Ўзбекистон давлат консерваторияси ректори, Ўзбекистон давлат симфоник оркестри дирижери ва бадиий раҳбари Камолиддин Уринбаев «Газета.uz»га берган интервьюсида олийгоҳда коррупцияга қарши қандай курашаётганлиги, бугун қандай босим турлари мавжудлиги, таълим соҳасидаги ислоҳотларнинг пухта ўйланмаганлиги нимага олиб келиши ва раҳбарларга коррупцияга қарши курашда нима етишмаётганлиги ҳақида ўз фикрлари билан бўлишди.
«Консерваторияни умумий қонун-қоидаларга бўйсундириш яхши натижаларга олиб келмайди»
Ижодкор учун асосий нарса бу эркинлик. Мен ўзим ижодкорман, дирижерман, мусиқачи-созандаман. Агар мени қанақадир қолипга соладиган бўлишса, ўша сония менинг ижодим тўхтайди. Агар менинг олдимга қанақадир вазифа қўйилса, дирижер сифатида бўладими, ижодкор сифатидами, мен ўша заҳотиёқ қўйилган вазифани бажариш ҳақида ўйламайманда, уни техник равишда ички структурасини ўйлашни бошлайман. Иқтидоримни тўлақонли намоён эта олмайман.
Агар мен Консерваторияда ўша техник вазифаларни қўядиган бўлсам, бу ерда ижод албатта йўқолади, натижа сифатсиз бўлади.
Шунинг учун Консерваторияни умумий қонун-қоидаларга бўйсундириш ҳар доим ҳам яхши натижаларга олиб келмайди. Шу нуқтайи назардан, Консерваторияда ижодий ва ижобий муҳит яратиш керак. Ижодий муҳит бўлса, илм ҳам, таълим тизими ҳам ижобий суратларда ривожланади.
«Консерваторияга келганимда маълум бир режам, тайёр концепциям йўқ эди»
Узоқ йиллардан бери республикамиздаги катта бир ижодий жамоани (аввал «Ёшлар симфоник орекстри», ҳозир «Ўзбекистон давлат симфоник оркестри» этиб қайта ташкил этилган — таҳр.) дирижер, бадиий раҳбар сифатида бошқариб келаяпман. Лекин шу пайтгача таълим тизимида ишламаганман, ўқитувчилик қилмаганман. Мен бу соҳани тўлақонли ичига кириб, ўрганиб, шу ёғнинг ичида қовурилмаганлигим, тажрибам камлиги, айрим қийинчиликларга дуч келишимга сабабчи бўлди деб ўйлайман.
Ҳар бир раҳбар бирон жойга келганда, ўзининг ривожланиш концепцияси, йўл харитаси билан келади. Мен бу ерга раҳбар бўлиб тайинланганимда, очиғини айтаман, маълум бир режам ёки тайёр ривожланиш концепциям йўқ эди. Жараённинг ичига кириб, ўрганиб, маслаҳатлашиб, қаердадир бошим урилиб, хато-камчиликларга йўл қўйиб, тўсиқларни сакраб ўтишга ҳаракат қилдим.
Мана бир йил ичида ҳаракатларимизнинг стратегиясини ишлаб чиқдик. Унинг асосида ниманидир ўзгартиришга, янгиликларни жорий қилишга, мусиқа соҳасида янги профессионал таълим тизимини жорий қилишга ва ўқитувчилар билан талабалар ўртасидаги коммуникация масалаларига замонавий технологияларни киритиш борасида ҳам бир қанча ишларни амалга оширяпмиз.
Аксарият ҳолларда эскича дунёқарашга эга бўлган қўштирноқ ичидаги соҳа мутахассислари ҳам йўқ эмас. Унақалар ўз-ўзидан, вақти келиб, кетаётган йўлимиздан четга чиқиб қолади. Бугунги кунда қилинаётган ҳаракатлар, ўзгаришлар уларни бунга мажбур қилади. Ёки улар мана шу жараёнларга фаол иштирокчи сифатида киради, ёки фаол кузатувчи сифатида четда қолиб кетади.
