«Газпром экспорт» компаниясининг шартномаларни тузиш ва нархлаш бўлими бошлиғи Сергей Комлевнинг қайд этишича, Европада газга нархлари юқори бўлгани учун унга бўлган талаб пасайишни бошлаган, дея хабар бермоқда РБК.
Унинг сўзларига кўра, етти ой мобайнида электр энергетикасида газга бўлган талабнинг ўсиши тўхтаган ва охирги ҳафтада, аксинча, кўмирга бўлган талаб ошиб борган. Европанинг электр энергиясини ишлаб чиқарувчилари газ сарфини камайтира бошлаганлиги айтилган.
7 октябрь куни эрталаб, Голландиянинг TTF индекси бўйича, ноябр ойи учун газ фючерслари нархи бир кун аввал кузатилган нархдан кескин — 22 фоизга пасайиб, минг кубометр учун 1000 доллардан камроқни ташкил қилди. Financial Times (FT) нашри газ нархлари пасайишини Россия президенти Владимир Путиннинг 6 октябрдаги энергетика масалалари юзасидан қилган чиқиши билан боғламоқда.
6 октябрь куни, куннинг биринчи ярмида биржада газ нархи минг кубометр учун 1900 доллардан ошиб, савдодаги тарихий рекордини янгилаган эди. Бироқ, кун давомида фючерслар қийматининг кескин пасайиши кузатилди ва натижада эрталабки ўсиш тўлиқ ортга қайтди.
TTF биржасида газ фючерслари нархлари динамикаси (бир мегават учун еврода). Манба: finance.yahoo.com
Gazeta.ru`нинг ёзишича, Путин 6 октябрь куни энергетикани ривожлантириш масалалари бўйича йиғилишда йил охиригача Россиянинг Европага энергия, шу жумладан, газ етказиб бериш ҳажми рекорд даражага етиши мумкинлигини таъкидлаган эди.
Шунингдек, у «бозорда мавжуд вазият юзасидан кескин ва пухта ўйланмаган ҳатти-ҳаракатлар жиддий номутаносибликка олиб келиши» мумкинлигини қайд этган. Унинг сўзларига кўра, Еврокомиссия узоқ муддатли шартномаларни қисқартириб, газ олди-сотдисида биржа савдосига ўтиб хато қилган.
FT`нинг қайд этишича, газ нархларининг кескин пасайишини Владимир Путиннинг Россия Федерацияси Европадаги вазиятни барқарорлаштиришга ёрдам бериши мумкинлиги ҳақидаги мулоҳазалари билан изоҳлаш мумкин. Шунингдек, газ трейдерлари газ нархининг кўтарилишини, Россия Европага газ етказиб беришни чеклаб қўйганлиги билан изоҳламоқда, шунинг учун минтақадаги ер ости резервуарлари иситиш мавсумига катта танқислик билан кириб бормоқда.
Маълумотларга кўра, апрель ойининг охирида Европадаги газ резервуарлари атиги 30 фоизга, ёз охирида эса — 68 фоизга тўлдирилган эди. 4-октябрь ҳолатига кўра, сақлаш ҳажми 75,87 фоизга етди, бироқ иситиш мавсумининг бошланишини ҳисобга олганда бу ҳали ҳам етарли эмас. Одатда, резервуарлар қиш мавсумидан олдин 90% дан ортиқ тўлдирилган ҳолда бўлиши керак.
Ўтган қишнинг совуқ келганлиги натижасида минтақада газ истеъмоли сарфи ошган эди. Ёзда эса ҳароратнинг кутилганидан юқорироқ кузатилганлиги ва шамол энергияси ишлаб чиқаришнинг қисқариши газга номавсумий талабни юзага келтирди. Минтақага газ импортининг 40 фоиздан зиёдини етказиб берувчи «Газпром»нинг газ етказиб беришни маълум сабабларга кўра тўхтатиши ва бошқа омиллар натижасида Европа газ резервуарларини тўлдиришда муаммоларга дуч келди.
