Boeing компанияси 31 январь куни 747 моделидаги самолётнинг сўнггисини буюртмачига етказиб берди. Ушбу турдаги лайнерларнинг охиргиси — Эвереттдаги Boeing заводида йиғилган 747−8 Freighter юк ташувчиси Американинг Atlas Air авиакомпаниясига топширилди. «Газета.uz» ушбу ҳаво лайнерлари ҳақида Meduza томонидан эълон қилинган фотомақоланинг таржимасини тақдим этади.

Биринчи марта 1969 йилги Париж авиасалонида намойиш этилган Boeing 747 самолёти тезда оммавий авиация тимсолига айланган эди — ўзига хос «ўркачи» туфайли уни оддий одамнинг кўзига деярли бир хил кўринадиган бошқа барча оммабоп моделлардан осонгина ажратиб олиш мумкин эди.

Boeing 747 деярли 40 йил давомида — Airbus A380 парвозларга киришгунига қадар энг оғир ва йўловчи сиғими энг катта самолёт мақомини ўзида сақлаб турди (ҳозирда A380 самолётларини ишлаб чиқариш ҳам тугатилган — бу русумдаги сўнгги лайнер 2021 йилда йиғилганди).


British Overseas Airways Corporation бошқарувчи директори Кит Грэнвилл Хитроу аэропорти фонида Boeing 747 самолёти моделини кўтариб турибди, 1969 йил, март. Фото: Jim Gray / Keystone / Getty ImagesBritish Overseas Airways Corporation бошқарувчи директори Кит Грэнвилл Хитроу аэропорти фонида Boeing 747 самолёти моделини кўтариб турибди, 1969 йил, март. Фото: Jim Gray / Keystone / Getty Images

Boeing 747 биринчи марта Эвереттдаги заводнинг учиш-қўниш йўлагидан парвозга кўтарилмоқда, 1969 йил 9 февраль. Фото: AP / Scanpix / LETABoeing 747 биринчи марта Эвереттдаги заводнинг учиш-қўниш йўлагидан парвозга кўтарилмоқда, 1969 йил 9 февраль. Фото: AP / Scanpix / LETA

Экипаж синов парвози пайтида Boeing 747 самолёти кабинасида, 1969 йил. Фото: Mondadori / Getty ImagesЭкипаж синов парвози пайтида Boeing 747 самолёти кабинасида, 1969 йил. Фото: Mondadori / Getty Images

Реклама суратга олиш жараёнидан: стюардесса дастлабки Boeing 747 самолётларидан бирининг Pratt & Whitney JT9D двигателида ўтирибди, 1968 йил сентябрь. Янги двигателларнинг ўрнатилиши Boeing 747 га 50 йилдан кўпроқ вақт давомида рақобатбардош бўлиш имконини берди. Фото: Matteo Omied / Alamy / Vida PressРеклама суратга олиш жараёнидан: стюардесса дастлабки Boeing 747 самолётларидан бирининг Pratt & Whitney JT9D двигателида ўтирибди, 1968 йил сентябрь. Янги двигателларнинг ўрнатилиши Boeing 747 га 50 йилдан кўпроқ вақт давомида рақобатбардош бўлиш имконини берди. Фото: Matteo Omied / Alamy / Vida Press

Борт кузатувчиси биринчи класс йўловчиларга хизмат кўрсатмоқда, 1970 йил январь. Фото: Fox Photos / Getty ImagesБорт кузатувчиси биринчи класс йўловчиларга хизмат кўрсатмоқда, 1970 йил январь. Фото: Fox Photos / Getty Images

Тайёрланиш жараёнида бўлган Boeing 747 салонининг макети, 1968 йил май. Фото: Alan Band / Fox Photos / Getty ImagesТайёрланиш жараёнида бўлган Boeing 747 салонининг макети, 1968 йил май. Фото: Alan Band / Fox Photos / Getty Images

Эверетт шаҳридаги Boeing заводида 747 моделидаги самолётни йиғиш жараёни, 1969 йил октябрь. Фото: Collection Bernard Crochet / Photo12 / Universal Images Group / Getty ImagesЭверетт шаҳридаги Boeing заводида 747 моделидаги самолётни йиғиш жараёни, 1969 йил октябрь. Фото: Collection Bernard Crochet / Photo12 / Universal Images Group / Getty Images

