Олий Мажлис Қонунчилик палатаси 24 август куни ялпи мажлисда оила кодексига ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги қонунни келгусида қайта кўриб чиқишдан олиб ташламади, бу эса рўйхатга олиш идорасига ариза топширилган пайтдан бошлаб никоҳни рўйхатдан ўтказгунга қадар бир ойлик муддатни бекор қилишни таклиф қилди.

Меҳнат ва ижтимоий масалалар қўмитаси раиси Мавлудахон Ходжаева 4 август куни Сенат қонунни «киритиш бўйича таклифлар етарли даражада асосланмагани, шунингдек ўрганилмагани, миллий ва хорижий тажрибалар таҳлил қилинмаган» деб ҳисоблаб, қонунни рад этганини эслатиб ўтди.

Бундан ташқари, амалдаги норма ва қоидалар, яъни никоҳни қайд этишдаги муддатларнинг мавжудлиги никоҳдан ўтувчиларнинг ўз қарорларини пухта ўйлаб кўришларига, ёшлар томонидан шошма-шошарлик билан никоҳдан ўтишга йўл қўймасликка, уларни оилавий ҳаётга тайёрлашга, мамлакатда ажрашишлар сонининг камайишига имкон бериши мумкинлиги жиҳатидан талқин этилаётгани айтилганди.

Мавлудахон Ходжаеванинг таъкидлашича, эътирозларни муҳокама қилгандан сўнг, Сенатнинг масъул қўмитаси билан биргаликда қонунни қўшимча кўриб чиқишдан олиб ташлаш ва «оиланинг мустаҳкамлигини таъминлаш, оилавий муносабатларни тартибга солиш»га эътибор қаратиш таклиф этилмоқда. Унинг сўзларига кўра, ҳужжатни қонунчилик ташаббуси субъектига қайтариш, уни қайта ишлаш ва янги қонун тарзида киритиш учун «унга яна бир имконият бериш» керак.

Депутат Дониёр Ғаниев қўмита хулосасига қарши чиқди. Унинг сўзларига кўра, Сенат хулосасидаги даъволар «етарли даражада асослантирилмаган».

«Қолаверса, бу либерал, фуқароларга енгиллик яратишни кўзда тутувчи яхши қонун. Айнан қўмита раисининг ўзи ҳам буни бир неча бор айтганди. Яъни, шаръий никоҳ ёки ФҲДЁ орасида коррупция кўпайишининг олдини олишга қаратилган қонунлиги қайд этилган. „Миллий тикланиш“ партиясини билмадим, лекин ЎзЛиДеП партияси буни фракцияда тўлиқ қўллаб-қувватлаган эди», — деди у.

Унинг адлия вазири Русланбек Давлетовга таяниб айтишича, қонун қабул қилингач, келажакда нотариусларга никоҳни қайд этиш ҳуқуқи берилиши ҳам мумкин.

«Масалан Сенатдан битта эътироз келаяпти, амалдаги қонунда „тиббий кўрикдан ўтиш ўз розилиги билан бўлади“ деб ёзилган. Бизда қабул қилинган қонунда „ўз ихтиёри“ билан деб белгиланган. Мени наздимда „ўз розилиги“ билан „ўз ихтиёри“ сўзлари бир хил нарса. Лекин Сенат „ўз ихтиёри“ бу бошқа нарса, ўз розилигини ўзгартириб, сизлар уларнинг ҳуқуқларини поймол қилаяпсизлар деяпти. Мен буни тушунмадим», — деди депутат.

У шунингдек, Сенат ҳам, қўмита ҳам никоҳни тузиш муддати белгиланмаганини сабаб қилиб кўрсатганини танқид қилди. «Оила кодексида турибди. Яъни, [ёшлар] тиббий кўрикдан ўтадиган бўлса, ўша кун ва шунингдек, кодексда турибди, ариза берганидан сўнг 3 ой муддатда мумкин», — деди у.

Парламент аъзоси 2021 йилнинг ўзида 50 мингта никоҳ белгиланган бир ойлик муддатдан аввал бўлаяпти. «Амалдаги кодекс бўйича узрли сабаблар бўладиган бўлса бир ойдан олдин бўлиши мумкин. Лекин бу узрли сабаб нималигини ҳеч ким билмайди. Бу ФҲДЁ раҳбари билан ариза берувчи ўртасидаги муносабат. Ким яхши пул узатса, ким яхши илтимос қилса, бир ой аввал тўйига рухсат берилади. Биз нима қиламиз бунақа чекловлар қўйиб?», — деди Дониёр Ғаниев.

Унинг сўзларига кўра, никоҳ тузаётган инсон вояга етган шахс ва унга давлат қачон оила қуришини белгилаб бериши керак эмас. «18 ёшга кирган шахс. Бизда унда эртага нима ва қачон овқат ейишини ҳам белгилаб берайлик», — деди у.

Дониёр Ганиев қолган депутатларни қўмитанинг қонунни кўриб чиқишдан чиқариб ташлаш тўғрисидаги таклифини қўллаб-қувватламасликка чақирди.

Депутат Зафар Худойбердиев партиядошини қўллаб-қувватлади.