«Консерваторияда коррупция борлигини тан олдик»
Минг афсуслар билан айтаманки, Ўзбекистон давлат консерваторияси ҳам коррупциядан ҳоли эмас эди. Биз бу нарсаларни томири билан йўқотишга ҳаракат қилишимиз керак. Таълимда коррупция бўлса, бизнинг келажагимиз бўлмайди.
Консерваториянинг асосий дарвозасидан кириб келаётганингизда, эътибор берган бўлсангиз, катта қилиб баннер осиб қўйдик, ҳар бир кирган одамнинг нигоҳи биринчи ўшанга қаратилсин деб. Унда икки тилда «Таълимнинг қулаши — бу миллатнинг қулашидир», деб ёзилган. Таълимнинг қулашига нима олиб келади? Соҳадаги қўштирноқ ичидаги мутахассислар ва ноинсоф коррупционерлар. Таълимда коррупция борлиги бу фактку, буни ҳеч ким инкор қилолмайди-ку. Мана шу жараёнларни тўғирлаш ўзимиз ва фақат ўзимизнинг қўлимизда.
Биз биринчи ўринда тан олдик. Консерваторияда коррупция борми? Минг афсуски, бор. Ўзимизга айтсак бўларди: «Бизда ҳаммаси аъло, зўр» ва «Мен ўзим коррупционер эмасман, менга бунинг алоқаси йўқ», деб кўз юмиб кетсак, кимлар учундир «нур устига аъло нур» бўлиб, фаолияти давом этиб кетиши мумкиндир.
Лекин қанчалик оғир бўлмасин, коррупцияга қарши курашишга қарор қилдик. «Шунақанги тўсиқлар келади-ки, эртага, керак бўлса, қўл силтаворасан. Мен шу нарсаларни кутяпман», деб эҳтимолий сценарийни тузиб чиқдим. Мен тан олдим, билдим, рози бўлдим ва ўзим шу нарсага қарор қилдим.
«Коррупцияга қарши курашиш учун велосипед ихтиро қилиш керакмас»
Ректор этиб тайинланганимдан кейин олдимда турган энг асосий вазифа — бу 2020−2021 ўқув йилига қабул жараёнларини ташкил этиш эди. Таълим муассасаларида коррупция ҳолатлари асосан қабулда ва имтиҳон топшириш жараёнларида (сессия) кузатилади.
Қабул жараёнида коррупциоген ҳолатларни йўқ қилиш учун велосипед ихтиро қилишнинг кераги йўқ. Ривожланган давлатлардаги таълим муассасаларида бунга қарши қандай курашилган, ҳозир қандай курашаётганлигини ўргандик. Мен ўзим Пётр Ильич Чайковский номидаги Москва давлат консерваториясини тамомлаганман. Мусиқа олий таълим муассасалари бўйича дунё рейтингида энг яхши бешталикка кирадиган бу даргоҳ, шак-шубҳасиз, коррупциядан ҳоли. Уларнинг ҳам тажрибасини ўргандик. Республикамиздаги фахр билан тилга олса бўладиган таълим даргоҳларининг тажрибасини ўргандик.
Натижада, қабул жараёнларининг тўлиқ очиқ ва шаффоф ўтишини таъминлашни мақсад қилдик. Сайтимизда, ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларимизда (Telegram, Facebook, Instagram) интернет-трансляция қилдик. Бу трансляция фақат консерватория ўқитувчилари ёки ота-оналар учун эмас, балки бутун дунё учун очиқ эди.
Овоза қилишдан асосий мақсадимиз ҳам биз эътибор қаратмоқчи эдик. Айрим бир қўштирноқ ичидаги соҳа вакиллари нафсига берилмасин дедик. «Ҳеч ким билмайди, ректорнинг қулоғига етиб бормайди, ҳаммани кузатишга имкони йўқ, кузатган жойида биз озгина орқага чекинамиз, кузатмаган жойида ишимизни қилаверамиз» каби фикрлар уйғонмасин деб, биз қабул жараёнига максимал даражада «чироқларни» қаратишга ҳаракат қилдик.
Журналист, блогерларни жалб қилиб, ёритишларини илтимос қилдик. Уларнинг имтиҳонга киришларига тўлиқ имконият яратдик. Шу орқали нопок йўл билан пул ишлайман, болаларни қабул қиламан деган айрим одамларниннг иштаҳасини кесганимизга аминман.
