Россия Федерал хавфсизлик хизмати раҳбари Александр Бортников сешанба куни Москва яқинидаги «Крокус сити холл»да содир этилган терактга алоқадор 11 киши қўлга олинганини маълум қилди. Шу билан бирга, у «аниқланган гумонланувчилар доираси янада кенгайишини» таъкидлади.
Иш бўйича дастлабки тўрт нафар айбланувчи — Тожикистон фуқаролари 25 мартга ўтар кечаси суд қарори билан ҳибсга олинди, уларга террорчилик моддаси бўйича айблов эълон қилинган. Далержон Мирзоев, Саидакрами Ражабализода, Муҳаммадсобир Файзов ва Шамсиддин Фаридуни икки ой муддатга ҳибсга олинди.
Суд ёпиқ эшиклар ортида ўтди. Оммавий ахборот воситалари томонидан эълон қилинган суд жараёнидан олинган фотосуратлар ва видеоларда айбланувчилар ҳибсга олиш пайтида ёки ҳибсга олингандан кейин жароҳатлангани кўрсатилган. Далержон Мирзоевнинг бўйнига полиэтилен пакет ўралган.
Ҳибсга олиш чоғида Саидакрами Ражабализода қулоғининг бир қисмини кесиб, уни ейишга мажбурлаган (видео Телеграм каналларида тарқатилган). Суд залидан олинган суратда уни қулоғига боғлаб қўйган ҳолда кўриш мумкин.
Муҳаммадсобир Файзов судга аравачада олиб келинди. 23 март куни ҳибсга олинганидан сўнг унинг кўзи шишган ва қонаган ҳолда тушган сурати чиқди. Кейинчалик унинг кўзи ўйилгани ҳақида маълумот пайдо бўлди. Суд мажлисидан олинган суратда у тиббий халатда ва аравачада тасвирланган бўлиб, залдаги мажлисга муносабат берадиган даражада эмаслигини кўриш мумкин.
Ҳужумдан икки кун кейинги Шамсиддин Фаридунийнинг ҳибсга олинганидан сўнг сурати пайдо бўлди, у афтидан электр токи билан қийноққа солинган.
Далержон Мирзоев ва Саидакрами Ражабализоде айбини тан олди.
Терактга алоқадорликда гумон қилиниб, ҳибсга олинган кейинги уч нафари Исломовлар оиласининг аъзоларидир. Улардан бири террорчилар қочиб кетган машинага эгалик қилади. Қолган икки нафари унинг отаси ва акаси бўлиб, уларнинг ўзлари Тергов қўмитасига бир ҳафта олдин қариндоши машинани сотганини билдириш учун келган. Учаласи ҳам 25 март куни икки ойга ҳибсга олинган. Улар уюшган гуруҳ таркибида теракт содир этганликда айбланмоқда. Диловар ва Аминхон Исломовларга аллақачон айблов эълон қилинган, уларнинг отаси Исроил Исломов гумондор сифатида қолмоқда.
Ҳибсга олинган саккизинчи шахс Алишер Қосимов бўлиб, тергов маълумотларига кўра, у теракт тайёрлаётганларга квартирани ижарага берган.
Александр Бортников тилга олган яна уч маҳбус ҳақида ҳозирча ҳеч нарса маълум эмас.
Россия Омбудсмани Татяна Москалкова 26 март куни ҳибсга олинганлар ва айбланувчиларга нисбатан қийноқлар қўлланилишига йўл қўйиб бўлмайди, барча процессуал ва оператив ҳаракатлар қонунга мувофиқ амалга оширилиши кераклигини айтди. Meduza`нинг таъкидлашича, ҳатто ўта оғир жиноят содир этган шахсларнинг ҳам қийноқларга учрагани бутун жамият учун хавфлидир.
Мигрантофобик мунозаралар
Агар ҳибсга олинган дастлабки тўрт киши Тожикистон фуқаролари бўлса, Алишер Қосимов Россия фуқароси, асли Қирғизистонлик.
