Ўзбекистон Транспорт вазирлиги Тошкентга трамвайни қайтаришнинг заруратини ўрганади. Бу ҳақда Ўзбекистон Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Тошкент транспорт тизимини комплекс ривожлантириш лойиҳа офиси директори Мурод Обидов «Газета.uz»га маълум қилди.
Унинг сўзларига кўра, трамвайга бўлган зарурат транспорт эҳтиёжи кўрсаткичлари — аниқ бир йўналиш бўйлаб бир соат ичида қанча одам ҳаракатланишига қараб ҳисоблаб чиқилади. Аниқ йўналишлардаги транспорт эҳтиёжини белгилаш учун эса Тошкентнинг макромоделини ишлаб чиқиш зарур.
«Бунинг учун биз учта кенг кўламли ўрганиш ўтказишимиз керак: шаҳарнинг 300 та нуқтасида ва агломерацияга кириш нуқталарида транспорт оқимларини ўлчаш, „бортда“ йўловчилар оқимини ва 40 та бекатда йўловчилар айланмасини ўрганиш ва, учинчиси — бу энг кўламли ўрганиш — аҳолининг ҳаракатчанлиги тўғрисида ижтимоий сўров. Ушбу тадбирлардан сўнг биз транспортга бўлган эҳтиёжнинг макромоделини шакллантирамиз», — деди Мурод Абидов.
Агар ҳисоб-китоблар трамвайни қайтаришга зарурат борлигини кўрсатса, у ҳолда трамвай тармоғи «аввалгидек анъанавий кўринишда эмас, балки [маълум бир йўналишларда], ўта катта сиғимли транспорт келгусида [шаҳар] манзарасини бетон устунлардаги контакт симлар билан тўлдирмай, маълум бир майдонларни кесиб ўта олиши учун контакт рельслар билан уйғунликда ташкил этилиши мумкин».
Битта трамвайнинг сиғимига доир минимал талаб, Мурод Абидовнинг сўзларига кўра, 280 кишини ташкил этади. Дастлаб транспорт эҳтиёжи энг юқори бўлган йўналишларда алоҳида ҳаракатланиш бўлаклари бўйлаб ўта катта сиғимли — 16 ва 18 метрли электробуслар қатнови йўлга қўйилади.
«Агар транспорт эҳтиёжи [электробусларда] кўрсатилаётган хизмат ҳажмидан ошиб кетса, шундан сўнг ундан ҳам каттароқ сиғимли бошқа транспорт турига ўтамиз», — деди Мурод Абидов.
Айни вақтда, трамвай линиялари йўлнинг ўртасида жойлашадими ёки ёқасида — бу ҳақда гапиришга ҳали эрта, дея қўшимча қилди мутахассис. Унинг сўзларига кўра, ушбу қарор кўча-йўл тармоғининг геометрик хусусиятлари ва шахсий автотранспорт воситалари ҳаракатини инобатга олган ҳолда қабул қилинади.
«Трамвайнинг қурилиши кўп вақт ва ресурс олади, шунингдек, маъулм бир ёндашувни талаб қилади. Бунда гап иқтисодий жиҳат ва зарурат ҳақида бормоқда. Мана шу икки омилнинг роли кичик эмас. Бу шундай жиддий лойиҳа. Бунга жуда жиддий ёндашув зарур», — деди у.
ИИВ Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати ахборотига кўра, Тошкентда доимий рўйхатга олинган машиналар сони 30 сентябрь ҳолатига кўра 711 минг донага етган (бир ойда 14 мингтага кўпайган). Шаҳарга ҳар куни кириб-чиқувчи автомобиллар сони эса 260 мингтани ташкил этади. Шундан келиб чиқиб, Тошкент кўчалари бўйлаб ҳар куни 900 мингдан ортиқ автомобиль ҳаракатланади, ваҳоланки кўчаларнинг ўтказувчанлик қобилияти атиги 312 мингта машинага тенг — шунда ҳаракатланиш қулай ва тирбандликларсиз кечади. Ҳозирнинг ўзидаёқ Тошкентда транспортнинг ҳақиқий сони мумкин бўлган кўрсаткичдан 3 баробар кўп.