Консерваторияда асосан ижодий имтиҳонлар бўлади. Шу йилгача мутахассислик фанларидан имтиҳонларни консерваториянинг профессор-ўқитувчилари таркибидан тузилган комиссия қабул қиларди. Бу йил биз эксперимент сифатида имтиҳонга жуда кам муддат қолганда обрў-эътиборга эга бўлган, репутацияси бор санъаткорларни, бирга ижод қилган ҳамкасбларимизни жалб қилдик.
Бу консерваториянинг профессор-ўқитувчиларига ишончсизлик дегани эмас. Ўзим ҳам Консерваториянинг талабаси бўлганман. Мутахассис бўлиб шаклланишимда Консерватория жуда катта сабабчи бўлган. Шунинг учун, ишончсизликдан эмас. Қўштирноқ ичидаги мутахассисларни четлатиш учун, уларга қайсидир маънода огоҳлантириш бериш учун. Бундан кейин ҳам биз шу йўналишда фаолиятимизни олиб борамиз деб мақсад қўйдик.
Коррупцияга қарши кураш ўз-ўзидан таълим сифатининг яхшиланишига жуда ҳам катта таъсир ўтказадиган нарса. Ҳақиқий иқтидорга эга бўлган, ҳақиқий билимга эга бўлган, ўрта тизимда виждонли ўқиган, Ўзбекистон давлат консерваториясининг талабаси номига арзийдиган қизларимиз ва йигитларимиз ўқишга кирса, таълим сифатимиз ҳам тубдан ўзгаради.
«Бугун фақат яширин кўринишдаги босимлар, тазйиқлар бўлади»
Ҳозирги даврнинг очиқлик сиёсатида ҳамма нарса ошкора. Бугун бир нарса қилсанг, эртага эмас, керак бўлса бугуноқ буни ижтимоий тармоқларда кўрасан. Бирон-бир нотўғри ҳаракат қилдингми, олдин буни сен ва сен мулоқот қилган одам ёки ён-атрофингдаги кишилар билган бўлса, бугун буни бутун республика, бутун дунё биляпти. Селектор ва мажлисларда ҳам президентимизнинг ўзлари мана шу нарсаларни кузатаётганликларини айтяптилар: «Мен ижтимоий тармоқларда ўқидим, кўрдим», деб.
Балки олдинлари, менга ўхшаган тизим раҳбарларига очиқдан-очиқ тазйиқ ўтказилгандир, лекин бугун бу озгина яширин кўринишда бўлади. «Биз маслаҳат бермаймиз», «Балки шу нарсани қилмаганинг маъқулдир» ёки «Камолиддин, буни чап қулоғинг билан эмас, ўнг қулоғинг билан эшит», ва бошқа кўринишдаги гаплар бўлади.
Менинг бахтим, менга ўхшаган раҳбарларнинг ютуғи, бахти — бугунги кундаги очиқлик сиёсати.
Очиқ босим шу кунгача бўлмади, мен ўйлайманки бундан кейин ҳам бўлмайди. Яширин кўринишдаги «маслаҳатлар», «дўстона суҳбатлар»га дуч келсам, мен шу одамларга: «Мен бугун курсдан-курсга қолдириладиган йигитимиз ёки қизимиз имтиҳон топширолмаганлигига кўз юмсам, унга бошқалардан фарқли муносабат билдирсам, эртага сизни ўзингизга зиён бўлиб қолмайдими?», дейман. Улар ҳам кўриб турибди, билиб турибди, албатта бу нарсадан ўзини бир қадам эмас, ўн қадам орқага ташлайди, қўрқади.
«Талабаларнинг учдан икки қисми сессиядан ўтолмади»
Босимлар бўлмаган демайман, албатта бўлган. Бунга яққол мисол сифатида яқинда бўлиб ўтган кузги-қишки сессиямизни келтиришим мумкин.
Аттестация жараёнларини очиқлик ва шаффофлик тамойиллари асосида олиб борамиз деб мақсад қилгандик. Биринчидан, аттестация жараёнларига консерваторияда фаолият олиб бормайдиган, бошқа ОТМларнинг (Педагогика университети, Санъат ва маданият институти) ўқитувчиларини жалб қилдик. Олийгоҳларнинг ректорларига мурожаат қилганимда, улар ҳамкорликка бажонидил рози бўлиб, соҳа мутахассисларини бизга жалб қилиб берди. Имтиҳон жараёнларини интернетда тўлиқ ёритиб бордик.
