«Илтимос, гапиринг — бу ерда инсон тақдири ҳал бўляпти». «Док-1 Макс» иши бўйича 20 ноябрдаги суд тафсилотлари

«Док-1 Макс» иши бўйича суд жараёни 2023 йил 1 декабрда бир ойлик муддатга тўхтатилган эди. Жараён бўйича сўнгги суд мажлислари 20, 22 ноябрь ва 1 декабрь кунлари бўлиб ўтган эди. «Газета.uz» 10 ноябрдаги мажлисдан бошлаб жараённи тўлиқ ёритгани учун сўнгги учта суд мажлиси тафсилотларини ҳам баён қилади. Қуйида 20 ноябрдаги суд тафсилотлари ҳавола қилинади.

Тошкент шаҳар судида 20 ноябрь куни «Док-1 Макс» иши бўйича сўнгги суд мажлисларидан бири бўлиб ўтганди. Унда жиноят иши бўйича экспертиза ишларида қатнашган икки эксперт кўрсатмаси тингланди. Экспертлар Ўзбекистон бозорига сифатсиз дориларнинг кириб келишига Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги марказининг Фармакология қўмитаси эмас, балки Ҳиндистондаги ишлаб чиқарувчи айбдор эканлигини таъкидлади.

Уларнинг сўзларига кўра, Ҳиндистондаги ишлаб чиқарувчи «Док-1 Макс» таркибидаги ёрдамчи моддаларга ўзгартириш киритилгани, ёрдамчи модда сифатида ишлатиладиган пропиленгликол моддасини етказиб берувчи завод алмашгани тўғрисида Фармқўмитага маълумот бермаган. «Фармакопея талабига кўра, аввал рўйхатдан ўтган дорилар қайта кириб келганда уларнинг таркибидаги ёрдамчи моддалари текширилмайди. Агар шу [ўзгаришлар ҳақидаги] маълумотлар берилганида эди, Фармқўмита сиропни худди янги дорини қабул қилаётгандек текширарди», деди экспертлардан бири.

Судланувчилардан бири эса нотўғри экспертиза хулосаси сабаб қамоқда ўтирганидан нолиди. Адвокатлар экспертлардан ҳар бир хулосасини асослаб беришни сўраб, уларни саволлар ёмғири остида қолдирди.

Суд мажлиси бошида судланувчи, Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги собиқ директори Сардор Кариевнинг адвокатларидан бири Бектош Ҳотамов илтимоснома киритди.

Адвокат Бектош Ҳотамов: Кариевга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш масаласида видеоёзувга рухсат беришингизни сўраймиз.

Судья: Нимани видеоёзувга олишни сўрайсиз?

Адвокат Бектош Ҳотамов: Умуман, ўзимизнинг жараённи. Айнан ОАВ орқали эмас, ўзимиз учун.

Судья: Марҳамат, ҳурматли прокурор, фикрингиз.

Прокурор: Эътирозим йўқ.

Шундан сўнг, амалдаги тартибга кўра, адвокатлар ва судланувчилар фикр билдирди. Суд залидаги адвокатларнинг бир қисми илтимосномани қўллаб-қувватлади, яна бир қисми эса бу масалани судга ҳавола қилди. Судланувчилар фикрида ҳам шундай бўлиниш кузатилди.

Судья: Иш бўйича адвокат Ҳотамов томонидан киритилган илтимосномани суд рад этди. Биринчидан, суд тугаш арафасида. Асосий одамлар сўроқ қилиб бўлинди. Иккинчидан, суд жараёнининг бошидан охирига қадар аудиоёзув орқали овозлар ёзиб бориляпти. Ким сўроқ қилинган бўлса, агар танишиш истагидагилар бўлса, овозли ёзувлар тақдим этилиши мумкин. Учинчидан, судда ОАВ қатнашяпти, деган масала бор. ОАВ судланувчилардан эътироз бўлгани сабаб уларни видеоёзувга олмаяпти. Тушунарли-а? Бўлди, рад қилинди. Бошқа илтимосномалар борми?

Адвокат Мадаминов: Муҳтарам раислик қилувчи, [эксперт] Мезенцева масаласида илтимоснома киритилганди. Ҳаракат қиламиз, дедингиз. Лекин унинг Тошкентда эмаслигини ҳам айтдингиз. Мезенцеванинг Тошкентда эмаслиги, меҳнат таътилида экани уни судга келиш мажбуриятидан озод қилмайди. Тошкентда бўлмаса, қаерда бўлса ҳам, ўша ердаги суд биносидан видео-конференцалоқа орқали кўрсатув бериши мумкин.

Фикримча, Мезенцева чақириб, сўроқ қилишимиз мақсадга мувофиқ эди. Шу жумладан, у томонидан тузилган суд-кимё экспертизаси хулосаларида бир қатор тушунмовчиликлар, ноаниқликлар бор. Бу чигалликларни ечмасак бўлмайди. Жиноят процессуал кодексининг 463-моддасининг талаби шундай.

Жумладан, барча суд-кимё экспертизалари, шу жумладан, Мезенцева томонидан ўтказилган суд-кимё экспертизасига илова қилинган суратларда фақатгина экспертиза ўтказишга тайёргарлик жараёни акс этган, холос. Яъни дори воситаси — ашёвий далилни очиб кўриш жараёни суратга олинган. Суд-кимё экспертизасининг баён қисмида эса [дори воситаси] керакли консистенцияга келтирилиши учун петри чашкасига бир ҳолатда уч кун, бир ҳолатда 24 соат ушлаб турилгани таъкидланган. Лекин ўша петри чашкасига қуйилиб, «пробаподготовкаси» суратга олинмаган.

Қолаверса, ўтган сафар сўроқ қилинган бошқа эксперт ҳам айтди, экспертиза ўтказиш жараёнида фойдаланилган ускуналар бўйича хулоса илова қилинмаяпти. Мана бу ҳолатларга аниқлик киритмасак [бўлмайди]. Хулосани асословчи далиллар йўқ. Бу эса суд экспертизаси тўғрисидаги қонунга [зид]. Чунки суд экспертининг хулосаси асосли бўлиши керак. Асослилик фақат баён қилишдан иборат эмас. Балки баён қилиш учун асос бўлган тегишли ҳаволалар бўлиши керак. Мазкур камчиликлар [борлиги учун ҳам] Мезенцевани музокарага ўтишдан олдин чақирсак [дегандик].

Суд залидаги судланувчилар ва адвокатлар бу илтимосномани қўллаб-қувватлашини билдирди.

Судья: Бу масала олдин ҳам кўтарилганди. Биз таклиф қилиб кўрамиз, дегандик. Таклиф қилдик. Меҳнат таътилида эканини, узоқда эканини аниқладик. Балки қайтгандир. Тушликдан кейинги [жараёнда] бу масалани кўрамиз. Агар ишга чиққан бўлса, [иштирокини] имкон қадар таъминлашга ҳаракат қиламиз. Тушунарли-а?

Кариевнинг адвокатлари томонидан ишга аниқлик киритиш учун илтимос қилинганди. Биз 12 та ҳолат бўйича тегишли иш олиб борган ишчи гуруҳдаги икки кишини чақирганмиз. Айнан Фармацеватика институтидан профессор Рустам Тўлагановни ва яна бир мутахассис Абдураҳмон Ашуровни таклиф қилганмиз.

Эксперт Рустам Тўлаганов кўрсатмаси

Эксперт Рустам Тўлаганов 1955 йил Тошкент шаҳрида туғилган. Тошкент Фармацевтика институти Фармокология ва клиник фармация кафедраси профессори, биология фанлари доктори.

