Хитой раиси Си Цзиньпин 5 май куни Европа бўйлаб уч давлатга сафарини бошлади, бу мазкур қитъага сўнгги беш йилда қилинган илк давлат ташрифидир. Турне Хитой ва ЕИ ўртасидаги савдо келишмовчиликлари ва Россиянинг Украина билан уруши туфайли кескинлашган муносабатлар фонида ўтмоқда, деб ёзди Guardian.
Си Цзиньпин қайси давлатларга ташриф буюради ва кимлар билан учрашади?
Хитой раисининг олти кунлик ташрифи 6 май куни Парижда бошланди ва у ерда Франция президенти Эммануэль Макрон билан учрашди. Шунингдек, шу куни икки давлат раҳбарлари Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен билан учрашди.
7 май куни Макрон ва Си Цзиньпин унча расмий бўлмаган музокаралар учун Юқори Пиреней тоғларидаги Турмале довонига боради.
8 май куни ХХР раиси Сербия президенти Александр Вучич билан музокаралар ўтказиш учун Белградга, 9 май куни эса Будапештга боради ва у ерда Венгрия бош вазири Виктор Орбан билан учрашади. Ҳар икки давлат Хитой сармоясининг асосий олувчилари ҳисобланади.
Ташрифнинг мақсади
Расмий равишда Си Цзиньпиннинг Парижга ташрифи Франция ва Хитой ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганининг 60 йиллигига тўғри келмоқда: Франция 1964 йил 27 январда ХХРни расман тан олган биринчи Ғарб давлати бўлган.
Хитой раҳбарининг Белградга ташрифи НАТО томонидан Хитойнинг Сербиядаги элчихонасини портлатилиб, уч киши ҳалок бўлганининг 25 йиллигига тўғри келди.
Айни пайтда, таҳлилчиларнинг фикрича, Си Цзиньпиннинг Макрон ва фон дер Ляйен билан учрашувларидан мақсад Европа Иттифоқининг Хитой субсидиялари, хусусан, электромобиллар бўйича терговига қарши лоббилик қилиш ва дипломатик муносабатларни барқарорлаштиришга ҳаракатдан иборат.
Сербияда ХХР раиси Пекиннинг Америка ва НАТОга қарши дастурларини амалга оширишга умид қилмоқда, Венгрияда эса икки давлат ўртасидаги яқин иқтисодий ва дипломатик алоқаларни, жумладан, хавфсизлик соҳасидаги тараққиётни ва Хитойнинг «Бир камар, бир йўл» ташаббусини амалга оширишни муҳокама қилади.
Хитойни кучли қўллаб-қувватлаган ва Пекинни инсон ҳуқуқлари бўйича танқид қилган айрим Европа Иттифоқи резолюцияларини тўсиб қўйган Венгрияда Huawei`нинг Хитойдан ташқаридаги энг йирик хаби фаолияти йўлга қўйилади ва тез орада автомобиль ишлаб чиқарувчи BYD`нинг Европадаги биринчи заводини очади.
Турнедан кутилажак натижалар
Аксарият таҳлилчилар Европа Иттифоқи расмийлари Си Цзиньпин билан «катта тараққиёт»га эришишига шубҳа қилади. Хитой иқтисодиёти ҳозирда бир қатор қийинчиликларга дуч келмоқда ва ЕИ маълум бир ричагга эга бўлиши мумкин, аммо иттифоқнинг барча аъзолари ҳам Хитой сиёсатига тўлиқ рози эмас, бу эса Европа Иттифоқининг таъсирини сусайтиради. Шундай қилиб, Макрон субсидиялар бўйича Европа Иттифоқининг янада агрессив позициясини ёқлайди, аммо Германия канцлери Олаф Шольц каби бошқа раҳбарлар ўзларининг экспортчилари учун Хитой бозорининг муҳимлигини таъкидлайди.
Хитой ва ЕИ ўртасидаги муносабатлардаги учта асосий муаммо савдо, хавфсизлик ва Украинадаги урушдир, деб ёзмоқда BBC. Хитойнинг Европа хавфсизлигига таҳдиди ҳақидаги хавотирлар Европа Иттифоқи мамлакатларини Huawei ва ZTE компаниялари томонидан ишлаб чиқарилган телекоммуникация ускуналарини харид қилишдан воз кечишга мажбур қилган.
Савдо бўйича келишмовчиликлар Хитой ҳукумат субсидиялари орқали ташқи бозорларга электромобиллар, қуёш панеллари ва бошқа товарлар етказиб беришни бир неча баробар оширганидан кейин кучайди. Ўтган йили Европа Иттифоқи Хитой электромобилларига янги тарифлар ва Хитой қуёш энергияси экспортига чекловларга олиб келиши мумкин бўлган монополияга қарши тергов бошлаган. Бу ёзда қарор қабул қилиниши кутилмоқда. Бунга жавобан Хитой француз коняки импортини тўхтатиш билан жавоб қайтармоқчи.
Фото: Х / Emmanuel Macron.
6 май куни Си Цзиньпин билан учрашувдан сўнг Макрон ва фон дер Ляйен Хитойни «кўпроқ мувозанатлашган савдо»ни таъминлашга чақирди. Еврокомиссия раҳбари очиқчасига гапирди ва Европа Иттифоқи ҳамда Хитой ўртасидаги муносабатлар бозорларга тенг бўлмаган кириш ва Хитойдан ҳукумат субсидиялари туфайли зарар кўрганини айтди, деб ёзмоқда Reuters.
Музокаралардан сўнг у Европа Иттифоқи «ўз бозорини тўлдирган Хитой саноат товарларининг ҳаддан ташқари кўп ишлаб чиқарилишига дош беролмаслигини» таъкидлади. «Европа ўз бозорини ҳимоя қилиш учун зарур бўлган қаттиқ қарорларни қабул қилишдан қайтмайди», — дея қўшимча қилди фон дер Ляйен.
Европа ва Хитой ўртасидаги муносабатлардаги энг муҳим оғриқли нуқта бўлган Украинадаги уруш ҳам Франциядаги учрашувлар кун тартибидан жой олади, деб ёзди CNN. Уларда Си Цзиньпин Хитойни тинчликпарвар сифатида кўрсатишга уриниши мумкин. Аввалроқ Россия президенти Владимир Путин май ойида Хитойга ташриф буюришни режалаштираётганини тасдиқлаганди.
