Бутунжаҳон эмлаш ҳафталиги бошланди, 24−30 апрель кунлари бўлиб ўтади. Шу муносабат билан ЮНИСEФнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги БМТнинг мазкур жамғармаси кўмагида ривожлантираётган болалар ва катталарни эмлаш муваффақиятлари ҳақида гапирди.
Ўзбекистонда ЮНИСEФнинг Гави вакциналар альянси, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва USAID билан ҳамкорликда кўрсатган техник ёрдами эмлаш хизматлари ва инфратузилмасини сезиларли даражада яхшилади, бу эса Миллий Эмлаш дастури орқали 3,5 миллион болага ёрдам берди, дея таъкидлади ЮНИСEФ.
Бу ҳар йили 950 минг болага дифтерия, қоқшол ва кўкйўталга қарши уч дозали вакцина олиш имконини берувчи хавфсиз вакциналарнинг барқарор таъминланишини ўз ичига олади.
2023 йилда ЮНИСEФ COVAX дастури орқали 28,1 миллион доза мунтазам эмлаш вактсиналарини ва 10 миллион доза COVID-19 вакциналарини харид қилишга ёрдам берди. Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, режали эмлашлар 96 фоизни, COVID-19 га қарши бирламчи эмлаш сериясининг якунлангани 54,1 фоизни ташкил этмоқда. Бундан ташқари, аҳолининг 47,3 фоизи (16,1 миллион киши) ревакцинация қилинди, вакциналар тақчиллиги кузатилмади.
ЮНИСEФнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси Соғлиқни сақлаш вазирлигини ЮНИСEФ таъминот департаменти билан ҳамкорлик орқали вакциналарни харид қилишда қўллаб-қувватлайди, бу эса вакциналарни янада қулайроқ қилади ва уларни арзон нархларда сотиб олиш имконини беради, дея таъкидлади ташкилотнинг мамлакатдаги ваколатхонаси.
Дунёдаги энг йирик вакцина харидорларидан бири сифатида ЮНИСEФ дунё болаларининг деярли ярмини қамраб олиш учун мамлакатлар ва ҳамкорлар номидан ҳар йили 2 миллиарддан ортиқ дозани сотиб олади. ЮНИСEФ, шунингдек, эмлаш хизматларидан жамоалар чекланган энг чекка жойларда вакциналар болаларга етиб боришини таъминлаш устида ишламоқда.
«Эмлаш туфайли кўпроқ болалар беш ёшга тўлгунга қадар омон қолмоқда ва тарихдаги ҳар қандай даврдагидан ҳам кўпроқ яхши ривожланмоқда», — деди ЮНИСEФ Ижрочи директори Кетрин Рассел. «Ушбу улкан ютуқ болаларни ўлимга олиб келадиган касалликлардан ҳимоя қилиш бўйича ҳукуматлар, ҳамкорлар, олимлар, тиббиёт ходимлари, фуқаролик жамияти, кўнгиллилар ва ота-оналарнинг биргаликдаги саъй-ҳаракатлари натижасидир. Биз бундан фойдаланиб, бутун дунёда ҳар бир бола ҳаётини сақлаб қолувчи вакциналардан фойдаланиш имкониятига эга бўлишини таъминлашимиз керак».
Ўзбекистонда ЮНИCЕФ вакциналарни сақлаш ва тарқатиш шароитларини яхшилашда ёрдам кўрсатди, бу эса мамлакатнинг иммунизация дастури самарадорлигини оширди. Бунга совуқлик занжир инфратузилмасини мустаҳкамлаш, барча вакциналар омборларида ҳароратни баҳолашни харитасини тузиш ва барча 221 та вакцина омборларида ҳароратни масофадан назорат қилиш тизимини жорий этиш киради. Ушбу тизим реал вақт режимида мониторинг ва оптимал сақлаш шароитларини сақлаб қолиш учун ўз вақтида аралашувни таъминлайди.
Бундан ташқари, ЮНИСEФ Ўзбекистонни иммунизация тизими ва таъминот занжирини мустаҳкамлаш учун фойдаланиладиган рақамли технологиялардан фойдаланишда қўллаб-қувватламоқда. ЮНИСEФ бошқа тизимлар билан мослигини таъминловчи Электрон эмлаш реестрини (ЭЭР) ишлаб чиқди ва жорий қилди.