Кўрсатмадан олдинги шахсга доир қисқа савол-жавобдан:

Судья: Судланувчиларни танийсизми?

Эксперт: Танийман. Ҳаммасини эмас, лекин танийман. Чунки мен ўша қўмитада ишлаганман.

Судья: Қариндошлар борми?

Эксперт: Уларнинг ичидами? Йўқ.

Судья: Агар сизга ўтириб гапириш қулай бўлса, ўтириб олишингиз мумкин.

Эксперт: Майли, ўтириб гапираман. Оёғим оғрийди.

(Эксперт стулга ўтиради — таҳр.)

Судья: Рустам ака, ўтказган тажрибангизнинг ҳужжатлари тузилган. Лозим топсангиз, керак бўлса, шуларни бераман.

Эксперт: Майли, майли. Чунки анча бўлди-да бунга.

Судья: Фойдаланиб, кўрсатма беришингиз мумкин. Марҳамат, нима ҳолат бўлган эди ва нималар аниқланган?

(Экспертга экспертиза хулосасини келтириб беришади — таҳр).

Эксперт: Мен гапиришим керакми?

Судья: Марҳамат.

Эксперт: Бизни чақиришганида комиссия, эксперт [гуруҳини] ташкил қилишган. Ҳар хил соҳадагилар. Ўзимнинг йўналишимни юқорида айтиб ўтдим — фармакология. Асосан лабораторияда ишлаганман. «Регистрация», технология, сифат назоратини биламану, лекин мендан узоқроқ. Мен асосан лабораторияда ишлаганман. Ва фармакология. Фармакологиянинг ҳам иккитаси бор. Клиник ва экспериментал фармакология. Сифат назорати бўйича келган дориларни экспериментал лаборатория таркибидаги лаборатория ҳайвонлари[да] текширилади. Клиник фармакология эса Фармакология қўмитасининг компетенциясига киради. У ерда кенгаш аъзолари ва медиклар бўлади. Улар дорини клиникага татбиқ этади.

У ерда бизга келган дорини лабораториядан ўтказиш керакми, керак эмасми, айниқса, «перерегистрация» бўлган пайтда клиника бўлиши керакми, керак эмаслиги ҳақида саволлар берилган эди. Биз ҳамма ҳужжатларни кўриб чиққанмиз. Ўз навбатида шундай хулосага келдик: дори регистрация пайтида биринчи марта Ўзбекистонга кириб келаётган бўлса, у, албатта, лабораториядан ўтади ва клиникага боради. Клиникадан хулоса олингач, регистрация қилиниб, халққа берилади.

Агар дори беш йил муддат ўтгач «перерегистрация» қилинса, «перерегистрация» пайтида асосан Фармакопея қўмитаси кўради, Фармакология ҳам кўради.

Ўз навбатида бу ерда янги келган дорилар партиясининг сифат назорати текширилади. Ва «перерегистрация» клиника қилинмай ўтказилади. Энди бу ерда сертификация деган [жараён] бор. Сертификация қўмитада ҳам қилиниши мумкин, бошқа сертификация органларида ҳам. «Регистрация» қилиб бўлгандан кейин беш йил давомида дори қайси партия, қайси «серия»да келишидан қатъи назар, ҳамма «серия»си алоҳида келади. Улар сертификациядан ўтади, кейин бояги жойда амалиётга жорий қилинади.

Судья: Нима камчилик аниқланган? Ўша бўйича тўхталиб ўтсангиз.

Эксперт: Бояги лабораторияда регистрация пайтида ҳамма таҳлиллар қилинган. Фақат бу ерда бир нарса кетяпти, шуни тўғри тушуниш керак. «Док-1 Макс»нинг таркибида таъсир қилувчи ва ёрдамчи моддалар бўлади. Айнан ҳозир биз тўхталаётганимиздек, этиленгликоль заҳарли модда[си] полиэтиленгликолга ўхшаш тартибда, фақат «структураси»да озгина фарқ бор. Полиэтиленгликол озиқ-овқат саноатида ҳам ишлатилади.

Бояги жойда ҳеч қанақа «анализ» қилинмайдиган бўлса, бояги ёрдамчи модда «анализ» ҳужжатида берилмайди. Берилмагандан кейин бу нарса ўз навбатида қилинмайди. Ва ўз навбатида буни қилмасдан булар ўтказишган. Демак, ҳужжатни тўғри қабул қилишган. Чунки у ҳужжатга ўзгартириш киритиб, ўзларича анализ қилиш мумкин бўлмайди. Аниқлангандан кейин бояги этиленгликоль[ни] химиклар хроматогроф[да] олиб аниқлашади. Аниқлаганда у ерда ўзгариш кетган.

Энди яна битта томони бор: агар ишлаб чиқарувчи шу модданинг бирор ёрдамчи моддасини ўзгартирса ёки технологик томондан бошқа фирмадан олса, албатта, у Фармқўмитага ахборот бериши керак. Шу асосда жараён худди янги дорини рўйхатга олишдаги каби давом этиши керак. Ва ҳатто бунда клиник текширувлар ҳам бўлиши керак. Асосий томонлари шу.

Судья: Камчилик нимадан иборат?

Эксперт: «Кураракс» таблетканинг муддати 45 кундан ўтиб кетган эди. Ҳужжатлар кўрганимизда Фармокология қўмитаси 7−10-ойда «замечания» берган. Ҳужжатга асосан 45 кун дейилган, лекин бунда муддат ўтиб кетган бўлган. Муддатни ўтказиш керак эмас.

Судья: Муддатида бузилиш бор. Яна нима бор, ака?

Эксперт: Бўлди, биз фақат муддат бузилишини кўрдик.

Судья: Прокуроримиз, саволлар борми?

Прокурор: Ҳозирча йўқ.

Судья: Марҳамат, Кариевнинг адвокатлари, [савол беринг]. [Экспертимиз] сизларнинг илтимосларингиз бўйича келган.

Адвокат Худойберганов: Домла, фақат экспертизадан олинган ҳужжатингизда муддатлари бўйича камчиликларни акс эттиргансизлар, шундайми?

Эксперт: Ҳозирча бу ерда асосан муддатлари. Ундан кейин бошқа препаратга ўтилади. Ҳар бир препаратни кўрганимизда ўша препаратда, таблетка формасида фармакопея, фармакология, иккита лаборатория бўйича муддатлар ўтиб кетган. Бошқа камчилик аниқламадик.

Адвокат: Яъни камчиликларни бартараф қилишга берилган муддати ўтиб кетган.

Эксперт: Ўтиб кетган. Вақтлироқ бўлиши керак эди.

Адвокат: Охир-оқибат дори воситаси барибир Экспертлар кенгашига тавсия билан олиб чиқилган.

Эксперт: Олиб чиқилган.

Адвокат: Одатда бу нарса камчиликлар бартараф қилиниб олиб чиқиладими ?

Эксперт: Албатта, шунақа бўлиши керак.

Адвокат: Экспертлар кенгашида, масалан, ўша Фармқўмитада ишлаганингизни айтдингиз. Қўмиталар Экспертлар кенгашига «Бунга камчиликларни аниқлаш учун мана бунча [муддат] бергандик, шундан ўтказиб юборди, муддати ўтиб кетди» деган ахборот берадими?

Эксперт: Энди барибир берилиши керак. Чунки илмий котибнинг қўлида ҳар бир бўлим, фармакопея, фармокология, иккита лаборатория берган ҳамма ҳужжатлар бўлиши керак. Ҳаммасида муддат ўтиб кетган.

Адвокат: Якуний натижасидан келиб чиқиб муддати ўтиб кетган [деб] ҳисоблаяпсизми? Яъни, ҳозир ўша камчиликлар бартараф қилиб берилган муддатни айтяпсизми?