Boeing 747 самолётининг Ле-Бурже авиасалонидаги тақдимоти. 1969 йил июнь. Фото: AFP / Scanpix / LETABoeing 747 самолётининг Ле-Бурже авиасалонидаги тақдимоти. 1969 йил июнь. Фото: AFP / Scanpix / LETA

Boeing 747 самолёти устига ўрнатилган «Энтерпрайз» шаттлининг прототипи Нью-Йорк узра парвоз қилмоқда. 1983 йил июнь. Фото: Richard Drew / AP / Scanpix / LETABoeing 747 самолёти устига ўрнатилган «Энтерпрайз» шаттлининг прототипи Нью-Йорк узра парвоз қилмоқда. 1983 йил июнь. Фото: Richard Drew / AP / Scanpix / LETA

1977 йил мартида юз берган тарихдаги энг йирик авиаҳалокат оқибатлари. Тенерифе аэропортида KLM авиакомпаниясининг ҳавога кўтарилаётган Boeing 747 лайнери Pan Am авиакомпаниясининг йўлни кесиб ўтаётган Boeing 747 самолётига бориб урилган. Ҳодиса оқибатида 583 киши ҳалок бўлган. Шу вақтгача жами 64 та Boeing 747 йўқотилган бўлиб, ушбу самолёт билан боғлиқ ҳодисаларда 3800 дан ортиқ одам қурбон бўлган. Rainer Binder / ullstein bild / Getty Images1977 йил мартида юз берган тарихдаги энг йирик авиаҳалокат оқибатлари. Тенерифе аэропортида KLM авиакомпаниясининг ҳавога кўтарилаётган Boeing 747 лайнери Pan Am авиакомпаниясининг йўлни кесиб ўтаётган Boeing 747 самолётига бориб урилган. Ҳодиса оқибатида 583 киши ҳалок бўлган. Шу вақтгача жами 64 та Boeing 747 йўқотилган бўлиб, ушбу самолёт билан боғлиқ ҳодисаларда 3800 дан ортиқ одам қурбон бўлган. Rainer Binder / ullstein bild / Getty Images

Жанубий Кореянинг Boeing 747 лайнери Сахалин устида совет қирувчи самолёти уриб туширилганига бағишланган матбуот анжумани, 1983 йил сентябрь. Йўловчи самолёти СССР ҳаво ҳудудини бузиб кирган ва шундан сўнг уриб туширилган — совет давлати расмийлари йўловчи самолёт томонидан қоидабузарлик қасддан содир этилгани ва ундан разведка мақсадлари кўзланганини таъкидлаган. Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти рейснинг йўналишдан четга чиқиб кетишига энг асосий эҳтимолий сабаб нотўғри созланган автопилот бўлиши мумкин, деган хулосага келган. Фото: Борис Кавашкин, Валентин Черединцев / ТАССЖанубий Кореянинг Boeing 747 лайнери Сахалин устида совет қирувчи самолёти уриб туширилганига бағишланган матбуот анжумани, 1983 йил сентябрь. Йўловчи самолёти СССР ҳаво ҳудудини бузиб кирган ва шундан сўнг уриб туширилган — совет давлати расмийлари йўловчи самолёт томонидан қоидабузарлик қасддан содир этилгани ва ундан разведка мақсадлари кўзланганини таъкидлаган. Халқаро фуқаро авиацияси ташкилоти рейснинг йўналишдан четга чиқиб кетишига энг асосий эҳтимолий сабаб нотўғри созланган автопилот бўлиши мумкин, деган хулосага келган. Фото: Борис Кавашкин, Валентин Черединцев / ТАСС

