Коронавирус пандемиясига қарши курашишнинг ягона йўли оммавий эмлаш эканлиги айтилмоқда. Лекин, шунга қарамасдан бутун дунёда одамларнинг бир қисми турли сабабларга кўра вакцина олишдан бош тортмоқда. Кўпгина мамлакатлар эмланишга иккиланаётган фуқароларини вакцинация жараёнларига жалб қилиш учун рағбатлантириш йўлларини қидирмоқда. Шунинг учун, улар вакцинация бўйича тарғиботидан ташқари лотерея, пул мукофотлари ва турли бонуслар сингари чора-тадбирларни қўлламоқда.

Bloomberg билан суҳбатлашган мутахассисларнинг таъкидлашларича, рағбатлантиришлар фойда бериши мумкин, чунки, одатда, соғлом турмуш тарзига риоя қилиш бўйича оддий чақириқлар кифоя қилмайди.

«Рағбатлантириш — одамларнинг хулқ-атворини ўзгартиради. Қўрқув ёки хавф ҳақидаги ҳикоялар орқали мулоқот қилиш самарасиздир», — дейди Шимолий Каролина университети профессори Ноэль Брюэр. Шу билан бирга, бу масалада маҳаллий аҳолининг контексти ва эҳтиёжлари ҳам ҳисобга олиниши керак. Шимолий Каролинада вакцинанинг биринчи дозасини олган одамларга 25 доллар тўланди. Бир томондан, бу камроқ кўриниши мумкин, аммо кам даромадли ҳудуд учун бу самарали иш эди.

Лотереялар

The Bell нашрининг ёзишича, дунёнинг турли мамлакатлари вакцинацияда иштирок этганлар учун катта ютуқли лотереялар ўтказмоқда.

Гонконгда вакциналарга нисбатан жамиятдаги ишончсизлик юқори бўлганлиги сабабли эмлаш ишлари секин бораётган эди. Лекин, лотереянинг биринчи ҳафтасида 1 миллиондан ортиқ эмланган фуқаролар Sino Group ва Chinese Estates компанияларидан қиймати 1,4 миллион доллар бўлган квартираларни ютиб олиш бўйича ўйинда қатнашиш учун ариза топширишди.

Ҳозирда Гонконгда эмланишдан сўнг Tesla машинаси ёки квартира ютиб олиш мумкин. У ерда «вакцина-лотереяларида» олтин қуймаси, Rolex соатлари ёки 100 минг АҚШ доллари ҳам ўйналади. Гонконгда эмлашни рағбатлантириш кампанияси бошланганидан бери вакцинанинг иккита дозасини олганлар сони икки бараварга кўпайиб, 2 миллиондан ошган.

Нью-Йоркда вакцина олган ҳар бир киши 5 млн доллар ютиб олиши мумкин. Огайода 5 киши 1 млн доллардан, Мэриленд штатида истиқомат қилувчилар эса 40 мингдан 400 минг долларгача пул мукофоти ютиб олиши мумкин.

Москвада, эмланиш учун келганлар орасида машиналар, Подмосковьеда квартиралар ўйналади. Россиянинг йирик компаниялари ходимларини коронавирусга қарши эмланишга турли хил моддий бонуслар, ютуқлар ва бошқа усуллар билан рағбатлантиришга ҳаракат қилмоқдалар.

Масалан, «Алроса» компанияси эмланган ишчилар ўртасида қорда юрадиган машина (снегоход) ва Hyundai Solaris`ни ўйнамоқда, «Евраз» ва «Северсталь» пул ва бошқа ютуқлар билан лотереялар ўтказмоқда, Магнитогорск металлургия комбинати вакцина олганлик учун дам олиш куни бермоқда, «Фосагро» эса эмланган ходимларни дам олиш жойларига бепул йўлланмалар олиш учун навбатда олдинга суради.

Бундай лотереялар ўз навбатида аҳолини эмлашнинг иложи борича юқори кўрсаткичларига эришишдан манфаатдор бўлган маҳаллий тадбиркорлик субъектлари ёрдамида амалга оширилади. Шунинг учун хусусий компаниялар фуқароларни рағбатлантириш жараёнида иштиёқ билан иштирок этадилар.

