Бухоро вилояти жиноят ишлари бўйича судида душанба куни бошланган Нукус воқеалари бўйича суд жараёни давом этмоқда, деб хабар қилди «Газета.uz» мухбири. Суднинг биринчи кунида 22 нафар гумонланувчига нисбатан айбловлар эълон қилинган бўлса, иккинчи куни (сешанба)дан бошлаб судланувчиларнинг кўрсатувлари тингланмоқда. Улар 1−2 июль кунлари воқеалар қандай содир бўлгани ва ривожланганини сўзлаб берди.

Қуйида суднинг учинчи (30 ноябрь) кунида судланувчилар берган кўрсатувларни ўқишингиз мумкин. Суднинг иккинчи кунида берилган кўрсатувлар (А. Турданов, Б. Сейтниязов, А. Сметуллаев, Б. Кадирбергенов, С. Медетов, Л. Каллиханова, С. Каипов, П. Шамшетовлар) бўйича ҳам алоҳида материаллар тайёрланяпти. Жонли эфирда овоз билан боғлиқ муаммолар туфайли гумондорларнинг айтган сўзлари аниқлаштирилмоқда.

«Фикримни бузиб, кўчага чиқишга ундади»


Нурлан Найипов. Фото: «Газета.uz».

Судланувчи (1968 йилда туғилган, миллати қозоқ) Нурлан Найиповнинг сўзларига кўра, у Даулетмурат Тажимуратовнинг ортидан пенсия бўйича муаммосини ҳал қилиб бериши учун эргашган.

«Даулетмурат ИИВдан пенсияга чиқариб бераман деб ваъда берганлари мени йўлдан оздирди. Фикримни бузиб, кўчага (намойиш назарда тутилмоқда — таҳр.) чиқишга ундади. Ўзбекистон президентидан, халқидан кечирим сўрайман. Агар яна бир марта имкон берилса, ҳаётимни Даулетмурат Тажимуратовга ўхшаган Ўзбекистон ва Қорақалпоғистоннинг душманларига қарши курашишга бағишлайман», — деди у.

Прокуратура ходими савол билан юзланди.

Айбловчи: Ижтимоий тармоқларда видеомурожаат йўллаб, Қозоғистондаги биродарлар бизни қўллаб-қувватланглар. Бизни қамаб ташлашса, орқамиздан Ўзбекистондаги қамоқхоналарга боринглар дегансиз.

Судланувчи: Ҳа, тан оламан. Биринчи куни видеомурожаатни [тармоқларга] юкладим, кечга бориб ўчириб ташладим… Даулетмуратни қўллаб-қувватлаш шахсий фикрим эди. Чунки у халқнинг муаммосини кўтариб чиққанди.

Адвокат: Ёзма кўрсатувингизда шокка тушиб қолдим дегансиз. Нима сабаб ундай бўлди?

Судланувчи: Пенсиямни олиб бераман деган одамни қамаб ташлашганда шокка тушиб қолдим. Нима қилишим керак эди? Шунча вақтдан бери пенсиясиз яшаб юрибман. Агар (Даулетмурат Тажимуратов — таҳр.) бошидан Қорақалпоғистонга озодлик олиб бермоқчиман деганда, мен уйимда жим ўтирган бўлардим.

Даулетмурат: Сизга пенсиянгизни олиб беролмайман, муддати ўтиб кетибди, деган эдимку. Эсингизда йўқми?

Судланувчи: Ундай гап эсимда йўқ.

«Даулетмуратнинг чиқарган видеоларига ишониб қолдим»


Саипназар Калимов. Фото: Олий суд видеосидан лавҳа.

Шундан сўнг, сўз (1980 й. т., миллати қорақалпоқ) Саипназар Калимовга берилди.

«Даулетмурат интернетда видео чиқариб, одамларга ёрдам берганини кўрсатиб юрарди. Шунинг учун ўша кунларда чиқарган видеоларига ҳам ишондим. Уни чақирувларига қўшилиб, қандай қилиб бу ишларга аралашиб қолганимни тушунмай қолдим. Айбимни тўлиқ бўйнимга оламан, пушаймонман. Менда кимнидир ўлдираман, ураман, (ҳокимиятни — таҳр.) қўлга киритаман деган мақсадим йўқ эди», — деди у

«Халқимдан, президентимдан кечирим сўрайман. Уларга ўралашиб қолдим. Лекин унақа ғаразли ниятим йўқ эди (йиғлайди). Имкон берсангизлар тўғри йўлга қайтардим», — деди гумондор.