Pan Am авиакомпаниясининг Локерби (Шотландия) осмонида портлатиб юборилган Boeing 747 самолёти. Аниқланишича, авиаҳалокат самолётнинг багаж бўлмасига жойлаштирилган бомбанинг портлаши оқибатида юз берган, портлаш Ливия махсус хизматлари томонидан уюштирилган. Муаммар Каддафининг Ливияси терактнинг эҳтимолий ташкилотчиларини тергов органларига топширган, аммо портлаш учун жавобгарликни расман тан олишдан бош тортган. Шундан сўнг Ливияга нисбатан санкциялар жорий этилган, ушбу санкцияларнинг ечилиши эвазига Ливия авиаҳалокат оқибатида ҳалок бўлганлар учун товон пуллари тўлашга рози бўлган. Фото: Christopher Pillitz / Getty ImagesPan Am авиакомпаниясининг Локерби (Шотландия) осмонида портлатиб юборилган Boeing 747 самолёти. Аниқланишича, авиаҳалокат самолётнинг багаж бўлмасига жойлаштирилган бомбанинг портлаши оқибатида юз берган, портлаш Ливия махсус хизматлари томонидан уюштирилган. Муаммар Каддафининг Ливияси терактнинг эҳтимолий ташкилотчиларини тергов органларига топширган, аммо портлаш учун жавобгарликни расман тан олишдан бош тортган. Шундан сўнг Ливияга нисбатан санкциялар жорий этилган, ушбу санкцияларнинг ечилиши эвазига Ливия авиаҳалокат оқибатида ҳалок бўлганлар учун товон пуллари тўлашга рози бўлган. Фото: Christopher Pillitz / Getty Images

Kuwait Airways авиакомпаниясининг 1988 йил апрелида ливанлик террорчилар томонидан олиб қочилган Бангкок-Кувайт рейси йўловчилари. Самолёт ўғрилари Кувайт раҳбарларидан беш йил аввал юз берган терактларни уюштиришда гумонланган 17 нафар шиа мусулмонларини озод этишни талаб қилган. Орадан 16 кун улар Жазоир расмийларига таслим бўлган. Ҳодиса оқибатида гаровга олинган 112 кишининг икки нафари ҳалок бўлган. Фото: Mike Nelson / AFP / Scanpix / LETAKuwait Airways авиакомпаниясининг 1988 йил апрелида ливанлик террорчилар томонидан олиб қочилган Бангкок-Кувайт рейси йўловчилари. Самолёт ўғрилари Кувайт раҳбарларидан беш йил аввал юз берган терактларни уюштиришда гумонланган 17 нафар шиа мусулмонларини озод этишни талаб қилган. Орадан 16 кун улар Жазоир расмийларига таслим бўлган. Ҳодиса оқибатида гаровга олинган 112 кишининг икки нафари ҳалок бўлган. Фото: Mike Nelson / AFP / Scanpix / LETA

KLM авиакомпаниясининг Boeing 747 самолёти Кариб денгизидаги Сан-Мартен ороли аэропортига қўнмоқда. Бу аэропортдаги учиш-қўниш йўлаги қисқа бўлгани учун Boeing 747 лайнерлари у ердан тўлиқ ёнилғи тўлдирган ҳолда уча олмасди. Шу сабабли бу русумдаги KLM самолётлари ёнилғининг энг кам миқдори билан қўшни Кюрасао оролига учар, у ерда тўлиқ ёнилғи олиб, сўнг Амстердам томон йўл оларди. Фото: EQRoy / Shutterstock.comKLM авиакомпаниясининг Boeing 747 самолёти Кариб денгизидаги Сан-Мартен ороли аэропортига қўнмоқда. Бу аэропортдаги учиш-қўниш йўлаги қисқа бўлгани учун Boeing 747 лайнерлари у ердан тўлиқ ёнилғи тўлдирган ҳолда уча олмасди. Шу сабабли бу русумдаги KLM самолётлари ёнилғининг энг кам миқдори билан қўшни Кюрасао оролига учар, у ерда тўлиқ ёнилғи олиб, сўнг Амстердам томон йўл оларди. Фото: EQRoy / Shutterstock.com

«Қаттиқ ёнғоқ-2» фильмида Boeing 747 самолётининг қанотига чиқиб қолган Брюс Уиллис. Сюжетга кўра, Уиллис гавдалантирган қаҳрамон сержант Жон Макклейн фильмнинг бош антагонистлари билан бирга ҳавога кўтарилаётган самолёт қанотига сакраб чиқиб олиши ва ёқилғини тўкиш клапанини очиб юбориши керак эди. Сўнг қанотдан сакраб тушиб, у самолёт қолдираётган ёқилғи изига ўт қўяди. Фото: ddp / Vida Press«Қаттиқ ёнғоқ-2» фильмида Boeing 747 самолётининг қанотига чиқиб қолган Брюс Уиллис. Сюжетга кўра, Уиллис гавдалантирган қаҳрамон сержант Жон Макклейн фильмнинг бош антагонистлари билан бирга ҳавога кўтарилаётган самолёт қанотига сакраб чиқиб олиши ва ёқилғини тўкиш клапанини очиб юбориши керак эди. Сўнг қанотдан сакраб тушиб, у самолёт қолдираётган ёқилғи изига ўт қўяди. Фото: ddp / Vida Press

