Taxminan 559 mln bola o‘ta issiq iqlim sharoitida yashaydi, bu ularning salomatligi, ta’limi va farovonligiga ta’sir qiladi, deya xabar bermoqda UNICEF. Tashkilot mutaxassislari davlatlarni aholini sayyoradagi global isish oqibatlariga moslashtirish uchun barcha choralarni ko‘rishga chaqirmoqda.
UNICEF ning qayd etishicha, haddan tashqari issiq harorat bolalar, ayniqsa, go‘daklarda kattalarga qaraganda ko‘proq chanqoq, nafas olishdagi muammolar va jiddiy kasalliklar, jumladan surunkali nafas olish kasalliklari, astma va yurak-qon tomir kasalliklariga sabab bo‘lishi mumkin. Issiqlik tufayli chaqaloqlar va yosh bolalar hatto o‘lishi mumkin. Issiq to‘lqinlar bolalarning yashash sharoitiga, xavfsizligiga, ovqatlanishiga va suvdan foydalanishiga ham ta’sir ko‘rsatmoqda.
Iqlim o‘zgarishi bolalar huquqlari inqiroziga olib keladi
“Iqlim inqirozi — bu bolalar huquqlari inqirozi. Bu allaqachon ularning hayoti va kelajagiga halokatli ta’sir ko‘rsatmoqda. Ekstremal ob-havo iqlim inqirozining eng ko‘zga ko‘ringan va dahshatli ko‘rinishlaridan biridir. Birgina bu yilning o‘zida iqlim falokati birin-ketin sodir bo‘ldi. Osiyodagi tarixiy suv toshqinlaridan Afrikadagi davom etayotgan qurg‘oqchiliklargacha”, — dedi UNICEF ijrochi direktori Ketrin Rassel.
U Hindistonni, shuningdek, Yevropa va Shimoliy Amerikadagi mamlakatlarni qamrab olgan o‘rmon yong‘inlari va jazirama to‘lqinlarini esladi, bu iqlim o‘zgarishining bolalarga ta’sirining yana bir yorqin misolidir.
UNICEF ning 2021 yilgi bolalarning iqlim xavf-xatarlari indeksining yangicha tahliliga asoslanib, yangi hisobot hozirgi va kelgusi o‘n yilliklarda issiq to‘lqinlarning bolalarga ta’sirini o‘rganadi.
Kuchli jazirama shimoliy hududlardagi bolalarni ham chetlab o‘tmaydi
Tadqiqot mualliflarining ta’kidlashicha, butun dunyo bo‘ylab 559 mln ga yaqin bola allaqachon tez-tez issiqlik to‘lqinlari ta’siridan aziyat chekmoqda. 2050 yilga kelib, sayyoradagi har bir bola — 2,02 mlrd bola issiq to‘lqinlarga tez-tez duchor bo‘ladi. Ayni paytda 23 davlat bolalarning haddan tashqari issiqlik ta’siri bo‘yicha “yuqori darajadagi” ro‘yxatga kiritilgan. 2050 yilga borib bu raqam 36 ta davlatga oshadi. Burkina-Faso, Chad, Mali, Niger, Sudan, Iroq, Saudiya Arabistoni, Hindiston va Pokiston bolalari ayniqsa og‘ir iqlim sharoitida yashaydilar.
2050 yilga kelib, shimoliy hududlarda, ayniqsa Yevropada bolalar jaziramaning eng keskin o‘sishiga duch kelishadi. Afrika va Osiyodagi barcha bolalarning deyarli yarmi ham asrning o‘rtalariga kelib ekstremal haroratlarda yashaydi.
Global isishga moslashish loyihalari
Mutaxassislarning fikricha, bugungi kunda bolalar farovonligi bog‘liq bo‘lgan barcha tizimlarning iqlim o‘zgarishiga moslashish loyihalariga sarmoya kiritish dolzarbdir. UNICEF rahbari bugungi kunda har uchinchi bola o‘ta yuqori harorat sharoitida yashashini ta’kidladi. Deyarli har to‘rt boladan biri yuqori chastotali issiqlik to‘lqinlariga duchor bo‘ladi. U vaziyat faqat yomonlashishi haqida ogohlantirdi.
Ketrin Rasselning qo‘shimcha qilishicha, global isishning bolalarga halokatli ta’siri darajasi bugungi kunda amalga oshirilayotgan harakatlarga bog‘liq bo‘ladi. U issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish, 1,5 darajadan oshiq global isishning oldini olish va 2050 yilgacha moslashuv loyihalarini moliyalashtirishni ikki baravar oshirishga chaqirdi.
“Bu bolalar hayoti va kelajagini va sayyoramiz kelajagini saqlab qolishning yagona yo‘li”, — dedi UNICEF rahbari.
UNICEF ekspertlari hukumatlarni eng muhim ijtimoiy xizmatlarni yangi sharoitlarga — suv ta’minoti, sanitariya va gigiyena, sog‘liqni saqlash, ta’lim, ovqatlanish, ijtimoiy himoya va bolalarni himoya qilishga moslashtirishga chaqirdi. Ular Misrda bo‘lib o‘tadigan Iqlim konferensiyasida bolalarga global isish sharoitida yashashni o‘rgatish masalasini muhokama qilishga chaqirishdi.
UNICEF barcha mamlakatlarni o‘z farzandlarini iqlim o‘zgarishi sharoitida hayotga tayyorlashga, jumladan, ularga tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish ko‘nikmalarini o‘rgatish va “ekologik ko‘nikmalar"ni o‘rgatishga chaqirmoqda.
UNICEF ning eslatishicha, siyosiy yetakchilar nafaqat o‘zgarishlarni talab qiladigan, balki qimmatli g‘oyalarni taklif qiladigan va ilgari suradigan bolalar va yoshlarni tinglashlari kerak. Ugandalik taniqli iqlim faoli va UNICEF ning elchisi Vanessa Nakate Bolalar jamg‘armasining yangi hisoboti uchun kirish so‘zini yozdi.
“2022 yildagi iqlim shoklari bizga yaqinlashib kelayotgan xavf haqida darak bermoqda”, — dedi Vanessa Nakate. Issiqlik to‘lqinlari bunga yorqin misoldir. Nakate dunyo yetakchilarini chora ko‘rishga chaqirib, o‘ylanib o‘tirishga vaqt yo‘qligini ta’kidladi.
