«Yuksalish» harakati Toshkent shahrining yangi hokimi, birinchi galda, qaysi mummolarni hal qilishi zarurligi haqida so‘rovnoma o‘tkazdi.
So‘rovda 107 nafar jamoatchilik faollari, siyosatchilar, jurnalistlar, blogerlar, NNT, biznes va akademik doira vakillari ishtirok etdi. Ular orasida siyosatchilar — Farhod Tolipov, Yuriy Saruxanyan, Azamat Seitov, Nozima Muratova, Rustam Komilov, Bahrom Rajabov, inson huquqlari bo‘yicha yurist Dilfuza Qurolova, fuqarolik jamiyati faollari, jurnalist va blogerlar — Beruniy Alimov, Nikita Makarenko, Muhrim A’zamxo‘jayev, Qobil Xidirov, Aqida Xonum, Barnogul Sanaqulova, Jahongir Azimov va boshqalar bor.
Savollarga javob berish jarayonida ularning har biri bir necha javob variantlarini tanlash hamda boshqa, o‘z variantini yozish imkoniga ega bo‘ldi.
Eng ko‘p tanlangan javob variantlar uchligi quyidagicha:
- Shahar Bosh rejasi tasdiqlanguniga qadar shaharda qurilish amalga oshirishga moratoriy e’lon qilish — bu javobni 76 nafar respondent tanlagan;
- Uy-joy kommunal xizmatlar infratuzilmsini, shu jumladan mavzelar ichidagi elektr uzatish liniyalarini modernizatsiya qilish — 73 nafar respondent;
- Jamoat transportini yaxshilash — 72 nafar respondent.
Harakat ta’kidlaganidek, uy-joy qurilishining jadal o‘sishi mavjud kommunikatsiyalar va ijtimoiy obyektlar yukini sezilarli darajada oshirmoqda. Vaziyat to‘ldirishni rivojlantirish bilan og‘irlashadi, bu o‘z infratuzilmangizni yaratishni anglatmaydi, balki mavjudiga ulanishni anglatadi.
«Bunday yondashuv yon-atrofodagi uylarda yashovchi aholining noroziligiga ham sabab bo‘ladi, chunki ko‘p hollarda mavzelar ichida yangi bino qurilishi boshlanishi bilan atrofi to‘siladi, bolalar va sport maydonchalari, sayr qilish yo‘laklari va boshqa yashil hududlar qisqaradi yoki yo‘q bo‘lib ketadi. O‘tgan yillar davomida toshkentliklar bir necha marta o‘z manfaatlarini himoya qilish, infratuzilmani saqlab qolish, daraxtlar kesilmasligi uchun kurashishga majbur bo‘ldi», — deyiladi hisobotda.
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, sifatli qurilishlar mahalliy hokimliklarning shaharsozlik siyosatiga bog‘liq. Yerdan foydalanish va qurilish qoidalari, tarmoqlarga ulanish shartlari bor. Masalan, Fransiyada quruvchilar shaharlar kengayishiga olib keladigan qurilish loyihalari uchun bilvosita xarajatlarni to‘laydi. Bularga infratuzilma solig‘i, hudud tabiatini saqlash va rivojlantirish xarajatlarini qoplash uchun yagona qayta qurish solig‘i, jamoat transportini moliyalashtirish hamda binolar zichligi pastligi uchun olinadigan soliqlar kiradi.
Yanvar oyida yuzaga kelgan energetika inqirozi bilan bog‘liq vaziyat poytaxtning yarim asrdan oshgan kommunal infratuzilmasini modernizatsiya qilish zarurligini ko‘rsatdi. 2018 yil Adliya vazirligi tomonidan Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi (hozir Qurilish va uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi bo‘lib qayta tashkil qilingan) faoliyatining tahlili shuni ko‘rsatdiki, kommunal uskunalar va suv muhandislik kommunikatsiyasi sezilarli darajada eskirgan. Suv quvurlari, kanalizatsiya tarmoqlari va kollektorlarning uchdan bir qismidan ko‘prog‘i ta’mirga muhtoj, 760 ga yaqin qozonxona va 5 ming kilometr issiqlik tarmoqlarining holati issiqlik energiyasining ortiqcha yo‘qotilishiga olib kelmoqda.