«Биз машиналар мунтазам ҳаракатланадиган кўчаларни, бир полосалисидан тортиб етти полосалисигача ҳаммасини таҳлил қилиб чиқдик. Полосалар узунлигини қўшиб чиқиб, 4688 км деган сонга эга бўлдик. Бу сонни оқимдаги ҳар бир автомобиль ҳаракатланиши учун зарур бўлган 15 метрга бўлдик ва шундай қилиб 312 мингта машина келиб чиқди», — дея қайд этди Мурод Абидов.
«Биз шаҳар аҳолисининг ҳаракатланишга нисбатан ўсиб бораётган эҳтиёжини албатта қондиришимиз лозим. Бу Тошкент аҳолиси учун худди озиқ-овқат, таълим ва тиббиёт каби энг зарурат нарсалардан бири. Биз кафолатланган тезлик ва вақт билан ҳаракатланадиган ҳамда шахсий транспорт билан рақобатлаша оладиган жамоат транспортини тақдим этишимиз шарт», — дея қайд этиб ўтди мутахассис.
Ўзингиз жамоат транспортидан фойдаланишга тайёрмисиз, деган саволга Мурод Абидов шундай жавоб берди: «Албатта, агар рақобатли вақтда жамоат транспорти орқали ҳаракатланиш имконига эга бўлсам, мен бажонидил жамоат транспортига ўтаман, чунки у менга аниқ вақт ичида керакли манзилимга етиб олиш кафолатини беради».
«Ҳозир, шахсий транспортда йўлга чиқадиган бўлсам, у ўзимнинг машинам бўладими ёки хизмат машинасими, фарқи йўқ, мен йўл вақтини ва қандай етиб олишимни олдиндан аниқ режалаштиролмайман ва оқибатда тирбандликда қолмаслик учун турли йўналишларни кўриб чиқишимга тўғри келади. Ҳатто вақт захирасига эга вариантни танласам ҳам, кўпинча кечикиб келаман. Шунинг учун ҳам биз жамоат транспортини аниқ ҳисоб-китобли вақт билан таъминламоқчимиз, токи у ўзгармасин ва константа бўлиб қолсин», — деди у.
Масала тарихи
Минтақадаги энг қадимий ва йирик трамвай тармоғи ҳисобланган Тошкент трамвайи 115 йиллик фаолиятидан сўнг 2016 йил майида ёпилган эди. Шундан кейинги йилларда уни қайта тиклаш масаласи кўтарилмади. Трамвай эҳтимолий концепция ва режаларнинг бирортасида жамоат транспорти тури сифатида кўрилмади, амалдорлар эса у ҳақдаги саволларга жавоб бермасликни маъқул кўрарди.
Пойтахтга трамвайни қайтариш зарурлиги ҳақида илк бор 22 январь куни тележурналист Хайрулла Нуриддинов президент Шавкат Мирзиёевнинг иш ҳафтаси шарҳига бағишланган «Менимча» кўрсатуви эфирида айтиб ўтди. 10 февраль куни эса Самарқандда ташриф билан бўлиб турган президент шундай деди: «Трамвайни Тошкентга ҳам қайтармоқчимиз. Фуқаролардан бу борада кўплаб хатлар ва мурожаатлар келяпти». Бироқ шундан бери бирор бир аниқ режа ё лойиҳа эълон қилингани йўқ.
Яқинда тақдимоти бўлиб ўтган Тошкент шаҳрининг бош режаси лойиҳасида ҳам трамвайга эмас, балки тезюрар автобусга устуворлик берилган. Лойиҳа муаллифлари трамвай тармоғини қуриш жуда қимматга тушади, аммо узоқ муддатли истиқболда трамвай арзонроқ ва нисбатан самарали транспорт тури, деган фикрга келган.