Bloomberg ушбу рағбатлантириш чоралари Россияда иш бераётганлиги ҳақида ёзган эди. Россиядаги «Левада маркази»нинг социологи Денис Волковнинг таъкидлашича, корхоналарнинг саъй-ҳаракатлари фойда беряпти, аммо ишонтириш, тарғибот ва босимсиз кўп одамлар эмланишга тайёр эмасликларини ҳам кузатиш мумкин.

Тўғри, ҳеч қандай лотерея вакцинацияга мутлақ қарши бўлган шахсларни ишонтира олмаслиги мумкин, бироқ шубҳаланиб, иккиланаётганларга туртки бериши мумкин.

Бошқа томондан, Огайода яқинда ўтказилган вакцина лотереялари бўйича тадқиқотларда мазкур жараёнлар баъзи ижобий динамикалар борлигига қарамай эмлаш тезлигига таъсир қилганлиги тўғрисида ҳеч қандай далил топилмади.

Вакцина учун бонус

Лотереялардан ташқари турли мамлакатларда вакцина олганлик учун қўшимча равишда бонуслар ҳам жорий қилинган.

Россия

Москвада эмланган фуқароларга шаҳардаги кузатув майдончасига чипта берилади. 16 июндан бошлаб, ҳар куни вакцинация пунктларига 200 та чипталар ажратилиши кўзда тутилган. Шунингдек, пойтахтдаги ГУМда январь ойида эмлаш пункти очилган. У ерда ҳар икки укол учун алоҳида машҳур шоколадли «Эскимо» музқаймоғи ҳам берилади.

60 ёшдан ошган москваликлар учун «Миллион ютуқлар» дастури йўлга қўйилган. Биринчи уколдан сўнг улар 1000 балл (рубль)га эга совға картаси ёки промокодни қўлга киритишлари мумкин. Совға картаси ёки сертификат (промокод)дан дўкон, дорихона, ресторан ва кафеларда тўлов сифатида фойдаланса бўлади.

Хабаровскда Пасха байрамидан олдин нафақадаги фуқароларга эмланганлик учун ўнтадан тухумлар берилган.

АҚШ

Оқ уй спорт тадбирларига бепул чипталар, совға карталари, пул ва тўланадиган таътилларни бериш орқали эмлашни рағбатлантириб бормоқда. Вакцина олганларга АҚШнинг Огайо штатидаги Cleveland Cinemas кинотеатрларида 1,2 кг попкорн берилади.

AT&T, Instacart, Target, Trader Joe’s, Chobani, Petco, Darden Restaurants, McDonald’s ва Dollar General компанияларининг ишчиларига вакцинацияга кетган соатлар учун пул тўланиб, дам олиш куни ҳам ажратилади.

Сербия

31 майгача COVID-19 га қарши ҳеч бўлмаганда 1 доза билан эмланган 16 ва ундан катта ёшда бўлган Сербия фуқароларига давлат томонидан 3000 сербия динори (тахминан 320 минг сўм) тўланиши мумкин эди.

Мўғулистон

Мўғулистонда ҳам коронавирусга қарши тўлиқ эмланган фуқароларга пул мукофоти берилмоқда. 5 майдан бошлаб ҳар бир эмланган шахсга 50 минг тугрикдан (тахминан 190 минг сўм) берилмоқда.

Япония

Япониянинг Миясиро шаҳри аҳолиси учун 1000 иеналик (тахминан 9,45 доллар) совға сертификати берилади.

Ҳиндистон

Ҳиндистоннинг Гужарат штатида эмланган аёлларга пирсинг учун тилла тақинчоқлар ва эркакларга маиший техника берилади.


Ўзбекистонда коронавирусга қарши ихтиёрий равишда эмланган тўлов контракт асосида ўқийдиган талабаларга ташкилий-ҳуқуқий шаклидан қатъи назар, 2021−2022 ўқув йили учун базавий тўлов контрактига 10 фоиз миқдорида бир марталик чегирма бонуси берилади.