Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳайъати Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев муаллифлигидаги «Янги Ўзбекистон стратегияси» китобига мобил илова яратиш лойиҳасига икки марта маблағ ажратишдан бош тортди. Бу ҳақдаги қарор кенгашнинг 26 июль ва 2 августдаги йиғилишларида қабул қилинган.
Ташаббус Олий Мажлис Қонунчилик палатаси биринчи вице-спикери, айни пайтда Конституциявий ислоҳотлар комиссиясига раҳбарлик қилаётган Акмал Саидов томонидан илгари сурилди. «Барқарор тараққиёт маркази» нодавлат нотижорат ташкилоти ташаббус ижрочиси сифатида танланди. Лойиҳа тавсифида: «Шавкат Мирзиёевнинг китоби мамлакатимиз ва хорижий жамоатчилик, айниқса, ёшлар томонидан катта қизиқиш билан ўрганилаётгани, ушбу китобда давлатимиз раҳбари томонидан билдирилган ғоя ва амалий таклифларни ўрганишга эҳтиёж ортиб бораётгани» қайд этилган.
Инновациялар вазирлиги кенгашининг 26 июль куни бўлиб ўтган йиғилишида вазирлик илмий-техник кенгаши (ИТК) китобнинг мобил иловасини яратиш учун 2,6 млрд сўм ажратишни тавсия қилгани, экспертлар эса лойиҳага 94,73 балл билан ижобий баҳо бергани маълум бўлди. Вазирлик томонидан молиявий экспертизадан ўтказилгандан сўнг тавсия этилган маблағ миқдори 2 млрд 480 млн сўмгача қисқартирилган.
Инновацион ривожланиш вазири Иброҳим Абдураҳмонов «Рақамлаштириш ва информацион технологиялар» йўналиши бўйича ИТК аъзоси, Тошкент ахборот технологиялари университети кафедра доценти, техник фанлар бўйича фалсафа доктори Аброр Турғуновдан лойиҳанинг техник қисмини асослаб беришни сўради.
Аброр Турғунов муҳокамада лойиҳани амалга ошириш муддати 2 йилдан 1 йилга қисқартирилганини айтди. Унинг сўзларига кўра, республиканинг марказий ҳудудлари етарли ҳажмдаги адабиёт ва китоблар билан таъминланган, бироқ чекка ҳудудларда бу борада муаммолар мавжуд.
«Шу сабабли биз ушбу мобил иловани яратишни, айниқса, республикамизнинг чекка ҳудудларидаги ёшлар учун ҳам мақсадга мувофиқ деб ҳисобладик… Мазкур лойиҳада Гулистон, Нукус, Самарқанд, Фарғона ва Наманган шаҳарларига хизмат сафарлари ҳам кўзда тутилган. Шунингдек, ушбу лойиҳа доирасида халқаро журналларда „Янги Ўзбекистон стратегияси“ китоби бўйича мақолалар чоп этиш кўзда тутилганига эътибор қаратмоқчиман. Бу харажатлар учун 60 млн сўм сўралди», — деди Аброр Турғунов.
Вазир нега лойиҳани амалга ошириш муддати 2 йилдан 1 йилга қисқартирилгани билан молиялаштириш ҳажми икки баробарга камаймай, амалда ўзгаришсиз қолганига ҳайрон бўлди. Вазирлик вакилининг айтишича, харажатларнинг асосий қисмини ташвиқот материалларини тайёрлашга жалб этиладиган 25 нафар ходимнинг маоши ташкил этади. Шу билан бирга, мобил иловани ишлаб чиқишни аутсорсингга топшириш режалаштирилган.
Иброҳим Абдураҳмонов лойиҳанинг вазифалари дастлаб нотўғри белгиланган, деб ҳисоблади ва «Барқарор ривожланиш маркази» ННТ нега ўз вазифаларини давлат зиммасига юкламоқчи эканига ҳайрон бўлди.
«Унда ННТ ўз ҳисобидан нима қилади? Ҳамма нарса давлат томонидан молиялаштириладими? Кўп саволлар бор. Халқ берадиган саволларни бераман», — деди у.
ИТК вакиласининг сўзларига кўра, йиғилишда пудратчи дастурчи ёрдамида дастурни яратиш учун катта харажатларни оқлаган, аммо кенгаш ҳали ҳам бу миқдорни «жуда юқори» деб ҳисоблаган. Маълум қилинишича, лойиҳада дизайнер хизматлари ва аудиовизуал графикалар яратиш ҳам мавжуд.
Бунда аутсорсинг хизматлари учун ажратилган маблағ умумий сумманинг 10 фоизини, ходимларнинг иш ҳақи эса 1,4 млрд сўмни ташкил этади. Экспертлар иш ҳақи ва ишчилар сони бўйича эътироз билдиришди, бироқ кенгаш вакиласи лойиҳа раҳбари (Акмал Саидов) «айнан шунча миқдордаги ходимлар сонини талаб қилган"ини таъкидлади.
Иброҳим Абдураҳмоновнинг айтишича, агар шундай буюртма тушган бўлса, лойиҳа керак бўлиши мумкин, лекин тўғри ҳисоб-китоблар бўлиши ва «чегарани билиш» керак.