Bunday sharoitda Toshkentni ixchamlashtirish siyosatini qayta ko‘rib chiqish, hududda kompleks qurilish ishlarini Bosh reja asosida qilish muhim ahamiyat kasb etadi, deydi ekspertlar.
«Toshkentning jamoat transporti tizimi rivojlanmagan va bu bilan maqtana olmaydi. Shaharning 3 million aholisiga 1000 ta avtobus va metro to‘g‘ri keladi. Jamoat transportlarida harakat jadvaliga rioya qilinmaslik, tirbandliklar, transporti vositalarining sifati va holati fuqarolarning shaxsiy avtomobil yoki taksida harakatlanishni afzal ko‘rishlariga olib kelmoqda. Natijada tirbandliklar nafaqat kunning tig‘iz vaqtlarida, balki har doim kuzatiladi, havo ifloslanishi ham ortadi.
Keyingi yillarda dunyoning rivojlangan davlatlarida jamoat transportini jonlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Masalan, Pekin, Madrid va Moskva yangi metro va temir yo‘l liniyalariga katta sarmoya kiritdi, velosiped va piyodalar yo‘laklari sonini ko‘paytirdi. Seul, Shenchjen va Singapur jamoat transporti arzonligi reytingida yetakchilik qilmoqda. Ushbu shaharlarda mutasaddilar shaxsiy transport vositalariga egalik qilishni murakkablashtirish, qiymatini oshirishning faol choralarini ko‘rmoqda. Maqsad — ekologiyaga yetkazilgan zararni qoplash va ijtimoiy xarajatlarni tejash. Shanxaydan tashqarida ro‘yxatdan o‘tgan transport vositalarining ayrim shaharlarga kirishi taqiqlanadi.
Toshkent shahar hokimligi jamoat transporti siyosatini qayta ko‘rib chiqishi kerak, deydi ekspertlar.
So‘rovnoma ishtirokchilari (63 kishi), shuningdek, shahar ekologiyasini yaxshilash bo‘yicha tezkor choralarni ko‘rish zarur, deb hisoblaydi. Daraxtlar kesilishi, avtomobillar soni, qurilishlar ortishi va boshqa faktorlar, masalan, havo sifatiga ta’sir ko‘rsatmoqda.
Respondentlar (62 nafar) xavfsiz yo‘llarni loyihalashtirish zaruratini ham qayd etishdi. Chunki jamoatchilikni tez-tez sodir bo‘layotgan YTHlar, yo‘l infratuzilmasi piyodalar uchun emas, haydovchilar ehtiyojlariga yo‘naltirilayotganligi tashvishga solmoqda.
Respondentlarning (56 nafar) deyarli uchdan bir qismi yashil hududlar va jamoat joylarni kengaytirishni, boshqa qismi (50 nafar) nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun qulay muhit yaratishni ta’kidlagan.
Ekspertlar hokimlik jamoasi tarkibiga professional, jumladan xorijlik urbanistlarni ham jalb etishga, mavzelar ichidagi ko‘p qavatli uylar aholisi bilan yangi qurilish loyihalarini muhokama qilish va kelishish mexanizmini joriy qilishga chaqirgan.
Shuningdek, fuqarolar bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yish, qabul qilinayotgan qarorlarning ochiqligi va shaffofligini ta’minlash, Toshkent shahrida hokimni saylash amaliyotini tajriba tariqasida joriy etish kerakligini qayd etishgan.
Toshkentning sobiq hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev 16 yanvar kuni o‘z lavozimidan ozod etilgandi. Prezident poytaxtning Bosh rejasi haligacha tasdiqlanmagani oqibatida ruxsatsiz qurilgan obyektlar soni 250 dan oshib ketganini tanqid qilgandi. U qurilishga ruxsat berilganda, mavjud infratuzilmaga yuklama bo‘yicha aniq hisob-kitob qilinmayotgani, bozorlarda oziq-ovqat muzlab qolmasligi, narx-navo oshib ketmasligi uchun chora ko‘rilmayotgani uchun poytaxt mutasaddilariga qat’iy e’tiroz bildirgandi. Shu paytgacha birinchi o‘rinbosar bo‘lib kelgan Baxtiyor Rahmonov hokim v.b. etib tayinlangandi.
