10 январь куни Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Тоқаев Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилотининг навбатдан ташқари йиғилишида нутқ сўзлади. Унинг таъкидлашича, мамлакат ой аввалида бошидан кечирган инқироз мустақилликнинг 30 йиллик тарихидаги энг оғири бўлди. Бугун Қозоғистонда мамлакатдаги фожиа кунларида ҳалок бўлганлар хотирасига умумхалқ мотам эълон қилинди.
Давлат раҳбари мамлакатдаги бугунги аҳвол, ўтган кунларда содир бўлган воқеалар ҳақида гапирди.
«Воқеалар ҳақида тўлиқ тасаввурга эга бўлган ҳолда, масъулият билан айтишим мумкинки, жорий йил бошидан буён барча воқеалар бир занжирнинг ҳалқаларидир, деди у. — Улар тайёргарлиги узоқ муддат давом этган ягона вайронкор мақсадга бўйсундирилган. Ушбу тайёргарлик қанча давом этди — бир йил, икки ёки уч йилми — тергов кўрсатади».
Президентнинг фикрича, бузғунчи кучлар бир неча марта барқарорликни бузиш ва тартибсизликлар келтириб чиқаришга уринишган, бу ҳаракатларнинг барчаси қатъий бостирилган, бироқ ташкилотчилар ўз режаларидан воз кечмаган ва қуролли намойишлар тайёрлашга ўтган.
«Имконият сифатида бир қатор вилоятларда аҳолининг автомобиль гази нархи ошишига норозилигидан фойдаланишди. Митинглар бўлиб ўтди, унда иштирокчилар ижтимоий-иқтисодий ва ижтимоий-сиёсий талабларни илгари сурди. Уларнинг барчаси давлат томонидан эшитилди ва бажарилди. Ҳукумат истеъфога чиқди, автогаз нархи аввалги даражасида музлатилди», — деб эслаб ўтди Қосим-Жомарт Тоқаев.
«Аниқ ижтимоий-иқтисодий чора-тадбирлар мажмуи ва ижтимоий-сиёсий ислоҳотларнинг аниқ режаси қабул қилинганини эълон қилдик. Аммо Қозоғистонга қарши тажовуз ташкилотчилари учун бунинг аҳамияти йўқ эди», — дея қўшимча қилди у.
«Стихияли норозилик намойишлари пардаси ортида тартибсизликлар тўлқини пайдо бўлди. Гўёки битта буйруқ билан диний радикаллар, жиноятчи унсурлар, машҳур бандитлар, талончилар ва майда безорилар пайдо бўлди. Ижтимоий-иқтисодий, ижтимоий-сиёсий талаблар иккинчи-учинчи даражага тушди, улар унутилди. Улар ортидан „иссиқ фаза“ бошланди. Ўз вақтини кутаётган қуролланган жангарилар гуруҳлари ҳаракатга тушди. Асосий мақсад аён бўлди: конституциявий тузумни барбод қилиш, бошқарув институтларини йўқ қилиш, ҳокимиятни эгаллаб олиш. Гап давлат тўнтаришига уриниш ҳақида кетмоқда», — деди мамлакат президенти.
Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, бу жанговар ҳаракатларнинг барчаси бир марказдан мувофиқлаштирилган. «Вилоят ҳокимияти, ҳуқуқ-тартибот идоралари, тергов изоляторлари, стратегик объектлар, банклар, телеминора ва телеканалларга қилинган синхрон, алоҳида таъкидлайман, синхрон ҳужумлар шундан далолат беради», — деди у.
«Аэропортлар эгаллаб олинди, автомобиль ва темир йўллар тўсилди, тез ёрдам машиналари ва ўт ўчирувчилар ишига тўсқинлик қилинди. Ҳарбий қисмлар ва армия назорат-ўтказиш пунктларига ҳужумлар пайтида бандит тузилмалари қурол-яроғ ва ҳарбий техникани эгаллаб олишга ҳаракат қилишди. Олмаота ва бошқа шаҳарларда ҳақиқий жанглар кетаётган эди. Масалан, Олмаота шаҳридаги ички ишлар бошқармаси биноси атрофидаги жанг икки кеча давом этган. Полиция терактларга қарши курашди», — деди Қосим-Жомарт Тоқаев.