«Саҳродаги бўрон» операцияси вақтида Саудия Арабистонига жойлаштирилган америкалик аскарлар, 1990 йил. Boeing 747 самолётлари АҚШ Мудофаа вазирлигининг 24 авиакомпанияни қамраб олган Civil Reserve Air Fleet шартномавий тизимининг асоси эди. Civil Reserve Air Fleet тизимидан сўнгги бор 2021 йилда — АҚШ армиясини Афғонистондан эвакуация қилиш вақтида фойдаланилган эди. Фото: АҚШ Мудофаа вазирлиги / Getty Images«Саҳродаги бўрон» операцияси вақтида Саудия Арабистонига жойлаштирилган америкалик аскарлар, 1990 йил. Boeing 747 самолётлари АҚШ Мудофаа вазирлигининг 24 авиакомпанияни қамраб олган Civil Reserve Air Fleet шартномавий тизимининг асоси эди. Civil Reserve Air Fleet тизимидан сўнгги бор 2021 йилда — АҚШ армиясини Афғонистондан эвакуация қилиш вақтида фойдаланилган эди. Фото: АҚШ Мудофаа вазирлиги / Getty Images

АҚШ президенти (кичик) Жорж Буш ва Оқ уй маъмурияти раҳбари Эндрю Кардом 2001 йил 11 сентябрь терактлари юз берган кунда ҳарбий-ҳаво кучларининг Небраска штатидаги Омаҳа базасига VC-25 Air Force One самолёти (Boeing 747−200 нинг модернизация қилинган варианти)да учиш вақтида. Фото: Doug Mills / EPA / Scanpix / LETAАҚШ президенти (кичик) Жорж Буш ва Оқ уй маъмурияти раҳбари Эндрю Кардом 2001 йил 11 сентябрь терактлари юз берган кунда ҳарбий-ҳаво кучларининг Небраска штатидаги Омаҳа базасига VC-25 Air Force One самолёти (Boeing 747−200 нинг модернизация қилинган варианти)да учиш вақтида. Фото: Doug Mills / EPA / Scanpix / LETA

АҚШ президенти Барак Обаманинг Boeing 747 самолёти 2016 йил 20 март куни Гавана аэропортига қўниши арафасида. Бу АҚШ президентининг Кубага сўнгги 88 йилда амалга оширган дастлабки ташрифи эди. Фото: Alberto Reyes / Reuters / Scanpix / LETAАҚШ президенти Барак Обаманинг Boeing 747 самолёти 2016 йил 20 март куни Гавана аэропортига қўниши арафасида. Бу АҚШ президентининг Кубага сўнгги 88 йилда амалга оширган дастлабки ташрифи эди. Фото: Alberto Reyes / Reuters / Scanpix / LETA

Модификация қилинган Boeing 747 E-4B самолёти учувчиси ҳавода ёқилғи қуйиш вақтида, 2011 йил апрель. Boeing 747 нинг «Қиёмат куни самолёти» деб ҳам таърифланадиган мазкур модификацияси АҚШ олий қўмондонлигининг ҳаводаги бошқарув пункти ҳисобланади. Фото: Chip Somodevilla / Getty ImagesМодификация қилинган Boeing 747 E-4B самолёти учувчиси ҳавода ёқилғи қуйиш вақтида, 2011 йил апрель. Boeing 747 нинг «Қиёмат куни самолёти» деб ҳам таърифланадиган мазкур модификацияси АҚШ олий қўмондонлигининг ҳаводаги бошқарув пункти ҳисобланади. Фото: Chip Somodevilla / Getty Images

