21 март оқшомида Ўзбекистон бўйлаб кучи 4 баллдан 6 баллгача сезилган зилзила кузатилди. Android операцион тизимида ишловчи мобил қурилмаларнинг кўплаб эгаларига ерости силкинишлари эҳтимоли борлиги ҳақида билдиришнома келди. Билдиришнома зилзиладан тахминан бир дақиқача аввал келган, кимлардир бу огоҳлантиришни зилзила юз беришидан бир неча сония аввал қабул қилган.
Зилзилалар ҳақида огоҳлантирувчи тизим қандай ишлайди?
Google компанияси томонидан ишлаб чиқилган Android операцион тизимига зилзилалар ҳақида олдиндан огоҳлантириш дастури ўрнатилган. У 2020 йил ёзида ишлаб чиқилган бўлиб, илк бор АҚШнинг Калифорния штатида синовдан ўтказилган. Ўшанда Google бутунжаҳон зилзилалардан огоҳлантириш тизимини ишлаб чиқаётганини маълум қилган эди.
Google’нинг қайд этишича, унинг тизими — зилзилаларни башорат қилиш усули эмас. Аммо у кучли (магнитудаси 4,5 дан юқори) зилзила юз берганини тезда аниқлаб, зилзила тўлқини етиб боргунига қадар ерости силкинишлари дахл қилиши мумкин бўлган кўплаб одамларни тезкор огоҳлантиришга қодир. Телефон ёки бошқа қурилмага келган хабар зилзила бошлангани ва ерости силкинишлари, катта эҳтимол билан, рўй бериши аниқлигини англатади.
Калифорнияда мазкур тизим АҚШ Геология хизмати ва бошқа ташкилотлар билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган ShakeAlert лойиҳаси асосида ишлайди. У 1700 га яқин сейсмометрлардан фойдаланади. АҚШдан ташқарида эса бошқа методдан фойдаланилади. Google’дагиларнинг аниқлашича, ҳар бир Android-қурилма мини-сейсмометр вазифасини бажариши мумкин: уларга ўрнатилган акселерометр (қурилманинг макондаги ҳолати ўзгаришларини ўлчовчи датчик) сейсмик тебранишларни ҳам сеза олади.
Google алгоритмлари ёрдамида минглаб қурилмалардан тўпланган маълумотларни қайта ишлаб, зилзила ҳақиқатан ҳам юз берганига ишонч ҳосил қилиш, шундан сўнг огоҳлантиришларни юбориш мумкин. Тизим зилзила эпицентри ва магнитудасини аниқлаш имконини беради.
2021 йил ёзида Google ўзининг зилзилалардан огоҳлантириш тизими географиясини кенгайтириб, ушбу тизим ишлайдиган мамлакатлар қаторига Ўзбекистонни ҳам киритган эди. Дастур жами 90 дан ортиқ мамлакатда ишлайди.
Android’нинг ишланмалар бўйича вице-президенти Дэйв Бёрк 2020 йили Жанубий Калифорниядаги фойдаланувчилар телефонлари 4,5 магнитудали зилзилани қандай қайд этаётгани акс этган видеони эълон қилганди. Видеодаги сариқ ва қизиқ нуқталар кутилаётган P- ва S-тўлқинлар (бирламчи ва иккиламчи ёки бўйлама ва кўндаланг тўлқинлар)ни билдиради.
https://twitter.com/davey_burke/status/1307395583338885120?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1307395583338885120%7Ctwgr%5Efd386c436e857af8bbf8fef671ac0af1e860acbe%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.gazeta.uz%2Fru%2F2023%2F03%2F22%2Fearthquake-alert%2F
Ўзбекистонлик фойдаланувчиларга қандай хабар келди?
Ўзбекистондаги Android-қурилмаларнинг эгаларига зилзиланинг эҳтимолий эпицентр нуқтаси, унинг фойдаланувчидан қанчалик узоқдалиги ва тахминий магнитудаси ҳақидаги маълумотлар берилган хабар келган. Хабарга қандай хавфсизлик чораларини кўриш ва вайронгарчиликлардан омон қолиш йўллари ҳақидаги маълумотлар ҳам илова қилинган эди.
Зилзилалар ҳақидаги билдиришномалар қандай ёқилади?
Билдиришномани қабул қилиш учун қурилма Wi-Fi ёки мобил интернетга уланган бўлиши керак.
Билдиришномаларни ёқиш учун қуйидаги ҳаракатларни амалга ошириш керак:
- Менюдан «Хавфсизлик ва фавқулодда ҳолатлар» («Безопасность и экстренные случаи»)ни, сўнг «Зилзилалар ҳақида билдиришномалар» («Оповещения о землетрясениях»)ни танлаш керак.
- Агар «Хавфсизлик ва фавқулодда ҳолатлар» банди кўринмаётган бўлса, у ҳолда «Жойлашув» («Местоположение») бандини, сўнг «Қўшимча» («Дополнительно») ва «Зилзилалар ҳақида билдиришномалар» («Оповещения о землетрясениях»)ни танлаш керак.
- Шундан сўнг «Зилзилалар ҳақида огоҳлантиришлар» («Оповещения о землетрясениях») параметрини ёқиб қўйиш керак бўлади.
Яқин-атрофда бўлаётган зилзилаларнинг ҳаммаси ҳақида ҳам билдиришномалар келмаслиги мумкин. Шунингдек, фойдаланувчига зилзила ҳақидаги хабар келиши, аммо унинг ўзи ерости силкинишларини сезмаслиги мумкинлигини ҳам истисно қилиб бўлмайди.
iOS’даги қурилмалар
Apple компаниясининг iPhone телефонлари ва iOS операцион тизимида ишловчи бошқа қурилмаларида тизимнинг ўзига ўрнатилган огоҳлантириш тизими фақат АҚШнинг Калифорния ва Орегон штатларида, шунингдек, Японияда ишлайди.
Айни вақтда зилзилаларни кузатиб бориш учун iPhone ташқи, бошқа ишлаб чиқувчиларнинг дастурларини ўрнатиш мумкин. Уларни дастурлар дўконининг қидирув қаторига «зилзила», «zilzila», «землетрясение», «earthquake» сўзларини киритиб, топиш мумкин.