Президентнинг сўзларига кўра, биргина Олмаотада 7 та қурол дўкони қўлга олинган.
«Булар яхши ўқитилган профессионаллар, жумладан, махсус винтовкали снайперлар томонидан уюштирилган ҳужумлар эди. Террорчилар ўзларининг алоқа воситаларидан фойдаланганлар, ҳарбий хизматчилар ва ҳуқуқ-тартибот идоралари формаларини кийишган. Улар ўзлари учун жонли қалқон вазифасини бажарган оммавий тартибсизликлар иштирокчилари ортига безбетларча яшириндилар», — деди давлат раҳбари.
«Камида беш марта кўпроқ устунликка эга бўлган бандитлар милиция ходимлари ва ҳарбий хизматчиларга ҳужум қилиб, уларни ўта шафқатсизлик билан калтаклаган, икки нафар ҳарбий хизматчининг бошини кесиб ташлаган. Касалхоналарга ваҳшиёна ҳужумлар уюштирилди», — деди президент.
Унинг сўзларига кўра, тажовуз бир вақтнинг ўзида 11 та ҳудудни қамраб олган, бироқ асосий зарба Олмаотага қаратилган.
«Маълумки, бу бизнинг энг йирик шаҳримиз ва мамлакатимизнинг молиявий маркази бўлиб, у ерда энг муҳим транспорт-коммуникация марказлари жойлашган. Бу шаҳарнинг қулаши бутун аҳоли зич жойлашган жанубни, кейин эса бутун мамлакатни эгаллашга йўл очарди. Террорчилар Қозоғистон пойтахтига зарба бериш учун ҳуқуқ-тартибот кучларини ўзларига тортиб олмоқчи бўлишган», — дея таъкидлади Қосим-Жомарт Тоқаев.
«Аслида бу бизнинг давлатимизга қарши турли усуллар билан бошланган ҳақиқий террорчилик уруши эди. Бу биздан мисли кўрилмаган чораларни кўришни талаб қилди. Қозоғистон куч тузилмалари вазиятни ўз назоратига олган ҳолда қисқа вақт ичида сафарбар бўлиб, ҳужумчиларни қайтаришга эришди. Афсуски, бу жуда қимматга тушди — хавфсизлик кучлари ва тинч аҳоли ўртасида йўқотишлар бўлди», — деди у.
Давлат раҳбари эълон қилган маълумотларга кўра, 16 нафар ҳуқуқ-тартибот ходими ҳалок бўлган, 1300 дан ортиқ киши жароҳатланган. Тинч аҳоли орасида ҳам қурбонлар бор, аниқ сони аниқлаштирилмоқда. Мамлакат бўйлаб 1270 та тадбиркорлик субъекти зарар кўрди. 100 дан ортиқ савдо марказлари ва банклар талон-торож қилинди, полиция машиналарига зарар етказилди ва 500 га яқин техника ёқиб юборилди.
«Мен Қозоғистонга қарши тажовузда террорчилар, жумладан, хорижий жангариларнинг бевосита иштироки ҳақида ишонч билан гапираман. Бандитларнинг тунда ўликхоналарга ҳужум қилиши, ўлган шерикларининг жасадларини олиб кетишлари бежиз эмас эди. Шунингдек, жангариларнинг жасадларини бевосита жанг майдонидан олиб чиқишган. Бу келиб чиқиши номаълум бўлган халқаро террорчиларнинг амалиётидир. Улар изларини шундай ёпадилар. Кейинчалик ҳокимиятни тортиб олиш учун ҳудудимизда тартибсизлик зонасини шакллантириш режалари бор эди», — деди Қосим-Жомарт Тоқаев.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунга қадар Қозоғистонда КХШТнинг 2030 кишидан иборат коллектив тинчликпарвар кучлари ва 250 та техникаси сафарбар этилган ва улар белгиланган вазифаларни бажаришга киришган. Улар аэропортлар, ҳарбий омборлар ва бошқа стратегик объектларни қўриқлаш ва хавфсизлигини таъминлаш функцияларини бажарадилар.
«КХШТ нуфузли ҳарбий-сиёсий ташкилот сифатида ўзининг долзарблиги ва самарадорлигини кўрсатди. Бу ҳақиқатан ҳам давлатларимиз барқарорлиги ва хавфсизлигини таъминлашнинг самарали механизми», — таъкидлади Қозоғистон президенти.