Йиғилишда ходимлар томонидан илова учун контент, таҳлилий материаллар яратиш, студиялар орқали аудио ва видео суратга олиш ва бошқалар таъкидланди. Вазир лойиҳага тайёргарликдан норозилигини билдирди, илмий-техник кенгашни танқид қилди ва контент яратиш учун қайта ҳисоб-китоб қилишни сўради. Унинг эслатишича, бу ерда гап «фирибгарлик» эмас, балки одамларнинг пулини сарфлаш ва реал янги нарса яратиш ҳақида кетмоқда.
Якунда ҳайъат молиялаштиришни рад этди ҳамда харажатлар сметаси ва лойиҳа мақсадларини аниқлаштириш учун лойиҳани ИТКга қайтарди.
Кўриб чиқилгач, ИТК тавсия этилган молиялаштириш ҳажмини 1,93 млрд сўмга, ходимлар сонини эса 18 нафарга қисқартирди. Кенгаш вакиласининг таъкидлашича, лойиҳада ходимларнинг иш ҳақига 800 млн сўм (ҳар бири учун тахминан 3,4 млн сўм), шунингдек, аутсорсерлар — дизайнер, iOS ва Android дастурчилари, иловани Google Play ва App Store`га жойлаштириш, «Янги Ўзбекистон стратегияси» 1000 та ўқув материаллари, 1000 та тарғибот материаллари, мобил илова учун 1000 та услубий кўрсатмалар, 10 турдаги реклама хизматларини чоп этиш харажатлари кўзда тутилган.
Бундан ташқари, лойиҳа доирасида мобил иловалар яратиш тажрибасини ўрганиш мақсадида Корея Республикаси ва Ҳиндистонга хизмат сафарларига 169 млн сўм сарфлаш кўзда тутилган.
Бундан ташқари, харажатларга мобил иловага хизмат кўрсатиш, яъни ўқув йўриқномалари, луғат ва бошқаларни яратиш киради. ИТК вакили «Тараққиёт», «Янги Ўзбекистон нима» ва бошқа атамаларни тавсифлаб, сўнг хорижий тилларга таржима қилинадиган «Янги Ўзбекистон» луғатини яратиш режалаштирилаётганини айтди. Инновациялар вазирлиги раҳбари ўзбек тилининг луғати борлигини, унда умумий атамалар аллақачон киритилгани, «Янги Ўзбекистон» луғатига эҳтиёж борлигини тушунмаётганини таъкидлади.
Вазир, агар асар ёзиб бўлинган бўлса, 18 нафар ходим нима қилади, деб ҳайрон бўлди. «Ҳудудларда ташвиқот билан шуғулланмоқчи бўлса, маданият ва маънавият марказлари, ҳокимликлар, олий ўқув юртлари нима қилади? Улар яратилган иловани тарғиб қилмайдими? Ташвиқотини тушунганим йўқ», — деди у.
Унинг фикрича, бундай луғатларнинг яратилиши аҳоли ўртасида «Янги Ўзбекистон» сўзини салбий қабул қилишига сабаб бўлади. У барча лойиҳа ва ташаббусларга мантиқий ва оқилона ёндашиш кераклигини таъкидлади.
Иброҳим Абдураҳмонов дастурни яратишда аутсорсинг компанияси иштирок этаётган бўлса, нима учун ходимлар иловалар ишлаб чиқиш бўйича тажриба ўрганиш учун бошқа давлатларга бориши кераклиги ҳақида ҳам қизиқди.
Инновациялар вазирлиги раҳбарининг таъкидлашича, илгари турли ташаббуслар учун пулни чуқур ўрганмай туриб ажратиш мумкин эди, аммо ҳозир «пулни сочишга» йўл қўйиб бўлмайди, у барча лойиҳалар учун етарли эмас.
Натижада президент китобига мобил илова яратиш лойиҳаси қайта кўриб чиқиш учун қайтарилди.
Иккинчи йиғилишда гап президентнинг «2022−2026 йилларда Янги Ўзбекистонни ривожлантириш стратегияси» Давлат дастури эмас, балки «Янги Ўзбекистон стратегияси» китоби ҳақида кетаётгани маълум бўлди. Мазкур китоб 2021 йил сентябрь ойида ЎзЛиДеП партия қурултойида тақдим этилган. Унинг сайловолди дастурига ҳам шу ном берилган. Китобда Янги Ўзбекистон ва Учинчи Уйғониш даври пойдеворини яратиш борасидаги ишлар, миллий тараққиёт истиқболлари ҳақида сўз боради.
Фан ва инновациялар соҳасидаги лойиҳаларни молиялаштириш учун Инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Фанни молиялаштириш ва инновацияларни қўллаб-қувватлаш жамғармасига 2022 йилда давлат бюджетидан 636,9 млрд сўм ажратилган.
«Газета.uz» мамлакат бўйлаб бюджет ташкилотлари президент китобининг аудиоёзувига олиб борадиган QR-кодли «Янги Ўзбекистон стратегияси» номли йирик (баландлиги ярим метрдан ортиқ) китоб ва плакатларни харид қилиш учун қарийб 1,8 млрд сўм сарфлагани ҳақида хабар берган эди. Айни вақтда маҳсулотлар бир-бирига боғлиқ иккита корхона томонидан етказиб берилган. АОКА корхоналар Шавкат Мирзиёевнинг асаридан рухсатсиз фойдаланиб, муаллифлик ҳуқуқини бузганини маълум қилди.