Саудия шаҳзодаси Ал-Валид бин Талалга тегишли Boeing 747 самолёти салони. 2010 йил. Фото: Waseem Obaidi / Bloomberg / Getty ImagesСаудия шаҳзодаси Ал-Валид бин Талалга тегишли Boeing 747 самолёти салони. 2010 йил. Фото: Waseem Obaidi / Bloomberg / Getty Images

Лейпциг аэропортида Porsche Cayenne автомобилини Boeing 747−200 самолётига ортиш жараёни. 2003 йил май. Фото: Eckehard Schulz / AP / Scanpix / LETAЛейпциг аэропортида Porsche Cayenne автомобилини Boeing 747−200 самолётига ортиш жараёни. 2003 йил май. Фото: Eckehard Schulz / AP / Scanpix / LETA

Владивосток аэропортидаги олд қисми Амур йўлбарси тасвири билан безатилган «Трансаэро» авиакомпаниясининг Boeing 747 самолёти, 2016 йил сентябрь. «Трансаэро» ёпилгач, ушбу лайнер дастлаб Испания аэропортида бир неча йил турди, кейин «юк ташувчи»га айлантирилиб БААга юборилди, ҳозир эса Молдованинг Terra Avia компаниясига хизмат қилмоқда.Владивосток аэропортидаги олд қисми Амур йўлбарси тасвири билан безатилган «Трансаэро» авиакомпаниясининг Boeing 747 самолёти, 2016 йил сентябрь. «Трансаэро» ёпилгач, ушбу лайнер дастлаб Испания аэропортида бир неча йил турди, кейин «юк ташувчи»га айлантирилиб БААга юборилди, ҳозир эса Молдованинг Terra Avia компаниясига хизмат қилмоқда.

2016 йилнинг 1 июнь куни Берлиннинг Шёнефельд аэропортидан ҳавога кўтарилаётган Iron Maiden метал-гуруҳига тегишли Boeing 747 самолёти. Германия пойтахтида бир кун аввал бўлиб ўтган концерт дастуридан сўнг гуруҳ Женевадаги навбатдаги шоуга йўл олган. Самолёт штурвалида гуруҳнинг учувчилик гувоҳномасига эга солисти Брюс Диккинсон. Фото: Sean Gallup / Getty Images2016 йилнинг 1 июнь куни Берлиннинг Шёнефельд аэропортидан ҳавога кўтарилаётган Iron Maiden метал-гуруҳига тегишли Boeing 747 самолёти. Германия пойтахтида бир кун аввал бўлиб ўтган концерт дастуридан сўнг гуруҳ Женевадаги навбатдаги шоуга йўл олган. Самолёт штурвалида гуруҳнинг учувчилик гувоҳномасига эга солисти Брюс Диккинсон. Фото: Sean Gallup / Getty Images

Boeing 747 Supertanker Калифорниядаги ўрмон ёнғинини ўчирмоқда. 2017 йил. Фото: Noah Berger / Reuters / Scanpix / LETABoeing 747 Supertanker Калифорниядаги ўрмон ёнғинини ўчирмоқда. 2017 йил. Фото: Noah Berger / Reuters / Scanpix / LETA

Ўзбекистоннинг My Freighter авиакомпаниясига тегишли Boeing 747−281 самолёти олд қисмидаги «дарвозаси»ни ёпиш вақтида. 2022 йил, 23 октябрь, Тошкент. Кадр: Telegram / Aerospace LadЎзбекистоннинг My Freighter авиакомпаниясига тегишли Boeing 747−281 самолёти олд қисмидаги «дарвозаси»ни ёпиш вақтида. 2022 йил, 23 октябрь, Тошкент. Кадр: Telegram / Aerospace Lad

Эверетт заводидаги сўнгги Boeing 747. 2023 йил, 31 январь. Фото: Chona Kasinger / Bloomberg / Getty ImagesЭверетт заводидаги сўнгги Boeing 747. 2023 йил, 31 январь. Фото: Chona Kasinger / Bloomberg / Getty Images

Аризонадаги чўлда сақлаш учун қолдирилган қанотсиз ва қуйруқсиз Boeing 747−300. Фото: Witold Skrypczak / Alamy / Vida PressАризонадаги чўлда сақлаш учун қолдирилган қанотсиз ва қуйруқсиз Boeing 747−300. Фото: Witold Skrypczak / Alamy / Vida Press