«Муштум» журнали 100 ёшга тўлиши муносабати билан «Газета.uz» 2023 йилнинг февраль ойи охиригача журнал саҳифаларида турли йилларда чоп этилган 10 материални такрор чиқаришга қарор қилди. Туркумнинг аввалги материали 25 февраль куни берилган. Навбатдаги материал — А.Қамбаров томонидан 1974 йилда ёзилган «Бензин бозори» мақоласидир.
Бензин бозори
(Прокуратура, милиция ходимлари ўқимасин!)
Биз тушган таксининг бензин кўрсаткичи нолда эди. Ҳайдовчиси эса заправка қилинадиган жойдан парво қилмай ўтаверди.
— Бензин тугабди-ку…
— Кўриб турибман. Шунинг учун шошиляпман-да.
— Заправка жойи орқада қолди-ку?!
— Э-э. Арзон бензинни бозордан оламиз. Ҳар одимда бензин бозори…
Мол бозори, гилам бозори, чайқов бозори борлигини биламану, бензин бозорини энди кўришим. Мусоргский кўчасига бурилдик. Бозор қизиган пайт экан. Катта кўчада 40−52 ТНЗ номерли бензин ташувчи машинадан таксига бензин сотилаётган эди. Аввалига бу ерда кўчма бензин заправка ишга тушибдими деб ўйладим. Қарасам, нефтбазадан бензин ташийдиган машина экан. Шофёрнинг кўзи олазарак, ўғри мушукдек ҳадиксираб турарди. Бир машина келиб тўхтади. Ҳайдовчиси кабинадан қўлини чиқариб, икки бармоғини кўрсатди.
Бу сирли имо-ишоралар бензин бозоридаги олиб-сотиб турадиган шофёрларга беш қўлдек маълум экан. Икки бармоқ 72-бензинни, олти бармоқ эса 66-бензинни англатаркан. Бензин бозорини обдон кўриш иштиёқида таксига жавоб бериб юбордик. Фотоаппаратни шайлаб, Мусоргский кўчаси бўйлаб пиёда юра бошладик. Озарбайжон кўчасининг муюлишига келиб кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган воқеанинг гувоҳи бўлдик.
Бу ер ҳар хил маркали машиналар билан тўлиб кетганди. Йўл ҳаракати қоидалари қўпол равишда бузилиб, бошқа транспорт қатновига халақит бериларди. Бензинфуруш шофёрлар кетса ҳамёнимдан кетибдими деб, машина бакида бензинни тўкиб-сочиб пўчоқ баҳосида бошқа машиналарга пуллашарди. Бир маҳал 89−22 ТНД номерли бензин ташийдиган машина келиб тўхтади. Орқасидан турна қатор бўлиб келаётган машиналар ҳам тўхташди. Улар муюлишга сиғмай, кўчанинг ичкарироғига, болалар боғчаси олдидаги ялангликка ёйилиб кетишди.
Шофёр кабинадан чиқиб, машинасининг яғринига «шап» этиб уриб қўйди ва очиқчасига бензинфурушликни бошлаб юборди.
Бу кўчага кунлик ишни кам бажариб, бензини ортиб қолган самосвал ҳайдовчилари ҳам узлуксиз келиб туришарди. Ахир ортиб қолган бензинни тўкиб юборгандан кўра сариқ чақага бўлса ҳам пуллаш керак-да. 19−61 ТНЗ номерли самосвал машинасидан ёш бир йигит тушиб, таксичиларга арзон нархда бензин улашаверди. Заправка қилинаётган бензобаклар бензинга тўлиб-тошиб кетар, ариқчалар пайдо қилиб, пастликка оқарди. Бензин бозорини қидириб овораи-сарсон бўлиб юришга ҳам ҳожат йўқ. Чунки бензин ҳиди олис-олисларгача тарқалиб турарди. Бензин бозорини билмаганлар билиб олсин: бозорнинг энг маркази Озарбайжон ва Мусоргский кўчаларининг туташган жойидан бошланади. Бозор эрталаб соат 10 дан кеч соат 7 гача ишлайди. Туш пайтида бозор энг авжига чиқади.
Кимга арзон бензин керак бўлса, келаверсин, бу ёғи деҳқончилик… Бензинфурушлар ўз «говмушлари»ни соғиб сотаётгандек бемалол юришибди. Ҳеч ким уларнинг бозорини яқин орада касод қиладиганга ўхшамаяпти. Йўқса янги-янги бензинфурушлар пайдо бўлаверармиди?!
Аммо Тошкент шаҳар Киров ҳамда Куйбишев райони территориясида бу бозор давлат автоинспекцияси ходимларини ҳалигача қизиқтирмаяпти, шекилли.
Шунингдек, республика автотранспорт министрлигига қарашли 2505-автоколонна бошлиқлари ва 1-областлараро автотрести 8-автобазаси маъмурияти бензин сотиб, кундалик иш нормаларини «ошириб» бажараётган шофёрларнинг бу қилиғини кўрсалар ҳам кўрмасликка олиб юрибдилар. Нега? Ёки бунинг бирор сири бормикин?
Энг ёмон бало шундаки, давлатнинг минг-минг тонналаб қиммат баҳо ёқилғиси шу хил йўллар билан сув бўлиб кетяпти. Бунинг эвазига кимлардир айшу-ишрат қиляпти. Кимлардир бойиб кетяпти.
А.Қамбаров,
«Муштум» журнали, 1974 йил, 4-сон