«Видеони кўриб, ишониб бордим. Бозор олдида оломон ҳаракатлангач, ичимдан ёниб, қандай қилиб қўшилиб кетганимни тушунмай қолдим. 2 июль куни уйда бир шиша пиво, кўчада боллар билан атиги 100 гр ароқ ичгандим. Ўзимни билиб турувдим, ҳаммасини яхши эслайман», — дея қўшимча қилди Калимов.

«Самат деган танишимнинг кўкрак қисмига ўқ теккан»

Полат Нурниязов. Фото: Олий суд видеосидан лавҳа.

Судланувчилардан яна бири (1986 й. т., миллати — қорақалпоқ) Полат Нурниязов ҳам Тажимуратовга қарши кўрсатма берди.

«Нукусдаги воқеаларнинг фақат 2 июль кунидагисида қатнашганман. Кўчаларни тўсиб, балон ёқиб кетдик», — деди у.

Унинг сўзларига кўра, оломон давлат идораларидан бирининг биносига қараб ҳаракатланганда, уларга ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимлари қаршилик кўрсатган.

«Artizan ресторани ёнида тушиб қолдик. Қарасак, 100−150 одам Беруний кўчасида жойлашган Нукус ИИБ биносига қараб ҳаракатланаётган экан. Улар билан юрдик. Сўнг, ўзим ўша ерга яқин 23-микрорайонда яшайман, шунақасига уйга кириб кетаман деб ўйладим. Одамлар тош отди, уёқдан кўзни ачиштирувчи газ улоқтиришди. Кейин орада ўқ овозлари ҳам эшитилди. Микрорайон орасига югуриб қочдик. Микрорайонга кирган жойда одамлар тўпланиб турган экан. Бориб қарасам, Самат деган танишим ерда ётган экан. Кўкрак қисмига ўқ тегиб, ерда қон оқиб, ўлиб ётганди. Тез ёрдам чақирдик, келавермагач, оқ рангли Lacetti турганди, унга солиб, ҳаракатландик. Кейин тез ёрдамга солиб юбордик», — деди у.

Нукусдаги июль воқеаларидан бир ой ўтгач, «Газета.uz» бош муҳаррири шаҳарда бўлиб, ИИБ атрофида яшовчи бир неча киши билан суҳбатлашганда, улар ҳам айнан шу воқеа ҳақида, яъни Самат исмли йигит кўкрак қисмига теккан ўқ туфайли вафот этганини айтиб берган. Расмийлар намойишчиларни тарқатиш учун фақат резина ўқлар, бўш патронлар ва махсус воситалар ишлатилганини айтишганди.

Суд давомида айбланувчи кечга яқин ундан хабар олишга шифохонага боргани, бироқ ички ишлар ходимлари борлигини кўриб, комендантлик соати бўлгани учун ортига қайтиб кетган.

Савол-жавоб вақтида эса барчасига Даулетмурат Тажимуратов айбдорлигини у ҳам таъкидлади.

«Йўлларни ёпиш, балон ёқиш бу Тажимуратовнинг видеосига таъсирланиб қолишим оқибати. Агар шу видео бўлмаганида мен уйдан ҳам чиқмас эдим. Менга ҳеч қаердан ҳеч қандай буйруқ бўлмаган. Фақат шу интернетдан кўрган видеоларим таъсир қилган», — дейди айбланувчи.

«Халқимдан, президентимдан, суд қатнашувчиларидан кечирим сўрайман. Бу қилган ишларим, намойишларда қатнашиб қолганим учун ўзимни ҳеч қачон кечирмайман», — деди Полат Нурниязов.

Айбловчи: Қаерларда ва нечта балон ёқдингиз?

Судланувчи: Дастлаб учта жойда балон ёқдим.

Айбловчи: Мақсадингиз нима эди?

Судланувчи: Тажимуратовни қўллаб қувватлаш бўлган. У мустақил бўламиз деб чорлади, биз ўшанга алданиб қолдик.

«Бу ноқонуний митинг эканлигини тушунмаган эканман»

Арислан Темирханов. Фото: Олий суд видеосидан лавҳа.

Кўрсатув учун навбат (1986 й. т., миллати қорақалпоқ) Арислан Темирхановга берилди.

«1 июль куни бозорда юрганимизда бирдан митинг бошланиб кетди. Мен бозор қилиб бўлиб, хотинимни таксига ўтиргизиб, уйга жўнатиб юбордим. Кейин митинг томонга бордим. Қарасам, сув тарқатишаётган экан, олиб бир баклажка ичдим. Кейин одамлар ярим литрлик баклажкада ароқ тарқатди. Ундан ичиб олдим. Даулетмурат деган овоз эшитила бошлади», — деди у.