Эксперт: Йўқ. Биз ҳужжатни кўрганимизда қачон келгани, қачон чиққани [ҳақида маълумотлар] берилган эди. Биз шунга қарадик. Ундан кейингилари қилинмаган. Муддати ўтиб кетган бўлса ҳам, ўша препаратнинг ўтказилиши ҳам бўлиши керак.

Адвокат: Лекин камчиликни бартараф қилиш муддатини кўрмадингиз?

Эксперт: Йўқ, муддати йўқ.

Адвокат: Домла, мана шу экспертизага эксперт сифатида жалб қилинишдан олдин ҳам бу марказга мустақил эксперт сифатида жалб қилинганмисиз?

Эксперт: Йўқ, жалб қилинмаганман. Асосан Фармацевтика институтида ишлайман. Фармаколог дейишгани учун мени гуруҳга киритишган.

Адвокат: Тушунарли. Бу ҳужжатни экспертиза деб номлагансизлар-а?

Эксперт: Биз номламаганмиз. Энди, биз у ерда айтишганини бажарганмиз-да. Ҳа, буни экспертиза деб номлаб қўйибди. Экспертиза қилганмиз-да. Бизнинг бошқа ишимиз йўқ. Эксперт деб таклиф қилишган-да.

Адвокат: Тушунарли, бу ҳужжатнинг яратилиш тартиби қандай бўлган? Ҳамма ўзининг қисмини ёзиб берганми ёки кимдир ўтириб уни жамлаганми?

Эксперт: Йўқ, биз ҳаммамиз ҳар хил соҳадан дедим-ку. Мисол учун, Фармацевтикада регистрация бўлимига жавоб берган технологлар бор. Назорат қиладиган химиклар, метрологлар, микробиологлар, фармакологлар бор. У ерда биз ҳамма нарсани кўрдик.

Мен регистрация билан шуғулланиш, бошқа жараёнларда лабораторияларникини кўрдим. Масалан, иккитасиникини (дори/препарат — таҳр) қанча муддати ўтиб кетганини [кўрдим]. Бу ерда ўзим ишлаган лабораторияга ўхшаган лабораториянинг хулосаси йўқ. Чунки уларники келмаган. Тестида бу нарса бўлмаган. Дориларнинг сифат назорати бўйича фармацевтлар ва микробиологлар жавоб беришган. Ҳаммаси, икковида ҳам муддати ўтиб кетганлиги кўрсатилган.

Адвокат: Бу ҳужжатда сана ва жой кўрсатиламаган. Бу экспертиза, текширувлар қачон, қаерда ўтказилган?

Эксперт: «Гвардеский» (ДХХнинг Юнусобод тумани Чинобод кўчасидаги тергов ҳибсхонаси — таҳр.)да ўтказдик.

Адвокат: Идоранинг ўзида?

Эксперт: Ичида ўтказилди. Ҳужжатни олиб келишган. Ҳозир яна кўраман. Тахминан айтаман — уч ойча бўлди. Апрель ёки май ойларида эди.

Адвокат: Шу [2023] йилми?

Эксперт: Ҳа, шу йил. Экспертлар гуруҳини ўша ерга таклиф қилишган. Борганмиз.

Адвокат: Биз дори воситаларининг досьеларини ўргангансизлар, деб тушуняпмиз. У досьеларни қаердан олгансизлар, сизларга ким тақдим қилган?

Эксперт: Биз борганимизда у ҳужжатлар «Гвардеский»даги хонада бўлган. Ўша хонага кириб, ҳужжатларни бизга тутқазишди. Олиб кўрдим.

Адвокат: Бу ерда онлайн ҳужжатларни ўрганганлик тўғрисида ҳам фикрлар бор-да.

Эксперт: Йўқ, биз онлайн ўрганмаганмиз. Борганмиз, қатнашганмиз.

Адвокат: Йўқ, онлайн, электрон тартибдаги ҳужжатларни ҳам кўриб чиққанмисизлар?

Эксперт: Йўқ, мен кўрмаганман. Фақат офлайн бор.

Адвокат: Хўп, айнан мана ўша ҳужжатнинг компьютерга терилиш қисмида сиз қатнашганмисиз? Рус тилида ким ёзган буни?

Эксперт: Йўқ. Янглишмасам, компьютерда ёзиш учун рус тилида [ёзадиган] илмий котиб бор эди. Йигитнинг исми эсимдан чиқиб қолди. Менимча, Умид бўлса керак, у ёзиб турган. Ҳилола исмли рус тилини биладиган қизимиз таҳрирлаб, ёнида ўтириб, қарашган. Қолганлар ҳужжатларни кўриб, жойларини белгилаб берганмиз.

Адвокат: Тушунарли. Экспертиза [деб] номлаган ҳужжатингларни тузаётганда, унга фикр бераётганда бу ишни жиноят иши доирасида қилаётганларингизни англаганмисизлар?

Эксперт: Англаганмиз.

Адвокат: Буни айнан экспертиза жараёнини тартибга солувчи қандай норматив ҳужжат асосида шакллантиргансизлар? Кодексга қараганмисизлар ёки қанақадир низомдан фойдаланганмисизлар?

Эксперт: Йўқ, бу ерда бундай-да: «регистрация» жараёнида нима ишлар қилиниши керак, ҳужжатлар қай тартибда келиб тушиши керак, лабораторияда қанақа «анализ»лар қилиниши керак — шуларнинг бажарилган-бажарилмаганлигини ҳам кўриб чиққанмиз. Бу ерда фармакопея мақоласи бор, уни ҳам кўриб чиқдик. Ўз навбатида мана бу дори бўйича муддатлари, бажарилиш вақтлари чегарадан чиқиб кетганлигини аниқладик. Бошқа нарса кўрмадик.

Адвокат: Айнан эксперт гуруҳи бўйича маълумот керак эди. Кимлар шу гуруҳга киришини ким танлади ва бу бўйича буйруқ чиққанмиди? Сиз шу буйруқ билан таништирилганмисиз?

Эксперт: Буйруқ чиққан. Институтга келган, проректоримиз менга бериб, қатнашаркансиз деган.

Адвокат: Ўзингиз буйруқнинг ёзма вариантини кўрганмисиз?

Эксперт: Ҳа, бор эди. Олиб бориб беришган. Фарминститутдан битта ўзим бўлганман. Энди, менимча гуруҳнинг бошида кўпроқ Умид келиб юрарди. ССВдан келган буйруқ уларга берилган бўлиши керак. Кейин мени чақиртиришган.

Адвокат: Мана шу экспертизани ўтказишда бу жиноий иш бўйича ўтказилаётганлиги сабабли жиноят-процессуал қонунчилик талаблари билан таништирилганмисизлар? Яъни, жиноят қонунчилигининг 238−240-моддалари бор. Экспертлар даъво хулосалар бермаса ёки экспертиза беришдан бош тортса… (эксперт адвокатнинг гапини бўлади — таҳр).

Эксперт: Йўқ, мен ҳужжатни кўрмаганман.

Адвокат: Сизлар бу нарсадан (қонунчилик талабларидан — таҳр.) огоҳлантирилмагансизлар-а?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Бевосита айнан шу экспертизада кўп учраётган норматив ҳужжатлар, яъни Вазирлар Маҳкамасининг 213-сонли қарори билан тасдиқланган низом, ССВнинг 104-сонли буйруғлари билан тўлиқ танишсиз-а? Бу бўйича савол берсак бўладими?