Россия президенти Владимир Путин 23 март куни фуқароларга мурожаатида террорчиларнинг миллати бўлмаслигини ва бўлиши ҳам мумкин эмаслигини таъкидлади. Бироқ теракт муҳожирларга қарши назоратни кучайтириш ва Россияда Марказий Осиё давлатлари билан виза режимини жорий этиш ҳақида мунозараларга сабаб бўлди.
Давлат Думаси вице-спикери ва яқинда бўлиб ўтган президентлик сайловларида собиқ номзод Владислав Даванков «миграция қонунчилиги бўйича жиддий иш» зарурлигини айтди.
«Одамларнинг мамлакатимизга келиши нафақат бу ерда виждонан ишлашни хоҳловчилар учун, балки очиқдан-очиқ ёвузликни хоҳлайдиганлар учун ҳам жуда осон», — деб ёзади у. Сиёсатчининг сўзларига кўра, мигрантларни рақамли назорат қилиш ва «кичик ҳуқуқбузарлик учун депортация қилиш» каби бир қатор чора-тадбирлар зарур.
«Адолатли Россия — Ҳақиқат учун» партияси раиси Сергей Миронов Марказий Осиё давлатлари билан виза режимини жорий этиш зарур, деб ҳисоблайди.
«Умуман олганда, миграция сиёсатини кучайтириш керак. Президент террорнинг дини ҳам, миллати ҳам йўқ, деб тўғри айтди. Аммо бу одамлар қаердан танлангани тасодифий эмас. Кимдир чиндан ҳам қайиқни тебратишни, юртимизда миллатлараро адоват ва адоватни келтириб чиқаришни хоҳларди. Бунга йўл қўйиб бўлмайди», — деди Сергей Миронов.
«Биз ўзимизни, суверенитетимиз ва миллий хавфсизлигимизни ҳимоя қилишимиз керак. Бунга эришиш учун биз нафақат виза режимини, балки патентларни чеклашни ҳам таклиф қиламиз. Қолаверса, МҲО („махсус ҳарбий операция“ — таҳр.) давомида Россия Федерацияси ҳудудига ҳар қандай муҳожирни киритишни тўхтатиш керак, деб ҳисоблайман. Шунингдек, биз бу ерда бўлганларнинг барчасини ва уларнинг қолиш сабабларини текширишимиз керак», — деди у.
«Ягона Россия» фракциясидан Давлат Думаси депутати Михаил Шеремет ҳам МҲО даврида Россияга киришни чеклашни таклиф қилди. Чет элликлар «автоматик равишда Ғарб разведка хизматларининг қизиқиш объектига айланади», деб унинг сўзларидан иқтибос келтирмоқда «Ведомости».
Шу билан бирга, барча сиёсатчилар ҳам муҳожирларни миллий хавфсизликка таҳдид сифатида кўрмайди. Давлат Думасининг Миллатлар ишлари бўйича қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари, «Ягона Россия» партияси вакили Илдар Гилмутдинов муҳожирларга қарши эмас, балки терактларга буйруқ берганларга қарши курашиш керак, деб ҳисоблайди.
Молия университети проректори Александр Сафонов «Ведомости»га муҳожирлар хизматидан бош тортишнинг иқтисодий оқибатлари ҳақида гапириб берди. Унинг сўзларига кўра, Россия иқтисодиётига етказилган зарар «умумий» бўлади.
«Муҳожирларсиз қурилиш объектлари тўхтаб қолади, уй-жой коммунал хўжалигини айтмаса ҳам бўлади, улар ҳам ҳаддан ташқари азият чекади. Қолаверса, муҳожирларимиз саноатда ҳам банд. Улар логистика, жамоат транспорти билан таъминлайди», — деб тушунтирди у.
Таклиф этилаётган ташаббусларни амалга ошириш меҳнат бозорининг «портлаши», иш ҳақининг «кўтарилиши» ва ортидан инфляция вужудга келади, деди Сафонов.
