Яқин ўн йилликларда дунё аҳолиси қора ўлатдан (14-асрдаги вабо пандемияси) кейин биринчи марта камайишни бошлайди. Бунга туғилишнинг кескин пасайиши сабаб бўлади, деб ёзди The Telegraph Lancet журналида чоп этилган тадқиқотга таяниб.
Нашрнинг эслатишича, қора ўлат пандемияси сайёрамиз аҳолисининг қисқариши қайд этилган тарихдаги ягона даврдир. Тарихчиларнинг қайд этишича, касаллик натижасида дунё аҳолиси 400 миллиондан 350 миллион кишига қисқарган.
Аҳоли ўсишини сақлаб қолиш учун туғилиш коэффициенти ҳар бир аёлга 2,1 нафар бола тўғри келиши керак, деб ёзади The Telegraph. 2021 йилда бу кўрсаткич бутун дунё бўйлаб 2,23 ни ташкил этди. Аммо тадқиқотчилар унинг барқарор пасайишига ишора қилмоқдалар. 1950 йилда дунёда туғилиш даражаси 4,84 бўлган бўлса, 2050 йилга келиб бу кўрсаткич 1,83, 2100 йилда эса 1,59 бўлиши кутилмоқда.
Бу 2050 йилда 204 та давлатдан 155 тасида туғилиш даражаси ўз аҳолисини сақлаб қолиш учун зарур бўлган даражадан паст бўлишини англатади, деб ёзади The Telegraph. 2100 йилга келиб, бундай мамлакатлар сони 198 тани ташкил этади, яъни дунё аҳолисининг 97 фоизини ташкил этади.
Тадқиқотчилар маълумотларига кўра, Ўзбекистонда 2021 йилда туғилиш даражаси 2,87 ни ташкил қилган. 2050 йилга келиб у 2,34 га, 2100 йилга келиб эса 1,97 га камаяди.
Олимларнинг таъкидлашича, аҳоли сонининг камайишининг ижтимоий таъсири «катта» бўлади, чунки кекса одамлар ёшлардан кўпроқ бўлиб, соғлиқни сақлаш хизматлари ва ишчи кучига босим кучаяди.
Келгуси асрнинг бошига келиб, фақат 26 мамлакатда туғилиш кўрсаткичи ўлим сонидан юқори бўлади, «дунёнинг аксарият қисми аҳолининг табиий қисқаришини бошдан кечирмоқда», дея қўшимча қилади тадқиқотчилар. Уларнинг ҳисоб-китобларига кўра, бу иш кучи танқислигини тўлдириш учун ҳали ҳам baby boom`ни (туғилиш кескин ортиши) бошдан кечираётган мамлакатлардан иммиграциянинг кўпайишига олиб келиши мумкин.
Тадқиқот ҳаммуаллифи ва Вашингтон университети қошидаги Соғлиқни сақлаш ўлчовлари ва баҳолаш институтининг (ИҲМE) етакчи тадқиқотчиси Наталя Бҳаттачаржининг айтишича, туғилиш кўрсаткичларининг пасайиши «жаҳон иқтисодиёти ва халқаро балансни бутунлай ўзгартиради ва жамиятни қайта ташкил этишни талаб қилади».
«Африкадан Саҳройи Кабир жанубигача baby boom жадал давом этаётгани фонида муҳожирлар ўртасида иқтисодий ўсишни сақлаб қолиш учун кучли рақобат мавжуд. Шу сабаб миграция ва глобал ёрдам тармоқлари билан боғлиқ муаммоларни глобал тан олиш янада муҳимроқ бўлади», — деди Бҳаттачаржи.