Эксперт: Йўқ, мен таниш эмасман. Одатда мен буйруқлар билан [танишмайман]. Айтганимдек, асосан фармакопея мақоласи бўйича лабораторияни кўраман. Мутахассислигим шу. Менга ўша лабораторияни кўриб бер дейишгани учун у ерга бордим.

Адвокат: Сўраётган саволларимнинг сизга тааллуқли қисми бўлмаса, менга тааллуқли эмас деганингизнинг ўзи бизга етарли бўлса керак.

Адвокат: Экспертиза [деб] номлаган ҳужжатингизда амал қилиш муддати 2021 йил 24 октябргача бўлган CПП сертификатини лицензиялаш ҳужжати 2020 йил аризада кўрсатилган муддат билан тўғри келмайди, деб хулоса берилган. Шу хулосани эслай оласизми? Бу сизга тааллуқли масалами?

Эскперт: Йўқ, менга тааллуқли эмас.

Адвокат: Бу бўйича фикр билдиролмайсиз?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Кейин экспертизалар ҳам қисм-қисм ўрганилган-да. Биз бир хил жойларида қандай камчилик кўрсатилганига тушунмаяпмиз. Тожикиситонда «Кураракс» дориси[га] 2021 йил 10 декабрдаги гувоҳнома тақдим қилинганлигини ёзгансизлар. Бу ҳолатни қайси қоидабузарлик билан боғламоқчи бўлганларингиз тушунарсиз. Бу қоидабузарлик дейиляптими ёки константа ФАҚми?

Эксперт: Менимча, у ерда константа ФАҚ қилиб олганмиз.

Адвокат: CПП[нинг] амал қилиш муддати икки йилдан уч йилга ўзгартирилган[лиги] бўйича қўшимча аниқлаштириш талаб қилинади, деб айтилган. Бу кимнинг фикри? Бу ерда нима деб тушуниш керак?

Эксперт: Балки CППлар бўйича сертификацияда ишлаганлар, Ашуров [гапирар]. Тўғрисини айтсам, ундан хабарим йўқ.

Адвокат: Тушунарли. Дориларнинг ҳужжатлари янги ташкил қилинган электрон тизим орқали электрон шаклда тўлиқ топшириш ташкил қилинганлигини билган ҳолда муддатлар кўрилганини электронда тўғри дейиляпти-да, қоғоз вариантдаги муддатларга эътироз билдириляпти.

Эксперт: Биз электрон вариантини кўрмаганмиз, фақат қоғоз кўрганмиз.

Адвокат: Бу ерда русчада «онлайн шаклда тақдим қилинган» деб ёзилган жойлари бор-да.

Эксперт: Уларда бўлган. Бизда бўлмаган. Бизнинг гуруҳ фақат офлайн ишлаган.

Адвокат: Қўлингиздаги хулосада [келтирилган].

Эксперт: Қани, қаерда?

Адвокат: Айнан онлайн ҳолатга боғланганингизнинг сизга тааллуқли жойини эслай оласизми?

Эксперт: Йўқ, умуман онлайн [кўрмаганмиз]. Менимча, гуруҳнинг бошқа аъзолари ҳам билишади.

Адвокат: «„Док-1 Макс“ сироп дори воситаси бўйича рўйхатга олиш гувоҳномасининг амал қилиш муддатини узайтиришдан олдин унинг гувоҳномасига ўзгартириш киритиш амалиётини ўтказиш шарт эди», деган хулоса кўрсатилган. Шу талаб қайси норматив ҳужжатдан олиб ёзилган?

Эксперт: Уни мен билмадим.

Адвокат: У ҳам сизга тааллуқли эмас-а?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Хўп, хулосада «Док-1 Макс» сиропининг эски ГМП ҳисоботида «сироп» сўзи кўрсатилмасдан, «ичиш учун суюқлик» ибораси ишлатилгани, суюқликнинг эса тури аниқлаштирилмаганлигини жиддий камчилик деб кўрсатилган, ГМП ҳужжатларининг ҳаққонийлиги шубҳа остига олинган. Ваҳоланки, 2010 йил 31 декабрдаги янги ГМП сертификати ва унинг ҳисоботларида ичиш учун суюқлик ибораси ишлатилиб, унга шахс сифатида бу сироп ва суспензия эканлигини кўрсатиб ўтилганлиги инобатга олинган. Бу хулосани ким берган?

Эксперт: Бизнинг гуруҳ берганми?

Адвокат: Битта экспертизанинг ичида икки хил ҳолатни кўрдик-да.

Эксперт: Бу [савол] сифат назорати бўйича бўлса, сифат назоратига жавоб берадиган фарм-химиклар бор.

Адвокат: Бу ҳам сизга тааллуқли эмас?

Эксперт: Йўқ, тааллуқли эмас. Бу тахминан Ҳилола[га тааллуқли] бўлса керак. Чунки у фарм-химик.

Адвокат: «Дори воситасининг йўриқномаси Ҳиндистонда рус тилида тасдиқланмаган, Ҳиндистон „регулятори“ томонидан рус тилидаги варианти тасдиқланмасдан тақдим қилинган», деб эътироз билдирилган. Бу хулосага сизнинг алоқангиз борми?

Эксперт: Буни мен кўрмаганман. Мен фақат лабораторияни кўриб берганман.

Адвокат: Ҳозир ўзингиз муддатлар дедингиз-ку. Бошида шу савол берилди, муддатларни кўрсатиб юбордингиз. Яна аниқлаштирмоқчиман: «Экспертиза жараёнида шу экспертиза мажлисида дори воситасини рўйхатдан ўтказиш ва муддатини узайтиришга тавсия билан олиб чиққан қўмиталар, аризачилар камчиликларни бартараф этиш бўйича муддатларга риоя қилмаганлик ҳолатларини муҳокамага олиб чиққанлигини аниқлаганми», десам, сиз «Ҳа, кўрсатиши керак», дедингиз. Биз бутун жиноят иши тергови давомида бир нарсани тушундикки, қўмиталар [президиум]ни муҳокама қилгандан кейин экспертлар кенгашига жадвалларни олиб чиқяпти. Фақат жадвалда тавсиялар қилиняпти. Рад қилиниши ҳам, узайтириш ҳам жадвал қилинаркан. Лекин унинг ичида Экспертлар кенгашига сиз айтган[дек] «фалон муддат ўтди» деган маълумот берилмайди.

Эксперт: Бизга берилган препарат бўйича ҳужжатлар бор эди-ку, фармакопеянинг мақоласида, досьесида ҳужжат бор эди. Шунинг учун бу ёқда ёзганмиз.

Адвокат: Экспертлар кенгаши аъзолари досье эмас, айнан ўша жадвал асосида қўмиталарнинг тавсияси учун иш олиб боради.

Эксперт: Йўқ, Экспертлар кенгашининг хулосасини мен кўрмадим. Фақат журнални… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.)

Адвокат: Бирор марта Эскпертлар кенгашида қатнашмаганмисиз? Тавсия билан олиб чиқмаганмисиз?

Эскперт: Йўқ-йўқ, қатнашмаганман.

Адвокат: Тушунарли. «Амбронол», «Ноль-Грипп», «Травамакс+», «Док-1 Макс»… дориларининг досьелари ўрганиб чиқилганда, пропиленгликол моддасига нисбатан сифат кўрсаткичлари Британия фармакопеяси бўйича текширилиши белгиланганининг гувоҳи бўлдик. Британия фармакопеяси пропиленгликолга тегишли хусусий фармакопея мақоласининг талабларига кўра, диэтиленгликол ёки бошқа моддаларни аниқлаш тартиби белгиланмаган. Шу билан бирга тери учун пропиленгликол эритмасига нисбатан белгиланган бўлиб чиқди. Бу сиз айтаётган хулосангизга берилган.