Консерваториядаги 1367 та бакалавр босқичи талабалари орасидан 937 нафари, яъни 2/3 қисми бирламчи аттестация ҳафталигидан ўта олмади. Кимдир битта ёки иккита фанни топширолмади, етти-саккиз фанлардан йиқилганлар ҳам бўлди.
Олий таълим тизимининг қонун-қоидаларига кўра, имтиҳондан ўтолмаган талабаларга иккинчи имконият берилади. 100дан ортиқ талабамиз ундан ҳам фойдалана олмади. Шундан кейин кўрибсизки, яширин тазйиқлар, маслаҳатлар, илтимослар, қўнғироқлар, порталларга ёзиш, шикоятлар бошланди. Қуруқ туҳматлар ҳам бўлди.
Сессия пайтида, ижод билан ёки таълим билан шуғулланишнинг ўрнига, кунига 20−30 тадан хатларга, мурожаатларга, шикоятларга жавоб бериб ўтирдим. Лекин, буни қилишимиз, тушунча беришимиз керак эди.
«Мақсадимиз талабаларга „корочкасини“ бериш эмас-ку»
100 дан ортиқ талаба бирданига курсдан-курсга қолганлиги, бунақа шовқин кўтарилиб кетганлиги натижасида мен Олий таълим вазирлиги ва Маданият ишлари вазирлигига мурожаат қилиб, пандемия шароитини, республикадаги санитар-эпидемиологик ҳолатни ва ўқув жараёнининг биринчи ярим йиллиги масофавий тарзда олиб борилганлигини инобатга олган ҳолда, истисно тарзида Ўзбекистон давлат консерваториясига яна бир марта имконият беринглар деб сўрадим. Имконият беришди.
Биз тутган йўл: шаффофлик ва қатъийлик йўлимиз ўзимиздан ўзимиз қилган иш эмас, бу биринчи ўринда талабаларга керак, агар улар ўзлаштирмаса эртага ўз ўрнини тополмайди. Балки диплом олиб чиқиб кетар, лекин мақсадимиз талабага ўша «корочкасини», дипломини бериш эмас-ку, ўша боланинг ўз йўлини топиб кетиши-ку.
Бу имтиҳонларни ҳам очиқлик ва шаффофлик тарзида ўтказиб, уларга блогерлар, журналистлар ва ОАВларни таклиф қилдик. Ижтимоий тармоқларда бошқа таълим муассасалари ҳам шундай қилса яхши бўларди деган фикрларни ҳам ўқидим.
Биз қанчалик тўғри ёки нотўғри йўл тутганлигимизни вақт кўрсатади. Лекин бизнинг бунга ишончимиз бор, биз бу йўналишда мустаҳкам турибмиз ва биз бу қатъийликни ва талабларни давом эттирамиз.
Баъзи талабаларимиз истисно тарзда берилган имкониятдан яна фойдалана олмай, курсдан курсга қолишди. Биз уларга айтдик: «Келинглар, ўрганинглар. Сизлар Консерватория талабалари сафидан чиқиб кетмадинглар. Шунчаки ўзлаштиролмаганингиз учун келаси йил яна ўша босқични, курсни ўқиб, яхшироқ ўзлаштирасиз. Бу сиз учун керак», — деб ҳаттоки уларнинг ота-оналарини чақириб очиқ мулоқот ўтказдик. Ўйлайманки, аксарияти бу нарсани тўғри қабул қилди.
«Олий таълим вазири имтиҳонга аралашиши нотўғри бўлишини айтди»
Фахрланиб айтишим мумкинки, Олий таълим вазирлиги ҳамда бизнинг соҳани бошқарадиган вазирлик ва идоралар раҳбарларидан бирор-бир қўнғироқ, «илтимос» ёки «маслаҳат» олганим йўқ.
