2023 йилнинг июли сайёрамиздаги энг иссиқ ой бўлади. Бу ҳақда Бутунжаҳон метеорология ташкилоти (ЖМТ) ва Европа Иттифоқи иқлим ўзгаришини кузатувчи Copernicus хизматининг қўшма баёнотида айтилади.
ВМО ва Copernicus маълумотларига кўра, июлда энг иссиқ уч ҳафталик давр ва рекорд даражадаги энг иссиқ уч кун қайд этилди, улар — 5, 6 ва 7 июль.
Июль ойининг дастлабки 23 кунида сайёрадаги ўртача ҳарорат Цельсий бўйича 16,95 даражани ташкил қилди. Бу 2019 йил июль ойида қайд этилган Цельсий бўйича 16,63 даражадан анча юқори бўлиб, бугунги кунга қадар қайд этилган энг иссиқ ой ҳисобланади.
Copernicus директори Карло Буонтемпонинг таъкидлашича, бу йил июль ойидаги ҳарорат 1940-йиллардан бери қайд этилган об-ҳаво рекордларидан кескин фарқ қилади ҳамда «охирги минг йиллик тарихимизда мисли кўрилмаган ва ҳатто сўнгги юз минг йил ичида ҳам мисли кўрилмаган».
Баёнотда айтилишича, бу ҳароратлар Шимолий Америка, Европа ва Осиёдаги ҳаддан ташқари иссиқлик тўлқинларига, шунингдек, Канада ва Грециядаги ўрмон ёнғинларига сабаб бўлади.
Нима учун ҳарорат рекордларни янгиламоқда?
Мутахассисларнинг ишончи комилки, жазирама тўлқинига инсон омили бўлган иқлим ўзгариши сабаб бўлмоқда.
«Рекорд ҳароратлар глобал ҳароратнинг кескин ўсиши тенденциясининг бир қисмидир. Ҳароратнинг кўтарилишининг асосий сабаби антропоген чиқиндилар», — дейди Карло Буонтемпо.
Аввалроқ, World Weather Attribution (WWA) олимлар жамоаси ҳам июль ойида Шимолий Америка, Европа ва Осиёни қамраб олган ҳаддан ташқари жазирамада антропоген иқлим ўзгариши асосий роль ўйнаган деган хулосага келганди.
«Агар инсоннинг иқлимга таъсири бўлмаганида, дунёда ҳароратнинг бундай кўтарилиши учун шароит жуда кичик бўлар эди», — дейилади тадқиқотда.
WWA таҳлилига кўра, иссиқхона газлари чиқиндилари Европада ҳаво ҳароратининг 2,5 даражага, Шимолий Америкада 2 даражага, Хитойда эса 1 даражага ошишига олиб келди.
Иссиқликнинг ошишига сабаб бўлган яна бир омил — Тинч океанининг шарқий қисмида ҳароратнинг ғайритабиий ўсиши билан тавсифланган Эл-Ниньо табиат ҳодисасининг бошланиши.
Антропоген ва табиий омилларнинг 98 фоизлик эҳтимоллик билан бир-бирига қўшилиши кейинги беш йил тарихидаги энг иссиқ йил бўлишига олиб келади.
«Глобал қайнаш даври»
«Иқлим ўзгариши аллақачон мавжуд. Бу даҳшатли. Ва бу ҳали бошланиши, — дея таъкидлади БМТ бош котиби Антониу Гутерриш ЖСТ ва Copernicus маълумотларини шарҳлар экан.
«Инсоният хавф остида», деди Гутерриш 28 июль куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида. «Шимолий Америка, Осиё, Африка ва Европанинг катта қисмлари учун бу шафқатсиз ёз. Бу бутун сайёра учун фалокат. Олимлар учун эса одамлар айбдор экани аниқ».
«Бўлаётган воқеалар башорат ва такрорий огоҳлантиришларга тўлиқ мос келади. Фақат ўзгариш тезлиги ҳайратланарди… Глобал исиш даври тугади; глобал қайнаш даври кириб келди», — дея қўшимча қилди у.
БМТ раҳбарининг сўзларига кўра, халқаро ҳамжамият ҳали ҳам глобал ҳароратнинг Цельсий бўйича 1,5 даражагача ошишини чеклаб қўйиши ва глобал иқлим ўзгаришининг энг хавфли оқибатларидан қочиши мумкин.
Унинг таъкидлашича, ҳали ҳам маълум ютуқлар кузатилмоқда — қайта тикланадиган энергия манбаларини фаол жорий этиш, кемачилик каби соҳаларда ижобий қадамлар қўйилмоқда. Аммо бу чоралар етарли эмас ва «тезкор ҳаракат» талаб қилинади.
«Бу ҳаводан нафас олиш мумкин эмас. Бу иссиқликка чидаб бўлмайди. Қазиб олинадиган ёқилғи даромадлари даражаси ва иқлимнинг ҳаракатсизлиги қабул қилиниши мумкин эмас. Энди иккиланиш, узр сўраш, бошқаларнинг биринчи қадамни қўйишини кутиш ҳам йўқ. Бунинг учун бошқа вақт йўқ», — деди Гутерриш.