Эксперт: Хулосада берилган [тери учун пропиленгликол] тиббий ҳисобланади. [Сиз айтаётган] нарса [бўйича] фарм ҳужжатида умуман «тиббий кўрсаткич» йўқ. Фақатгина кимёвий «показател»лар бор. Шунинг учун ҳам булар янглишиб кетган, пропиленгликолни аниқламаган.

Адвокат: Янглишган одам ким? Сиз эмасми? Ҳозир хулосага аниқлик киритиб [кетайлик].

Эксперт: Йўқ, мен хулоса қилмаганман. Лекин Британияникини биз кўрмадик. Менимча, у ерда йўқ эди. Фақат Ҳиндистон фирмасининг ўзининг ҳужжатини кўрдик.

Адвокат: Айнан «Marion Biotech»га тегишли дориларда ҳам бу турдаги пропиленгликол қўлланилмайди-ку.

Эксперт: Тўғри, мисол учун, агар «ссилка» қиладиган бўлса, Британияга олади. Кўпгина ҳолатларда фармакопея мақоласини ёзганда ўзиникини қўяди-да. Ҳиндистон фармакопеяси бор-ку, ўшандан фойдаланган-да улар. Биз фақат шуни кўрдик.

Адвокат: Қолган қисмлари бўйича бошқа эксперт бўлса яхши [эди], ҳурматли раислик этувчи.

Адвокат Набиев: Ҳамкасбим Худойберганов саволларнинг кўпини бердилар. Мана, олдингизда экспертиза хулосаси турибди. Шахсан эксперт сифатида ўзингиз қанақа камчилик аниқладингиз? Ўша камчиликлар хулосанинг қайси бандида кўрсатилган?

Эксперт: Мана боя битта препарат мисолида муддатларини айтдик-ку.

Адвокат: [Сизнинг хулосангиз] қайси бандида кўрсатилган. Шуни айтсангиз, ўша бўйича савол берамиз.

Эксперт: Мана, биринчи қисмида бояги таблетка бўйича айтганимизда муддати ўтиб кетган деб айтдик. Айнан ПТМнинг талаби бўйича.

Адвокат: Биринчи мазмунини ўқиб кўринг. Умуман, бошқа нарса ёзилган. Ҳали ўқимадингиз ҳам-да. Биринчи бандини олдин яхшироқ ўқинг.

Эксперт: «Досьеси ишончлилигига шубҳа туғдиради», дейилган.

Адвокат: Ўша қайси ҳолат? Ўзингиз ҳамкасбимнинг саволига «Муддатларнинг ўтганлиги кейин бартараф қилиб, олиб чиқилади, унинг муаммоси йўқ», деб жавоб бердингиз. Муддатлари ўтганлиги, шу дори воситасини рўйхатга олиш ёки қайта рўйхатдан ўтказишга монелик қиладими, қилмайдими? Агар монелик қилса, қайси ҳолатда кўрсатилган.

Эксперт: Мисол учун, боя 45 кун, 65 кун деб берилган бўлса, муддати ўтиб кетган бўлса, албатта [монелик қилади]. Бекорга муддат белгиланмайди-ку.

Адвокат: Муддат ўтгандан кейин олиб чиқишга монелик қиладиган норма борми?

Эксперт: Биз уни кўрмадик.

Адвокат: Унда ҳозир қандай қилиб «муддати ўтган» деяпсиз?

Эксперт: Биз бояги жойда муддати ўтиб кетганини константа тартибда тасдиқладик.

Адвокат: Мен бошқа савол беряпман. Аниқ, тушунарли савол беряпман. Муддати ўтганлиги, ўша дори воситасининг рўйхатдан ўтказишга монелик қилиши тўғрисида норма борми, йўқми? Биласизми, йўқми?

Эксперт: Йўқ, мен буни тушунмадим.

Адвокат: Унда қанақа қилиб [сизнинг айтишингиз бўйича] буларнинг шубҳалилигини кўрсатади, деб айтиш мумкин?

Эксперт: Йўқ. Мисол учун, вақтида бажарилмагандан кейин, албатта, талабга жавоб бермайди. Бекорга муддат қўйиб қўймайди-ку.

Адвокат: Бу сизнинг сўзингизми ёки қонун талабими? Қонунда шунақа — «ўтқазиш мумкин эмас», деган жойи борми?

Эксперт: Йўқ, мен қонунни билмадим. Лекин қоида бекорга қўйилмаган.

Адвокат: Қайси қоида?

Эксперт: Йўқ, ўзи ҳамма нарсага ҳам вақти бекорга қўйилмайди-ку. Бўлмаса, нега вақт қўйилган?

Адвокат: Хўп, унда оқибати бўлиши керак-да.

Эксперт: Оқибати нима? Оқибати — бояги хатоликларга йўл қўйишган, ўтқазиб юборишган.

Адвокат: Қайси хатоликларга? Айнан-айнан санаб ўтинг. Фақат муддатни айтдингиз. Бошқа яна қанақа хатолик топдингиз?

Эксперт: Йўқ, мисол учун бояги «регистрация» жараёнида муддати ўтиб кетган. Кейин уни «регистрация» қилиб юборишган.

Адвокат: Мана, ҳозир сиз Вазирлар Маҳкамасининг 213-низоми билан ўзим таниш эмасман дедингиз. Мен сизга ўқиб бераман.

Адвокат низомни ўқиб беради.

Адвокат: Ҳозир сиз ўша муддатлар бўйича шу банднинг қайси қисмида ёзилганини айтиб бера оласизми?

Эксперт: Йўқ, тўғриси, мен уни тушунмадим.

Адвокат: Ўзингиз шу низомнинг талабларини билмасангиз, қандай қилиб «бу монелик қилади ёки монелик қилолмайди», деб айтишингиз мумкин?

Эксперт: Йўқ, у ерда асосан лабораторияга жавоб берганман.

Адвокат: Унда, илтимос, Рустам ака, шахсий хулосаларингизни дона-дона, қоида асосида айтинг. Мана бу ерда учинчи банди бор экан. Ўқиганимдан бери шу банди қизиқтиради. Шу бандини нима деб тушуниш керак? Қўмитага нима алоқаси бор? «Ишлаб чиқарувчи томонидан», деб айтяпти. Ўшани тушунтириб берсангиз.

Эксперт: Лаборатория ҳужжат бўйича ишлайди деб айтдим. Ўша ҳужжатда «Marion Biotech» фирмасида сифат назорати тўғрисида ҳеч нарса ёзилмаган. Ёзилмагандан кейин бояги лаборатория ҳам бояги нарсани (текширувни — таҳр.) [қоидаси] бўйича қилмаган. Бунақа бўлгандан кейин (болалар заҳарланиши доридан экани гумон қилингандан кейин — таҳр.) хроматографиясини кўриб, текшириб кўришганда, пропиленгликолнинг ўрнига этиленгликоль борлиги аниқланган. Бошида қанчаси [ўтган], ҳеч қайсини текширишмаган. Фақатгина мана бунақа бўлиб қолгандан кейин (болалар заҳаланиши доридан экани гумон қилингандан кейин — таҳр.) боягини (дорини — таҳр.) текширишга мажбур бўлишган. Чунки, юқорида айтиб ўтганимдек, ҳужжатнинг талаби бўйича ёрдамчи моддалар текширилмайди. Фармакопея мақоласида нима бўлса, шу текширилади. Чегарадан чиқиш мумкин эмас.

Адвокат: Бу ишлаб чиқарувчининг айбими ёки Фармқўмитанинг?