Қозоғистон президенти шундай деб қўшимча қилди: «Биз аллақачон КХШТ кучларининг киритилишининг қонунийлиги ҳақида саволлар туғилаётганини кўрмоқдамиз. Бу ишончли маълумотларнинг йўқлиги ва бутун вазиятни нотўғри тушуниш билан боғлиқ. Алоҳида ҳолларда халқаро ҳамжамият, жумладан, хорижий оммавий ахборот воситаларида ҳам КХШТ кучларидан фойдаланиш бўйича, ҳам Қозоғистондаги вазиятни мутлақо нотўғри талқин қилиш ҳолатлари кузатилмоқда. Барча фактларга қарамай, баъзи манбалар Қозоғистон ҳукумати тинч намойишчиларга қарши курашаётганини даъво қилмоқда. Бу мутлақо нотўғри маълумот. Биз ҳеч қачон тинч намойишчиларга қарши қуролли куч ишлатмаганмиз ва фойдаланмаймиз ҳам».
«Буни билган ҳолда Қозоғистонга ҳужум ташкилотчилари бир неча тажовуз тўлқинларини уюштиришди. Биринчи босқичда, айтганимдек, тинч намойишлар бўлиб ўтди. Сўнгра, хусусан, Олмаотада сиёсий митинглар бўлиб ўтди, кейин эса қуролланган жангарилар улкан шоқол тўдалари сингари уч томондан шаҳарга ёпирилдилар. Аввалига улар ўзларини тинч намойишчилардек кўрсатишди, ҳуқуқ-тартибот идораларини ва ҳатто шаҳар аҳолисини чалғитдилар, кейин эса тарихда „Олмаота фожиаси“ номи билан қоладиган воқеани бошладилар», — деди у.
Шу билан бирга, давлат раҳбари БМТ низомида ҳар бир давлат учун қуролли ҳужум содир бўлган тақдирда ўзини-ўзи якка ёки жамоавий мудофаа қилишнинг ажралмас ҳуқуқи эътироф этилганини эслатиб ўтди.
«Яқин кунларда дастлабки тергов якунланганидан сўнг биз жаҳон ҳамжамиятининг ҳукми учун мамлакатимизга қарши террористик тажовузга тайёргарлик кўриш ва амалга оширишга оид қўшимча далилларни тақдим этамиз», — дея эълон қилди давлат раҳбари ва бу борада шошилинч хулосалар чиқармаслик кераклигини қўшимча қилди.
Қосим-Жомарт Тоқаевнинг қўшимча қилишича, ҳукумат Қозоғистон халқининг тинч йўл билан ўз хоҳиш-иродасини билдириш ва очиқ мулоқот қилиш ҳуқуқини ҳимоя қилади, бироқ, айни пайтда, зўравонлик экстремизмнинг ҳар қандай кўринишига қатъий барҳам беради.
«Айни вақтда Қозоғистонда конституциявий тартиб тикланди, — деди мамлакат президенти. — Аксилтеррор операцияси доирасида жиноятларда иштирок этган шахсларни аниқлаш ишлари олиб борилмоқда. Ҳозиргача 8000 га яқин одам полицияга топширилган. Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва махсус органлар уларнинг террорчилик, қотиллик, талончилик ва бошқа жиноятларга алоқадорлигини текширади. 116 та қурол олиб қўйилди».
Унинг сўзларига кўра, операция давом этмоқда, «яширинишнинг янгича услубларини қўллаётган, фуқаролар либосларини кияётган, соқолларини қирдираётган ваҳоказоларни қилаётган» жангариларни аниқлаш бўйича режалар ишлаб чиқилмоқда
Давлат раҳбари эртага, 11 январь куни парламентга ҳукуматнинг янги таркиби бўйича таклиф киритиш ва ижтимоий-иқтисодий соҳадаги ўткир муаммоларни ҳал этиш бўйича вазифаларни белгилашни режалаштирмоқда.
«Яқин вақтларда кенг кўламли аксилтеррор операцияси якунланади ва у билан КХШТ контингентининг муваффақиятли ва самарали миссияси якунланади», — деди Қосим-Жомарт Токаев.