Яқинда олий таълим вазири билан тадбирда кўришиб гаплашдик, ҳурматли вазиримизга шу вазият бўлганлигини айтдим. Вазиримиз: «Камолиддин, мен биламан. Ҳаттоки, менинг олдимга ота-оналар шикоятлар билан келишди. Ижтимоий тармоқларда ҳам ўқидим. Лекин, ўзимнинг бу вазиятга аралашишимни нафақат эп кўрмадим, балки бунинг нотўғри эканлигини ҳам биламан», деб айтганларида ўзимга бўлган ишончим янаям ортди.
Маданият ишлари вазири Озод Аҳмадович билан ҳам бу борада жуда кўп маслаҳатлашдим: «Нима қилишим керак, ўзимни қандай тутишим керак? Ёки биз нотўғри йўлдан кетяпмизми?», — деб.
Уларнинг қўллаб-қувватлаши орқасидан, биз, консерваториянинг профессор-ўқитувчилари тутган йўлимиз тўғри эканлигини тушундик. Агар талаба «Бугун мен билим олишим керак, берган имкониятдан тўлиқ фойдаланишим керак, бу мен учун керак», деб ёндашмаса, у эртага ўз йўлини тополмаслигини ўйлаб шу ишларни қилдик.
«Энг асосийси, катта раҳбарлар ёки текширувчи идоралар эмас, виждонимиз»
Коррупцияга қарши курашиш учун раҳбарларга ўзига бўлган ишонч етишмайди. Ўзининг кучи, олиб бораётган фаолияти, қилаётган ишлари тўғрилигига ишонч. Бизни кўп ҳолларда нима орқага қайтаради? Ўша ишончсизлик.
Агар «Мана шу талаба фалончининг ўғли, фалончининг жияни, фалончи ҳурматли одамга тегишли шахс» деб қарайдиган бўлсак, қайсидир маънода «Ўша одамнинг қарори, фикри, менга бўлган муносабатидан эртанги фаолиятимни ҳам тузишим керак», деган ишончсизлик ва ҳадиксираш коррупция ҳолатларига олиб келиши мумкин. Айрим ҳолларда ўзининг ишига нолойиқ муносабатда бўлган, адашиб лавозимни эгаллаган, эзгу мақсадлари бўлмаган, ҳалоллик ва поклик тамойиллари асосида фаолиятини олиб бормайдиган шахслар коррупциоген ҳолатларга олиб келади.
Кўп ҳолатларда эшитамиз, «Мен раҳбарлик қилаётган ташкилотда мана бу вазият бўлибди, лекин минг афсуски, билмай қолибман», дейишлари мумкин. Тўғри, ҳамма ташкилотлар бир хил эмас. Баъзи ташкилотларнинг иккита ходими бор, баъзилариники 20 мингта. Мен ҳамма ташкилот, вазирлик, идораларни бир-бирига тенглаштирмоқчи эмасман.
Лекин, раҳбар олдига шунақа мақсад қўйса, «Мен коррупция билан курашаман. Бунга кучим етади. Бунақа ҳолат мен бошқараётган ташкилотда, тизимда бўлмайди» деса, ўйлайман-ки, бу нарсани амалга оширса бўлади. Балки коррупцияни тўлақонли илдизи билан қўпориб ташлаш вақт талаб қилар, лекин мана шунақа мустаҳкам ишончимиз ва иродамиз бўлса, бу нарсани йўқ қилишимиз мумкин.
Қайта-қайта айтишим мумкин, бизга ишонч керак. Қайсидир ташкилот, вазирлик ёки идорага эмас, ўзимизга бўлган ишонч. Агар ҳақиқат сен тарафда бўлса, у эгилади, букилади, лекин ҳеч қачон синмайди.
Энг асосийси сен эрталаб ўрнингдан туриб, юз-кўзинги ювмоқчи бўлиб ойнага қараганингда, виждонингга тик кўз билан қарай оласан. Виждонингга қараб: «Мен ҳалолман, мен пок яшаяпман, фарзандларимга, оиламга ҳалол луқма едиряпман», — дея оласан.
Энг асосийси катта-катта раҳбарлар, текширувчи идоралар эмас, асосийси виждонимиз. Виждон қийналиши олдида минг тазйиқлар-у, қийнашлар-у, сенга бўлган ҳар хил ножўя ҳаракатларнинг ҳаммаси ҳолва, менинг назаримда.