Эксперт: Ишлаб чиқарувчи [маълумотларни] бермагандан кейин бу ерда Фармқўмитанинг айби йўқ.

Адвокат: Шуни сўрамоқчи эдим. Чунки учинчи бандида ҳам [айбни] Фармқўмитага айтмаган. «Ҳиндистонлик ишлаб чиқарувчини томонидан ўтказилмаган тегишли текширувлар» деяпти, «ёрдамчи модда пропиленгликол» деяпти.

Эксперт: Шу жойда айтиб ўтаман: агар ҳинд фирмаси пропиленгликолни битта фирмадан олаётган бўлса, у «регистрация»дан ҳам, «перерегистрация»дан ўтади. Агар шундан кейин [ҳинд фирмаси пропиленгликолни олиш фирмасини] ўзгартирган бўлса, бу ҳақида [Фармқўмитага] маълумот бериши шарт. Агар маълумот берганида, буни [Фармқўмита худди янги дорини қабул қилаётгандек] текширарди. Ва ўз навбатида маълумот бериш жараёнида бунинг сертификациясига ўтиши керак эди.

Адвокат: Бу ҳолатда масъулият Фармқўмитага ўтяптими ёки ишлаб чиқарувчига?

Эксперт: Ишлаб чиқарувчига.

Адвокат: Сиз иш ҳужжатларини, сизга тақдим қилинган досьеларни кўриб чиқиш давомида ҳақиқатни етказиб берувчи ишлаб чиқарувчига шунақа маълумот бериб, лекин Фармқўмита шуни инобатга олганлигини аниқламадингизми?

Эксперт: Йўқ, унақа кўрмадик.

Адвокат: Масалан, бу ишларни айнан Фармқўмита бепарволик ёки жиноий совуққонлик билан қилмаганми?

Эксперт: Йўқ, менимча. Энди интернетда кўриб турамиз-ку, экспертиза қилганимиздан кейин янглишмасам, Болтабоева ҳам шу ердан туриб: «Бизга лабораториянинг бошлиғи келмаган, келмагани учун биз қилмаганмиз», деган гапни айтди. Буни айнан тасдиқловчи ҳужжат деб ҳисоблайман.

Адвокат: Сиз айтаётган нарсалар 4-бандига тўғри келади-да. Сиздан узр сўраган ҳолда яна ўша саволимни қайтараман: бу ҳолат Фармқўмитанинг камчилиги ҳисобланадими ёки ишлаб чиқарувчининг [маълумот] етказиб бермаганлигининг оқибатими?

Эксперт: Албатта, ишлаб чиқарувчи [маълумотни] етказиб берганида, бундай ҳолат бўлмасди. Мен шундай тушунаман.

Адвокат: Хўп, 5-бандини ўқиб кўринг. Бу нарса сизга тегишлими, йўқми?

Эксперт хулосани ўқий кетди.

Адвокат: Сизга тегишлими, йўқми? Сиз текширганмисиз, йўқми? Ўз [тахминларингизни айтсангиз], бу судни ҳам, бизни ҳам янглиштиради.

Эксперт: Йўқ. Мен юқорида ҳам айтиб ўтдим, ҳамма одам ўзининг компетенциясини айтиши керак. Мен ўзимникини айтяпман — фармакология лабораторияси [билан] боғлиқ эди. Сиз айтаётган нарсалар эса химиклар, фармацевтларнинг иши. Улар гуруҳимизда бор эди. Улардан сўраш мумкин.

Адвокат: Ким эди? Биз уларни чақириб сўраймиз. Чунки «Док-1 Макс»нинг аҳамиятини биласиз-ку. Шунинг учун шу бўлимлар бўйича, 5-банд бўйича ўрганишни гуруҳингиздан ким ўтказган?

Эксперт: Айтяпман-ку, гуруҳимизда фарм-химиклар бор эди. Кейин Фармқўмитанинг ўзидан ҳам Фарҳод деган йигит бор эди. У ҳам лаборатория иши билан шуғулланади. Шу — мен биладиган икки одам, бизнинг гуруҳдагилардан мана шунақа саволларга жавоб бериши мумкин.

Адвокат: Ҳозир кўрсатувларингизда муддат бузилганлигини аниқ кўрдим, дедингиз. Айнан ўзингиз ҳужжатлар, досьеларни кўриш давомида муддат бузилганлик ҳолатидан ташқари яна қандайдир камчиликлар аниқладингизми? Эсингизда қолган бўлиши керак-ку.

Эксперт: У ерда ёзилганмиди? [Эслолмадим]. Лабораториялар анализлар қилиши керак эди.

Адвокат: Энди, шуни аниқ айтсангиз. Чунки ҳозир бизни чалғитиб қўйяпсиз-да.

Эксперт: Йўқ, мисол учун, мен томонимдан, медик-биолог томонидан ҳеч нарса аниқланмади.

Адвокат: Тушунарли. Бу иш бўйича текширишга хат берилган. Лекин ҳужжат «экспертиза» деб номланган. Боя қисман жавоб бердингиз. Лекин мен ҳали ҳам ўша саволимга жавоб ололмадим. Сизга терговга бориш тўғрисида ким топшириқ берди?

Эксперт: Проректоримиз айтди.

Адвокат: Исм-шарифлари ким?

Эксперт: Зуҳриддин. Ҳозир алмашган.

Адвокат: Сизга нима деб айтдилар?

Эксперт: Сизнинг исм-фамилиянгизни беришибди, идорасига бораркансиз, дейишди. У ерда фамилиям борлиги учун қабул қилишди. Бўлмаса қабул қилмайди-ку.

Адвокат: Сиз борганингизда, боришингиздан олдин, боя айтдингизку, буйруқ дедингиз. Буйруқни ким чиқарган эди? Ва нима деб чиқарилган эди? Сизда нусхаси борми?

Адвокат: Йўқ, менда нусхаси йўқ.

Адвокат: Қанақа буйруқ эди? Мазмуни, шакли[ни айтинг].

Эксперт: Йўқ, мен у буйруқни кўрганим йўқ.

Адвокат: Янглишмасам, боя ҳамкасбим «Буйруқни кўрдингизми» деганига «кўрдим» дедингиз.

Эксперт: Йўқ-йўқ. Буйруқни институтда қўлимга «мана буйруқ», деб [тутқазишгани] йўқ. Сизни чақиришяпти, бораркансиз, деб айтишди.

Адвокат: Оғзакидан, Зуҳриддин аканинг сўзларидан ташқари нима асосида борганингизни биласизми? Сизга боришга асосли қандайдир ҳужжат беришдими?

Эксперт: Йўқ. Қўлимда ҳужжат бўлмади.

Адвокат: Тергов идорасига бордингиз? Кимга учрашдингиз? Ким бўлган? Терговчининг исми нима?

Эксперт: Ойбек. Фамилияси эсимда йўқ.

Адвокат: Сизга нима деб тушунтирди? Сиз у жойга нимага борган экансиз, нима қилишингиз керак экан?

Эксперт: Бизга шу «Док-1 Макс» бўйича ҳужжатларни беришган. «Шуларни бир экспертиза қилиб берасизлар», деди. Бўлди.

Адвокат: Сиз эксперт сифатида танилганмисиз?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Экспертлик мақомингиз борми?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Шу иш бўйича сизни эксперт деб топишдими? Масалан, қарор чиқардими?

Эксперт: Билмадим, кейинги пайтда институтга келардим, ёшим катта бўлгани учун [шунақа ишларга] ҳар доим мени ёзишарди. Мен «Чарчаб кетдим, ёшим катта, 70 га чиқяпти, [унақа қилманглар» дердим]. Буйруқ чиқади. Тўғрисини айтиб қўя қолай-да. «Аниструмин»ларга бордик, яна бошқаларига бордик.