Эмлаш ходимлари — 8000 киши ЭЭР билан ишлашга ўқитилди ва уларнинг иши учун 3000 та планшет ва компьютерлар харид қилинди. Ушбу тадбирлар фуқароларга 2024 йилда ягона веб-портал орқали онлайн равишда ўзларининг эмлаш ҳақидаги маълумотларини олиш имконини беради.
«Ўзбекистондаги иммунизация тарихи инсоният ғалабаси тарихидир, — деди ЮНИСEФнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари ўринбосари Джоффри Ижумба. «Барча — оналар, патронаж ҳамширалар, мобил эмлаш бригадалари вакцинаторлари, вакциналар омбори менежерлари ва ҳайдовчилар — ҳақиқатан ҳам барчаси инсоният қўлида эканлигини кўрсатади».
Глобал миқёсда, жумладан, Ўзбекистонда ҳам эмлаш дастурлари шуни кўрсатдики, кўп томонлар, жумладан, давлат раҳбарлари, минтақавий ва глобал соғлиқни сақлаш агентликлари, олимлар, хайрия ташкилотлари, ёрдам кўрсатиш агентликлари, бизнес ва ҳамжамиятлар биргаликда ишлаганда барча нарса инсоният қўлида бўлади, дея қайд этди БМТ Болалар жамғармаси.
Бугун ЖССТ, ЮНИСEФ, Гави вакциналар альянси ва Билль ва Мелинда Гейтс жамғармаси ҳар йили ўтказиладиган Бутунжаҳон эмлаш ҳафталигини нишонлаш учун ўзларининг қўшма «Инсон томонидан мумкин бўлган» кампаниясини бошлайдилар. У дунё етакчиларини инсониятнинг энг катта ютуқларидан бирини нишонлаш билан бирга соғлиқни сақлашга содиқлигини яна бир бор тасдиқлаб, ҳаётни сақлаб қоладиган вакциналар ва эмлаш дастурларини ҳимоя қилиш, қўллаб-қувватлаш ва молиялаштиришга чақиради.
The Lancet тиббий журнали томонидан чоп этилган тадқиқотга кўра, глобал эмлаш ҳаракатлари сўнгги 50 йил ичида тахминан 154 миллион кишининг ҳаётини сақлаб қолган. Бу ҳар йили ҳар дақиқада 6 кишининг ҳаётини сақлаб қолиш дегани. Асраб қолинган ҳаётларнинг катта қисми 101 миллион чақалоққа тўғри келади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, эмлаш болаларнинг нафақат биринчи туғилган кунигача омон қолиши, балки балоғат ёшига этганида ҳам соғлом бўлиб қолишини таъминлаш учун соғлиқни сақлашга қаратилган энг катта ҳиссадир.
Охирги 50 йил ичида 14 та касалликка (дифтерия, гемофилия инфекцияси Б тури, гепатит Б, япон энцефалити, қизамиқ, менингит А, кўк йўтал, инвазив пневмокок касаллиги, полиомиэлит, ротавирус, қизилча, қоқшол, сил ва сариқ иситма) қарши эмлаш амалга оширилди. Бу эса дунё бўйлаб чақалоқлар ўлимини 40 фоизга қисқартирди.
Полиомиелитга қарши эмлаш туфайли фалаж бўлиб қолиши мумкин бўлган 20 миллиондан ортиқ одам энди юриши мумкин. Бугунги кунда дунё полиомиэлитни бутунлай йўқ қилиш арафасида турибди.
Болаларнинг омон қолиши бўйича эришилган ютуқлар бутун дунё бўйлаб эмлаш тараққиётини ҳимоя қилиш ва пандемия даврида бир ёки бир нечта вакциналарни ўтказиб юборган 67 миллион Болани вакцинация билан қамраб олиш учун саъй-ҳаракатларни жадаллаштириш муҳимлигини таъкидлайди.
Тадқиқот шуни кўрсатадики, Эмлаш бўйича кенгайтирилган дастур бошланганда бутун дунё бўйлаб чақалоқларнинг 5 фоиздан камроғини мунтазам эмлаш имконияти бор эди. Бугунги кунда чақалоқларнинг 84 фоиз дифтерия, қоқшол ва кўкйўталга қарши уч дозали вакцина билан ҳимояланган, бу эмлаш қамровининг глобал кўрсаткичидир.
Кенгайтирилган эмлаш дастурининг кейинги 50 йили нафақат эмланмаган болаларни, балки кексаларни гриппдан, оналарни қоқшолдан, ўсмирларни одам папилломаси вирусидан, барчани сил ва бошқа кўплаб юқумли касалликлардан ҳимоя қилишни талаб қилади.