«Мен ҳозир қўмитанинг позициясини тушунмаяпман. „Сенат рад этгандан кейин буни муҳокама қилдик, ҳаммаси улар айтгандек тўғри“, деб баҳолашаяпти. Нима учун бу муҳокама қонун такомилига етаётганида, бизни ишонтиришаётганда, қонун лойиҳаси кун тартибига қўйилиб, ялпидан ўтаётганда шу эътирозларни бизга айтишмади? Ёки айтилган бўлган тақдирда ҳам, нимага ўзларининг позициясини ҳимоя қилишди?», — дея савол билан юзланди у.

ЎзЛиДеПнинг яна бир аъзоси Расул Кушербаев ҳам қўмита айнан Сенат қонунни рад этгачгина ўз фикрини ўзгартирганини таъкидлади.

«Бу англатади-ки, бу ерда субъектив омиллар борга ўхшайди. Битта фикр, бир қатъий позицияда бўлган қўмита ёки Қонунчилик палатасининг фикри кейин ўзгариб қолиши керак?», — деди у.

Депутат Сенат билан келишув комиссиясини тузмасликни ва қонун чиқарувчилар билдирган қатъий қарорни тўғридан-тўғри имзо чекишга президентга юбориш ҳуқуқидан фойдаланишни таклиф қилди. Парламент қуйи палатаси регламентининг 15−1-моддасига биноан, агар палата депутатлар умумий сонининг учдан икки қисмининг кўпчилик овози билан Сенат томонидан рад этилган қонунни қайта маъқулласа, у Олий Мажлис томонидан қабул қилинган деб ҳисобланади ва президентга имзолаш ва эълон қилиш учун юборилади.

«Амалиётда бирор марта фойдаланмадик. Ва ҳозир яна фойдаланмасдан шу йўлдан кетмоқчимиз. Мен ҳам депутатларни шунга давъат қилган бўлардим-ки, илгариги таҳрир бўйича қатъий фикрда қолайлик ва қабул қилайлик. Чунки бу амалда одамлар енгиллиги учун хизмат қилиши исботлаб берилган», — деди у.

«Миллий тикланиш» партияси аъзоси Алишер Ҳамроев Сенатнинг «асослантириш ҳолати унча яхши эмаслигини» тан олди, бироқ, юқори палата «статистик маълумотлар, ижтимоий муносабатлар борлигини ҳисобга олганини» таъкидлади. У қўмитани қўллаб-қувватлаб, қонунни кўриб чиқишдан олиб ташлашни ва кейинчалик қайта кўриб чиқишни таклиф қилди.


«Миллий тикланиш» партияси етакчиси Алишер Қодиров эса «либераллар» (ЎзЛиДеП депутатлари)дан бошқа партияларга ҳурмат билан муносабат бўлишларини сўраб, қонунни кўриб чиқишдан олишни айнан ЎзЛиДеП аъзоси таклиф қилганини таъкидлади.

Шу билан бирга, у Сенатнинг никоҳни рўйхатдан ўтказиш учун бир ойлик муддатни бекор қилиш тўғрисидаги тузатишларни рад этганини қўллаб-қувватламаслигини айтди. «Бу ерда керак бўлса тўғридан тўғри президентгача олиб чиқишимиз керак. Ҳимоя қила оладиган тизимимиз бор. Мен ҳозир қўмитанинг фикрига умуман қўшилмайман. Бу ерда илтимос, бир-биримиз билан ҳурмат қилиб гаплашайлик, ўйин ёки бозор эмас бу ер», — деди у.

Қонунни тўғридан-тўғри президентга кўпчилик овоз билан юбориш имкониятига тўхталар экан, Қонунчилик палатаси Спикери Нурдинжон Исмоилов ушбу институтдан фойдаланишга ҳали шошилмаслик кераклигини айтди. «У институтдан ҳам албатта қачондир фойдаланармиз. Лекин жуда мукаммал бўлиб, ҳамманинг фикри 100% бир жойдан чиққандагина бундан фойдаланишимиз керак, деб ўйлайман. Қўмита ҳозир муҳокамадан олиб ташлайлик деяпти. Агар қўмита биз розимиз, учдан икки қисм қилайлик деганда, бошқа гап эди. Нима дейсизлар? Муҳокамадан олиб ташлайлик», — деди қуйи палата етакчиси.

Депутат Дониёр Ғаниев мазкур қонун ҳақида президентга ахборот берилганини қайд этди.

«Ва бу қонун лойиҳасидан давлат раҳбаридан рухсат олишган. Шунингдек, қонун лойиҳасига ахборотига қўл қўйганлардан биттаси Сенат раиси [Танзила Нарбаева] ўзлари бўлганлар. Яъни бу олдиндан келишилган. Овоз бераётганда шуни инобатга олишларингизни сўрайман», — деди у.


Овоз бериш якунларига кўра, 113 нафар депутатдан 63 нафаригина қўмита таклифини қўллаб-қувватлашди, 24 нафари қарши бўлди, 13 нафари бетараф қолди ва 11 нафари овоз бермади. Энди қўмита қонунни қайта кўриб чиқиши керак бўлади.