«Таълимдаги ислоҳотлар натижасини ҳозир кўра олмаймиз»
Таълим соҳасида, таълим тизимида бирон бир ўзгариш бўлса, унинг натижасини биз ҳозир шу ерда балки кўролмасмиз. Режалаштириш горизонтининг амплитудаси таълим тизимида жуда ҳам катта. Бу йил сиз қандайдир янгилик киритсангиз, бунинг натижасини ўн йилдан кейин, 50 йилдан кейин кўрарсиз.
Шунинг учун таълим соҳасини ислоҳ қилиш деганда мен бироз чўчиб тураман. Биз қанақадир қатъий ҳаракатлар қилиб юбориб, хатоликка йўл қўйсак, бу хато қилганимизни бугун биз балки англаб етмасмиз. Минг афсуски, бизнинг фарзандларимиз биз қилган хатоликнинг жабрини чекади. «Таълим соҳасидаги ислоҳотлар» деб баралла овозларда ойнаи жаҳон орқали соҳа мутахассислари гапирганда мен ҳадик билан қарайман.
Гапимиз бор-ку: «қирқ ўлчаб, бир кес». Таълим соҳасида айни мана шу тамойил асосида ишлашимиз керак. Жуда кўп ўйлаб, жуда кўп мулоҳаза юритиб, вақтимиз кетиб қоляпти деб эмас. Керак бўлса, кичкина жабҳада пилот равишда эксперимент қилиб кўриб, бутун бошли тизимга таъсир ўтказиб юбормайдиган ҳолда балки ўша нарсаларни кўриб, ана ундан кейин қарорлар қабул қилиш керакдир.
«Бутун бошли Ўзбекистонда бир донагина арфа чолғуси ижрочиси бор»
Минг афсуски, қайсидир ташкилот идоранинг топшириғига асосан кўр-кўрона қисқартириш, пул камлиги ва бошқа қайсидир омиллар асосида келинг мана шу соҳани ёпиб турамиз дейиш қанчалик салбий натижаларга олиб келаётганлигини бугунги кундаги академик мусиқа соҳасидаги дирижер кадрларга бўлган жуда ҳам катта эҳтиёж мисолида кўрамиз.
2009 йилда ёпилган дирижерлик таълим йўналиши 2017 йил қайта очилган бўлса, ўша йили кирган талаба 2021, 2022, 2023 йилларда битиради. У мусиқачи, дирижер, соҳанинг етук мутахассиси бўлиб етишиши учун неча-неча йиллар керак бўлади, улар тажриба орттиргунча қанча қовун пишиғи керак бўлади.
Ножўя қилинган ҳатти-ҳаракатлар натижасида ёпилган таълим йўналишини очиб, талабалар кириб таҳсил олишни бошлаганининг мевасини 2037−2040 йиллар кўрармиз. Лекин, минг афсуски, ҳозир эмас. Бунақа вазиятлар нафақат дирижерлик таълим йўналишида, балки бошқа йўналишларда ҳам бор.
Бизнинг оғриқли нуқталаримиз йўқ эмас. Буни ҳам тан олишимиз керак. Агар тан олиб, буни гапира оладиган бўлсак, буни юзага олиб чиқа оладиган бўлсакгина, буни эртага тўғрилай оламизку. Бунга кўз юмиб юрсак, бошқа соҳанинг вакили келиб менга дирижер етиштириб бериб, йўқ йўналишларни тиклаб бермайдику.
Ёки биз ўрганиб қолганмиз: «Вазирлик айбдор, у айбдор, бу айбдор, фақат мен эмас» дейишга. Йўқ, биз айбдормиз. Вақти келганда, вазирликка ёки келган текширувчи комиссияга тўлақонли тушунтириб бера олмагандирмиз буни эртага қанчалик салбий натижаларга олиб келишини. Балким ўзимиз тушунмагандирмиз.
Бугун бутун бошли Ўзбекистонда бир донагина арфа чолғуси ижрочиси бор, бошқа йўқ. Бу нима дегани? Ана шу муаммоларга кўз юмадиган бўлсак, бу бизнинг таназзулимизга, эртага йўқ бўлиб кетишимизга олиб келади.