Адвокат: Рустам ака, айнан шу ишда сизни эксперт деб топиш бўйича аниқ қарор борми сизда?

Эксперт: Айтсангизлар, мен олиб келтиришим мумкин.

Адвокат: Буни охирида, хулоса қисмида айтаман. Ҳозир эса сиздан сўраяпман: сизни шу бўйича тергов идорасига борганингизда эксперт деб топишдими? Қоғоз чиқаришдими? Хабарингиз борми, йўқми?

Эксперт: Йўқ. Ўзи ҳеч кимга… группамдан (адвокат экспертнинг гапини бўлади- таҳр.).

Адвокат: Сизнинг жавобингиз керак. Агар бошқа одамга айтсак, бошқача жавоб олишимиз мумкин-да. Ўзингиз ҳақингизда гапиринг.

Эксперт: Менда йўқ.

Адвокат: Сизни эксперт деб топмаган.

Эксперт: «Топмаган» — қанақа маънода? Оғзаки «кўриб беринглар» деб айтди. Лекин, «Мана, бу буйруқ», деб айтишгани йўқ.

Адвокат: Ҳамкасбимнинг саволларига огоҳлантирилмаганингиз ҳақида айтдингиз. Матн териш бўйича ҳам сиз… (эксперт адвокатнинг гапини бўлади — таҳр.).

Эксперт: Термаганман ҳеч нарсани.

Адвокат: Буни айтдингиз. Неча кун давомида бордингиз? Ва боришингиз ҳар кунмиди ёки даврий борармидингиз?

Эксперт: Йўқ-йўқ, даврий бўлди. Ўртада танаффуслар бўлди. Тахминан, борган бўлсам, тўрт-беш марта бордим.

Адвокат: Айнан ўз хулосаларингизни ёзма равишда қоралама қилибми ёки компьютергами [ёзиб], кимгадир, досьега берганмисиз-бермаганмисиз?

Эксперт: Йўқ, бермаганмиз.

Адвокат: Қонун талабига кўра, шу қораламалар ҳам экспертлар томонидан топширилиши керак.

Эксперт: Ҳеч қанақа қўлёзма, бошқа [нарса] бермаганман.

Адвокат: Экспертиза тузилаётган баённома ҳам тузилиши шарт. Ҳамма баённомалар эълон қилиниши керак. Сизлар тарафдан ўша экспертизага баённомалар тузилдими? Сиз баённомага имзо чекдингизми ?

Эксперт: Йўқ, биз фақат мана бу экспертизага имзо чекдик.

Адвокат: Ҳозирги кунда қоралама мавжуд бўлмаса, ўзингиз матнга термаган бўлсангиз, айнан сиз томонингиздан киритилган хулосалар мана шу экспертиза хулосасининг қайси қисмида акс эттирилганлигини биз қаердан кўрсак бўлади?

Эксперт: Айтдим-ку, мен фақат муддати ўтганини кўриб бергандим. Ҳозир яна битта жойини мен кўрай, агар [яна бўлса], айтиб бераман.

Адвокат: 200-бет, тушунтириб беринг, буни сиз ёзганмисиз?

Эксперт: Йўқ-йўқ, мен ёзмаганман. Булар ёзаётганда кўрган ҳолатим. Лекин у ерда деярли ўзимнинг компетенциям [медик-биологик] бўйича ҳеч нарса йўқ эди.

Адвокат: Шуни сўрамоқчи эдим.

Эксперт: Фақатгина муддатлари, бошқалари бўлганда биргалашиб, кўриб, гуруҳда бўлгани учун ёзганмиз.

Адвокат: Рустам ака, шу жавобингиздан келиб чиқиб савол бераман, «Док-1 Макс» бўйича. Ҳозир бир нечта банд, бетдан иборат бутун бошли экспертиза хулосаси олдингизда турибди. Барчасининг тагида қолган тўрт шахс билан биргаликда сизнинг имзонгиз [ҳам] турибди. Сиз ҳозир компетенциянгиз бўйича «Мен деярли нимадир аниқламадим», деяпсиз. Сиз бутун [экспертизани] ўзингиз ўтказмаган бўлсангиз, қолган қисмларини, мана ҳозир айтиб ўтганингизни ҳам ўзингиз текширмагансиз, бошқа мутахассис ёзган. Ҳозир сиз бутун экспертиза хулосасининг мазмунига, тўғри-нотўғрилилиги тўғрисида жавоб бера оласизми?

Эксперт: Йўқ, жавоб ҳаммасига беролмайман. Чунки кўп жойи менинг компетенциямга кирмайди-да. Гуруҳда бўлгани учун ёзганмиз.

Адвокат: Агар сиздан суд сўраса, нима ҳужжатларни тақдим қила оласиз? Боя олиб келишим мумкин дедингиз-ку.

Эксперт: Институтга менинг фамилиямга ёзилган хат бўлса, олиб кела оламан.

Адвокат: Борми?

Эксперт: Бор. Келмаса, ўзимдан-ўзим бормайманку.

Адвокат: Йўқ, сиздан фақат сўраяпман [холос], менинг эътирозим йўқ. Фақат савол-жавоб қиляпман.

Адвокат Раҳматов: Боя «олдин ҳам шу қўмитада ишлаганман», дедингиз. Қайси қўмитада ишлагансиз?

Эксперт: 1992 йилдан 2012 йилгача фармакотоксиколог лабораторияда ишлаганман.

Адвокат: Айнан «Док-1 Макс» илк бор 2012 йилда кириб келган.

Эксперт: Мен февраль ойида кетганман.

Адвокат: Кўрсатмангизда айтиб кетдингиз, яна бир марта [айтинг], перерегистрация қилганда клиник тадқиқотлар ўтказилиши керакми, йўқми?

Эксперт: Агар дори янги келган бўлса, клиник тадқиқотлар шарт. «Перергистрация» бўлаётган пайтда [эса] асосан лаборатор таҳлил қилишади. Агар таркиб ўзгармаган бўлса, ўтказмайди.

Адвокат: Мана шу «Док-1 Макс» бўйича перерегистрация пайтида клиник тадқиқотлар асал таъми қўшилганлиги[га] асос бўладими?

Эксперт: Йўқ. Агар дорига асалли фармакопея ҳужжати бўлмаса ёки меъёрий ҳужжат бўлмаса, дори уларнинг ичига қўшиш мумкин эмас. У «бад»га қўшиш мумкин. Лекин дорига ҳужжат бўлмаган нарсани қўшмайди.

Адвокат: Жавобингизни тушунмадим. Микрофонда гапиринг.

Эксперт: Асал қўшилган деяпсиз… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Асал таъми.

Эксперт: Асал таъми ҳам қанақадир моддада бўлиши мумкин. Балки пропиленгликолда бўлиши мумкин. Энди, унинг нимада борлигини билмайман. Лекин биринчи навбатда асал таъми берадиган моддани билиш керак. Агар шунинг номини айтсангиз, бояги жойда ҳужжатга қўшиш керак бўлгани ёки қўшиш керак бўлмаганини айтишим мумкин.

Судья: Домла, сиз саволни тушунмадингиз. «Док-1 Макс»нинг лимон таъмлиси Ўзбекистонга кириб келяпти. Асал таъмлиси ҳам кириб келяпти. [Асал таъмлиси] янги комбинация ҳисобланадими?

Эксперт: Янги комбинация ҳисобланади. Чунки таъмини бошқага бердими, битта модда қўшилса ҳам унга бошқатдан [текширувлар] бўлиши керак.