«Путин «Газпром»дан шартнома мажбуриятларини бажаришда давом этиш ва газ етказиб беришни ҳажмини оширмаслик, шу жумладан, Украинани четлаб ўтишни сўради. Путин ҳозирги шароитда Европага ёрдам беришни муҳим деб ҳисоблайди, лекин мамлакатнинг зарарига эмас», — деб ёзмоқда Gazeta.ru.
Россия президенти бу масалада «ҳеч кимни, шу жумладан, Украинани ҳам қийин аҳволга солиб қўйиш керак эмас"лигини ва «Газпром»га бўлган ишончни йўқотмаслик зарурлигини таъкидлаган.
Gazeta.ru`нинг маълум қилишича, аслида, газнинг бозордаги нархи Путин баёнотларидан олдин пастлай бошлаган эди.
«Президент учрашувни Москва вақти билан тахминан 15:20 да очди, нархлар янгиланиши эса бир соат олдин бошланган эди», — дейилади хабарда.
Россия расмийлари, жумладан Путин ҳам, «Газпром»нинг Европадаги энергетик инқирознинг ривожланишига алоқаси йўқлигига эътибор қаратган. Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песковнинг сўзларига кўра, «фақат профессионал бўлмаган» шахсларгина Россияни шу нуқтаи назардан тилга олишлари мумкин.
Қайд этилишича, Москванинг мазкур масаладаги позициясини «Шимолий оқим 2»нинг тезроқ ишга туширилишидан бошқалардан кўра кўпроқ манфаатдор бўлган Берлин қўллаб-қувватламоқда. Хусусан, мамлакат канцлери Ангела Меркель Россия Европага газни фақатгина мавжуд келишувлар асосида етказиб бериши мумкинлигини таъкидлаган.
«АҚШ энергетика вазири Женнифер Гранхолм FT`га берган изоҳида Вашингтон „Россиянинг Европадаги газ инқирозидаги ролини диққат билан кузатмоқда“ ва „Газпром“ бозор нархларини атайлаб манипуляция қила оладими ёки йўқлигини баҳолашга ёрдам беришга ҳаракат қилмоқда», — деб ёзмоқда Gazeta.ru.
Шунингдек, Польшанинг иқлим бўйича вазири Адам Гибурже-Четвертинский Еврокомиссияни «Газпром» томонидан «бозор манипуляциясининг аниқ белгиларини» текширишга чақирди.
Украина ҳам энергетика борасидаги ўз позициясини билдирган. Президент Владимир Зеленский Германия президенти Франк-Валтер Штайнмаерни «Шимолий оқим 2»нинг ишга туширилиши натижасида «Украина ва Европага таҳдидларнинг сезиларли даражада кучайиши» мумкинлигидан огоҳлантирган ва Киевга мамлакат энергетик хавфсизлигини кафолатлайдиган «аниқ халқаро ҳуқуқий механизм»ни тақдим этишни талаб қилганлиги айтилмоқда.
«Корреспондент»нинг ёзишича, Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Леен энергия инқирозининг ечими — яшил энергияга ўтишда эканлигини қайд этган. Бу ҳақда у 7-октябрь Европанинг барқарор инвестициялар форумида маълум қилган.
Унинг сўзларига кўра, Европа узоқ муддатли истиқболда яшил энергияга ўтишни тезлаштириш орқали газ нархининг мувозанатлашишига ва «энергетик мустақиллик"ка эришади.
Аввалроқ «Газета.uz» Европа газ бозорида нахрларнинг рекорд даражада кўтарилишининг сабаблари ва бунинг оқибатлари ёритилган мақола эълон қилган эди.
Хусусан, октябрь ойига келиб Европада табиий газ нархлари ўтган йилнинг мос даврига нисбатан олти баравардан зиёдга ўсди. Газ нархларининг кескин ўсиши электр энергияси бозоридаги вазиятга ҳам ўз таъсирини ўтказмоқда. Европа Иттифоқида электр энергиясининг бешдан бир қисми табиий газ ҳисобига олинади.
ЕИ табиий газ истеъмолида асосан импортга таянади. ЕИнинг табиий газ бўйича энг йирик экспортёри Россия ҳисобланади. 2019−2020 йилларда ЕИга жами газ импортининг 40 фоиздан ортиғи Россия ҳиссасига тўғри келган.