Тарихда бунақа ҳолатларни кўп кўрганмиз. Яқин қўшни давлатларимизда ҳам вақти келганда классик академик санъат керакмас деб ёпворилган таълим муассасалари, ёпворилган таълим йўналишлари мана бугун кўраяпмиз ўзбек мусиқачиларига чиқишяпти. Катта-катта давлатнинг бюджет пулларини сарфлаб, чет элдан мутахассислар олиб келишяпти. Бу ўз вақтида эртанги кунини тўғри кўриб, тўғри баҳолай олмаганлиги сабабли.
Консерватория профессор-ўқитувчилари ҳақида
Консерваторияда соҳасининг етук мутахассислари фаолият олиб боради. Улар ўз ишига шу даражада профессионаллик ва меҳр билан ёндашадики, булар консерваторияда фаолият олиб боради деса нотўғридек туюлади менга. Улар бу ерда фаолият олиб бормайди, яшайди, ижод муҳитида, мусиқада яшайди.
Бунақа одамлар учун, раҳбар бўладими, оддий одам бўладими ёки кўчадан келган соҳага алоқаси йўқ бир тингловчи бўладими, фарқи йўқ, саҳнада кўрсатаётган иши, унинг натижаси ва ўзининг фаолияти устун туради.
Мен раҳбарман, ректорман, лекин ўша профессор-устознинг шогирдиман. Мана шу ўтган даврда бирон-бир муаммо бўлмади. Лавозимимиздан қатъий назар, ёшимиздан қатъий назар, ҳаммамизнинг фаолиятимиз таълим сифати, билим, ижод — мана шу омилларнинг бирлигига қаратилган.
Шунинг учун биз консерваторияда ижодий муҳит яратиш билан бир қаторда ҳаммамиз битта мақсад сари илдам қадам ташлаб, жипс оила сифатида, ҳамфикрлар сифатида ҳаракатланишимиз керак деган мақсадни қўйганман. Бу борада консерваториянинг профессор-ўқитувчилари мени тўла қўллаб-қувватлашди. Бунинг натижасида бир қанча ютуқларга эришдик. Агар бу қўллаб-қувватлаш бўлмаганда, ректор ва унинг қўл остидаги ишчилар қабилида фаолият юритганимизда, мен ўйлайманки бунақа нарсалар бўлмасди.
Талабалар муваффақияти учун керакли кўникмалар ҳақида
Энг муҳими — ўз устида тинимсиз ишлаш. ХХ асрнинг энг буюк скрипкачиларидан бири Давид Ойстрахнинг машҳур гапи бор. «Агар мен бир кун шуғулланмасам, уни мен биламан. Икки кун шуғулланмасам, ҳамкасбларим билади. Агар уч кун мен ўз устимда ишламасам, буни бутун Иттифоқ билади».
Соҳамизнинг хусусияти ҳам шунда. Мен созанда бўлиб туриб, агар кунига икки соат шуғулланмасам, тўхтаб қоламан, орқага қараб кетаман. Ҳамкасбимга тенг бўлишни ёки ундан устун бўлишни хоҳласам, профессионал даражамни ушлаб турмоқчи бўлсам, мен ҳар куни шуғулланишим керак.
10 ёшли мактаб ўқувчиси бўладими ёки 60−70 ёшли профессионал мусиқачими, принциплар бир хил: тинимсиз ишлаш, тинимсиз изланиш. Ёзувчи ёки шоир бир асарни яратиши учун бир ҳафта, бир ой кетса, биз ҳам бир мусиқий асарни олиб чиқишимиз учун муайян вақт кетади.
Устозим айтардилар: «Таълим жараёни — бу фақат аудиторияда ўтириб, ўқитувчининг сенга билим ва кўникмаларни беришида эмас, бу ўзинг бошқаларга тақлид қилишингда, кўришда, эшитишда, ўрганишда. Ҳаттоки профессионал жиҳатдан паст даражадаги жамоаларни бориб эшитиш ҳам керак, ўша жамоаларда ўтириб, фаолиятни қанақа олиб бормаслик кераклигини тушунишинг керак. Бу ҳам таълим жараёнининг бир қисми».
Давлат Умаров суҳбатлашди.
