Iqtisodiyot va moliya vazirligi O‘zbekiston davlat qarzi holati va dinamikasi sharhida 2022-yilda mamlakat qaysi tashkilotlardan qancha tashqi qarz olgani va qaysi sohalarga yo‘naltirgani bo‘yicha ma’lumot berdi.
2023-yilning 1-yanvar holatiga davlat qarzi qoldig‘i 29,2 mlrd dollarni tashkil etib, 2022-yil davomida yalpi ichki mahsulot (YAIM)ga nisbatan 36,4 foizgacha pasaydi. Davlat qarzi yil davomida 2,9 mlrd dollarga oshgan bo‘lsa-da, dollar hisobida yalpi ichki mahsulot tez sur’atda, ya’ni 11,1 mlrd dollarga o‘sgani tufayli davlat qarzining YAIMga nisbati pasaygan.
Davlat tashqi qarzi qoldig‘i 2022 йилda 2,4 mlrd dollarga oshib, 2023 йилнинг 1-yanvar holatiga 25,9 mlrd dollarni ёки YAIMga nisbatan 32,25 foizni tashkil etdi. Shundan Ўзбyekiстон nomidan jalb qilingan tashqi qarz 19,8 mlrd dollar ёки davlat tashqi qarzining 76,5 foizi, Ўзбyekiстон kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarz 6,1 mlrd dollar ёки davlat tashqi qarzining 23,5 foizi hisoblanadi.
2022 йилda Ўзбyekiстон nomidan umumiĭ қиймати 4 mlrd 486 mln dollar miqdoridagi 23 ta tashqi qarz bitimi imzolangan. Mablag‘lar energetika, aholini toza ichimlik suvi va kanalizatsiya bilan ta’minlash, avtomobil йўлларни rivojlantirish, temir йўл va boshqa muhim ijtimoiĭ va strategik ahamiyat kasb etuvchi лойиҳаларни moliyalashtirish uchun jalb qilingan.
Mablag‘ni nufuzli xalqaro moliya institutlari — Jahon banki, Yevropa tiklanish va taраққиёт banki, Fransiya taраққиёт agentligi, Osiyë taраққиёт banki va Osiyë infratuzilmaviĭ investitsiyalar banki имтиёзли shartlardagi uzoq muddatli kreditlari hisobidan ajratgan.
2022 йил yakuni бўйича jami davlat tashqi qarzining
- 33,4 foizi (8,6 mlrd dollari) davlat budjetini қўллаб-quvvatlashga;
- 11,6 foizi (3,0 mlrd dollari) elektroenergetika sanoatiga;
- 10,9 foizi (2,84 mlrd AQSh dollari) energetika sanoatiga;
- 9,8 foizi (2,54 mlrd dollari) qishloq va suv хўжалигиga;
- 9,7 foizi (2,51 mlrd dollari) transport va transport infratuzilmasiga;
- 8,9 foizi (2,3 mlrd dollari) uĭ-joĭ kommunal хўжалиги sohalariga йўналтирилgaн mablag‘lar hissasiga тўғри keladi.
Kreditorlar
O‘zbekistonning xalqaro moliyaviy institutlardan jalb qilgan tashqi qarz portfeli hajmi 13,8 mlrd dollarni yoki davlat tashqi qarzining 53,2 foizini tashkil etib, mazkur kreditlar uzoq muddat hamda imtiyozli foiz stavkalarida taqdim etilgan.
Xalqaro moliya institutlaridan jalb qilingan davlat tashqi qarzi qoldig‘ining asosiy qismi
- Osiyo taraqqiyot banki (6,0 mlrd dollar);
- Jahon banki (5,5 mlrd dollar),
- Islom taraqqiyot banki (0,9 mlrd dollar);
- Osiyo infratuzilmaviy investitsiyalar banki (0,5 mlrd dollar) hissasiga to‘g‘ri keladi.
Xorijiĭ hukumat moliya tashkilotlari hissasiga davlat tashqi qarzi qoldig‘ining 9,5 mlrd dollari ёки 36,8 foizi тўғри keladi.
Davlat tashqi qarzining valyuta tarkibi
Ўзбyekiстон davlat tashqi qarzi portfeli valyuta tarkibining 75,7 foizi AQSh dollari, 8,1 foizi Yaponiya iyenasi, 7,2 foizi SDR (maxsus qarz olish huquqlari), 4,8 foizi Yevro, 1,6 foizi O‘zbek сўми, 2,6 foizi boshqa valyutalardagi tashqi qarz hissasiga тўғри keladi.
Eslatib o‘tamiz, 2022-yilda O‘zbekiston konsolidatsiyalashgan budjet taqchilligining 47 foizi xalqaro moliya institutlarining qarzlari va yevroobligatsiyalar chiqarish hisobidan, 18 foizi davlat g‘azna obligatsiyalari chiqarish hisobidan qoplandi. Konsolidatsiyalashgan budjet taqchilligi 35 trln 229 mlrd so‘mga yetgan.
