‘liq bo‘ladi.
KTYADR ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu kompaniya 2015 yil avgust oyida Toshkentda ro‘yxatdan o‘tgan. Asosiy faoliyati — bu boshqa tashkilotlarning xodimlar bilan ishlash bo‘yicha faoliyati. E’tiborlisi, 18 oktabr holatida kompaniyaning ustav kapitali 6 mln so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 28 oktabr holatiga ko‘ra 56 mlrd so‘mga oshgan. Support Level rahbari — Iskandar Usmonov, yagona asoschisi — Olimjon Qosimovich Shodiyev.
Olimjon Shodiyev O‘zbekistondagi eng yirik korxona — Navoiy kon-metallurgiya kombinati Kuzatuv kengashi raisining o‘rinbosari hisoblanadi. Shuningdek, u Qozog‘iston va boshqa mamlakatlar moliya bozorlarida faoliyat yurituvchi «IFG Kontitent» investitsiya kompaniyalari guruhi affillangan shaxslari qatoriga kiritilgan.
«Yevroosiyo banki» obligatsiyalar emissiyasi prospektida Olimjon Shodiyev Izarus Investment B.V. (Lyuksemburg) rahbari sifatida affillangan shaxs etib belgilangan. Hujjatda milliarder Fattoh Shodiyev oilasining boshqa a’zolari, jumladan uning ukasi Qosim Shodiyev ham ko‘rsatilgan.
27 oktabr kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratovdan regulyator «O‘zagroeksportbank» xaridorining talablarga javob berish-bermasligini o‘rgangani so‘raldi, biroq u savolni javobsiz qoldirdi.
DABA «Poytaxtbank» va «O‘zagroeksportbank» aksiyalarining davlat ulushini sotish rejalarini e’lon qilishda quyidagi mezonlar: ROE (kapital rentabelligi) indeksi 10% bo‘lgan bank sohasida kamida uch yillik ish tajribasi, bank boshqaruvida tasdiqlangan kompetensiya va tajriba, ustav kapitali va kredit reytingining mavjudligi va boshqa ko‘plab talablarni belgilagan edi.
«Gazeta.uz» agentlik matbuot xizmatidan izoh ololmadi, DABA Davlat aktivlarini xususiylashtirish departamenti boshlig‘i Jamshid Jo‘rayev banklar xususiylashtirilganidan xabari yo‘qligi, chunki ular bilan ishlamasligini ma’lum qildi. «Banklarning [davlat ulushi] Moliya vazirligiga tegishli (vaholanki KTYADR ma’lumotlariga ko‘ra, egasi DABA — tahr.),» — dedi u.
Moliya vazirligi matbuot xizmati ular faqat banklarni transformatsiya qilishga mas’ul ekanini, xususiylashtirish bilan esa DABA shug‘ullanayotganini ma’lum qildi.
Markaziy bank matbuot xizmati «Gazeta.uz»ning qo‘shimcha savollariga javob bermadi. Tahririyat manbasining xabar berishicha, regulyatorga kompaniyadan bankni sotib olish bo‘yicha ariza hali kelib tushmagan.
«O‘zagroeksportbank» haqida
O‘zbekiston prezidentining 2017 yil 24 yanvardagi qarori bilan «O‘zagroeksportbank» aksiyadorlik tijorat banki tashkil etilgan. Bankni tashkil etishdan ko‘zlangan maqsad qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilari va aholi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, eksport qiluvchi tashkilotlarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash va meva-sabzavot mahsulotlarini eksport qilish salohiyatini rivojlantirishdan iborat.
Bank sotuvga qo‘yilganda, 2021 yil 1 aprel holatiga ko‘ra, bank aktivlari miqdori 60 mlrd so‘mni (yil davomida ko‘rsatkich ikki barobarga kamaydi), majburiyatlari esa 18 mlrd so‘mni tashkil etdi. Kredit portfelining hajmi 68 mlrd so‘mga yetdi, shundan 37 mlrd so‘mi (55,5%) muammoli (NPL) bo‘ldi. «O‘zagroeksportbank» birinchi chorakni 41,5 mlrd so‘m sof zarar bilan yakunladi.
Sotishdan bir oy avval bank aktivlari miqdori 2022 yil 1 yanvar holatiga 69 mlrd so‘mni (yil davomida ko‘rsatkich 36,6 foizga kamaydi), majburiyatlari esa 3 mlrd so‘mni tashkil etdi. Kredit portfelining hajmi 30 mlrd so‘mgacha qisqardi, shundan 17 mlrd so‘mi (55,5 foizi) muammoli.
1 oktabr holatiga bankning kredit portfeli 7 mlrd so‘mlik NPL bilan 8 mlrd so‘mgacha (91,9%) qisqardi. Shunday qilib, davlat zaxira yaratish va bank kapitalini (qiymatini) kamaytirish orqali bankning muammoli kreditlarini sotishdan oldin hisobdan chiqarishi mumkin edi. Xususan, agar 2021 yil 1 oktabrda aktivlar hajmi 70 mlrd so‘mni, majburiyatlar esa 4 mlrd so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunda bu ko‘rsatkichlar mos ravishda 49 mlrd va 2 mlrd so‘mga kamaygan.