Судланувчининг сўзларига кўра, у кечаси 20:00 ларда уйга қайтган ва эртасига болаларини ота-онасиникига юбориб, ўзи яна кўчага чиққан.

«Интернетда Даулетмурат ва Лоланинг видео мурожаатлари тарқалди. Уларни кўриб, ростдан ҳам одамлар қийналаётганини тушундим. Интернетга кирганимизда ҳамма жойда митинг бўлиб кетди. Нафақат қорақалпоқ, бошқа миллат бўлсада, бу таъсир қилади. Даулетмурат қўллаб-қувватланг деб тургани бизни йўлдан урди», — деди у.

У ҳам бошқалар сингари «Молотов» коктейлини тайёрлаганини тан олди.

«Фархад исмли шахс „Молотов“ коктейлини тайёрлашни буюриб, отишимизни айтди. Хотиним менга, қўй аралашма, кет бу ердан, деб айтди. Поликлиникани деворига уриб, бояги бутилкани синдирдим, ёқиб юбормадим. Кейин қолган иккита бўш бутилкани узоқроқ жойга улоқтириб юбордим», — деди у.

«Жиноят кўчасига кириб қолдим, қилган жиноятимни тўлиқ бўйнимга оламан. Ота-онамни юзини ерга қаратдим, — деди айбланувчи. — Президентимиз, Ўзбекистон халқидан, орган ходимларидан кечирим сўрайман. Қилган ишимдан қаттиқ пушаймонман. Ҳурматли судья бир марта имкон беринг, бундан олдин жиноят қилмаганман. Агар имконият берсангиз, бундан кейин умуман бундай ишлар қилмасликка ваъда бераман. Тинчгина яшаб турган ҳаётимизни бузган (Тажимуратовни қўли билан кўрсатиб) мана шу бўлади. Шунинг орқасидан жиноят қилдик, қайта-қайта халқим, қўлланг, ёрдам беринг деб тургандан кейин ким чиқмайди кўчага? Буларнинг ҳеч бири ноқонуний митинглигини тушунмаган эканман».

Айбловчи: «Молотов»ни тайёрлашга керакли нарсаларни ким берди?

Судланувчи: Борганимда тайёр бутилкалар турган экан.

Айбловчи: Шахсан ўзингиз нечтасини тайёрладингиз?

Судланувчи: Видеоларда кўрсангиз, 40 грамм ҳам чиқмайдигани бор. Мен ўшани тайёрлагандим. Мен уни тайёрлаш вақтида хато иш қилаётганимни тушуниб қолдим.

Айбловчи: Уни кимга улоқтирдингиз?

Судланувчи: Ҳеч кимга улоқтирмадим. Хотииним кетайлик дегандан кейин қўлимдагини видео камераси бор поликлиника деворига улоқтириб, қайтиб кетдим. Видеодан кўрсангиз бўлади, терговчига ҳам айтганман. Ҳеч кимга қаршилик кўрсатмадим, куч ишлатмадим.

Даулетмурат: Менинг видеоларимда «Молотов» коктейли тайёрлаб, кимгадир от деган гап бормиди?

Судланувчи: Бу (Тажимуратовга кўрсатиб) интернетна чиқиб, бидирлайвермаганда, бундай ишлар бўлмасди. У айтгани йўқ, лекин шуни чақирувлари ортидан жиноят келиб чиқди. Буни битталаб айтиш шарт эмас.

Даулетмурат: Кечадан бери судланувчиларнинг гапини эшитиб, сени кўрсатмаларинг ўзгаряпти. Эртага яна ўзгарадими?

Судланувчи: Йўқ, ўзгармайди.

«Энг охирида гапираман»

Даулетмурат Тажимуратов. Фото: «Газета.uz».

Бундан кейин судга раислик қилувчи Елубай Абибуллаев кўрсатув бериш учун Нукус воқеалари ишининг асосий фигуранти — Даулетмурат Тажимуратовни чақирди.

«Ҳурматли судья мен буларни туҳматларини, сотқинликларини кўриб турибманда. Эрталаб икки марта бурним қонади, шунга озгина мазам йўғроқ. Шунга, рухсат берсангиз, мен энг охирида, ҳамма айтиб бўлгач гапираман», — деди у.

Судья маслаҳатлашувга чиқиб келгач, соат 12:10 лар атрофида, яна бир судланувчининг адвокати Қорақалпоғистондан йўлга чиққани ва Бухорога 7 соатда етиб келишини айтди. Шуларни ҳисобга олиб, суд ишида пайшанба куни соат 9:00 гача танаффус эълон қилди.