Адвокат: Клиник тадқиқотлар ўтказилиши керакми? Шуни янги дори воситаси сифатида регистрациядан ўтказиш керакми?

Эксперт: Агар ёрдамчи модда ўзгарса, «перерегистрация» пайтида уни клиник текширувдан ўтказиш керак.

Адвокат: Ҳозирча саволим йўқ.

Адвокат Даврон Аҳмадов: Рустам ака, иккита саволим бор эди. Биринчиси, «Док-1 Макс» ҳақида гапирадиган бўлсак, норматив ҳужжат бор. Ўзбекистонда норматив ҳужжат бўйича текширувлар, «регистрация», «перерегистрация» қилинган. Ва ўша норматив ҳужжат бўйича марказ ходимлари, фармкомитет текшираётган вақтда [дорининг] ёрдамчи воситаларини текшириш керакмиди ёки фақат асосий воситани текшириши керакмиди?

Эксперт: Умуман, қоида бўйича регистрация пайтида агар қандай ёрдамчи модда бўлса, «перергистрация» пайтида ҳам худди шунақа «идентичний» бўлса ёки ишлаб чиқарувчи ўзгармаган бўлса, текширмайди.

Адвокат: Фақат асосий воситалар текширилади, шундайми?

Эксперт: Тўғри, Ўзбекистонда [фақат] асосий воситалар текширилади. Чет давлатларда [тўлақонли текширувлар ҳам] бор. Баъзи моддаларнинг кимёвий структураси бўйича бирор нарса ўзгарса ҳам, ["Док-1 Макс»га] ўхшаб, заҳарли бўлиб қолиши мумкин. Шуни ҳисобга олиб, [ёрдамчи моддалар] текширилиши керак деб [ҳисобланилади]… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Тушундим, домла. Агар иш материалларида кўрган бўлсангиз, экспертиза пайтида «Marion Biotech» компанияси қайси фармакопея бўйича ишлаб чиқарилганлигини аниқлай олдингизми ёки йўқми?

Эксперт: Асосан Ҳиндистон, ўзининг фармакопеяси бўйича.

Адвокат: У ерда талаб қанақа?

Эксперт: Тўғриси, мен фармакопея талабини билмайман. Лекин ҳужжатида фарм-мақоласини берганда қайси фармакопеялиги ёзилади.

Адвокат: Талабларини билмайсиз-а?

Эксперт: Йўқ, мен талабларини билмайман.

Адвокат: Охирги саволим. Сиз бугунги кунда шу соҳадаги етук олимлардан бирисиз. Қанақа моддалар ёки биологик фаол қўшимчалар озиқ-овқат маҳсулотлари ёки бошқа биологик фаол моддаларнинг парчаланиши натижасида одам организмида оксалат тузлари пайдо бўлиши мумкин?

Эксперт: Оксалат тузлари оксала кислота, яна бошқа моддаларнинг парчаланишидан ҳосил бўлиши мумкин. Бу ерда этиленгликолдан ҳам ҳосил бўлади.

Адвокат: Тушунарли. Этиленгликолдан ташқари қайси бошқа моддалар, биологик фаол қўшимчалар, озиқ-овқат маҳсулотларини санаб бера оласизми?

Эксперт: Йўқ, мен бошқасини билмайман. Чунки, боя айтганимдек, таркиби бўйича химиклардан сўраш керак. Биз асосан фармакологик активлигини кўрамиз. Шунга боғлиқми, боғлиқ эмасми — шунисини кўриб чиқамиз.

Адвокат: Лекин этиленгликолни биляпсиз-у.

Эксперт: Этиленгликоль анчадан бери гапириб келиняпти-ку. Анализ қилишди, шунинг учун биляпман. Мен ўзимча… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Этиленгликоль натижасида оксалат тузлари пайдо бўлишини қайси адабиётда кўргансиз?

Эксперт: Адабиётда кўрмаганман.

Адвокат: Унда қаердан билдингиз?

Эксперт: Химиклар гапиряпти.

Адвокат: Бошқаларнинг фикридан билгансиз?

Эксперт: Ҳа, бошқаларнинг фикридан.

Адвокат: Унақа маълумот ўзингизда йўқ?

Эксперт: Йўқ, ўзимда ундай маълумот йўқ. Чунки, боя сиз айтганингиздек, метаболизми, фармакокинетикаси соҳа бўйича бошқаларнинг компетенцияси [ҳисобланади].

Адвокат: Тушунарли.

Судья: Домла, рўйхатдан ўтказиш билан қайта рўйхатдан ўтказишда дорилар текширилмайди, деган нарсани қаердан олиб айтяпсиз? Ҳужжатларда борми?

Эксперт: Дорилар текширилмайди деганим йўқ. Мен айтяпманки… (судья экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судья: Лаборатория текширувидан ўтказилмайди, деяпсиз.

Эксперт: Йўқ-йўқ. Агар биринчи марта кириб келаётган бўлса, рўйхатдан ўтказиш жараёни бўладиган бўлса, олдин лабораториядан ўтказилади. Унинг кетидан клиник текширувлардан ўтказилади… (судья экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судья: Мен буни тушундим. Савол[га жавоб беринг]. Гувоҳнома муддатини узайтириш жараёнида текширилмайди, деган нарсани қаердан олиб [гапиряпсиз?].

Эксперт: Клиникадан ўтмайди, текширилмайди эмас. Текшириш шарт. Чунки бошқа серияси билан қайта келгандан кейин у лабораторияда ўтказилади. Чунки ўша олинган натижа асосида уни фармакопея қўмитасининг йиғилишига олиб чиқиш керак.

Судья: Майли. Клиник тадқиқот лабораториясидан келган намуна ["перерегистрация»да] текширувидан ўтиши шартми-йўқми?

Эксперт: Ўтиши керак.

Судья: Шарт-а?

Эскперт: Албатта, ўтиши керак. «Перегистрация» пайтида фақат асосан шунга урғу берилади. У клиника бўлмайди.

Адвокатлардан бири: Рустам ака, мана ҳозир раислик қилувчининг саволига жавоб бердингиз. «Қайта регистрацияда ҳам лаборатория ўтказилади», дедингиз. Қайси моддалар ўтказилади? Қаерда кўрсатилган? Боя жавоб бердингиз. Яна таъкидлаб кетинг.

Эксперт: Меъёрий ҳужжатида кўрсатилгани бўйича фармакопея мақоласида нима бўлса, ўшани қилиш керак.

Адвокат: Энди ёрдамчи моддада… (эксперт адвокатнинг бўлади — таҳр.).

Эксперт: Агар ёрдамчи модда технологияси ўзгартир[ил]са, агар шу… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Мисол учун, этиленгликоль деб берса.

Эксперт: Йўқ-йўқ, этиленгликоль деб бермайди.

Адвокат: Хўп.

Эксперт: Пропиленгликол деб беради. «Олдин мана бу фирмадан олганмиз, энди [эса] мана бундан оляпмиз», дейди. Фирманинг берган сертификатини қўшиб, бояги ҳужжатга беради ва буни тасдиқлайди.

Адвокат: Ўшанда булар текширади?

Эксперт: Текширади. Агар бирга бир [бир хил] чиқса, демак… (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Бизнинг ҳолатимиз бўйича… (эксперт адвокатнинг гапини бўлади — таҳр.).

Эскперт: Бермаган уни. Берган бўлганида, менимча… (судья экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судья: Марҳамат, Н.Ш.

Судланувчи Н.Ш.: Досьеларни текширганда ўша 12 та препаратнинг досьесида сиз клиниколди ва клиник тадқиқотларнинг ҳисобларини кўрдингизми, текширдингизми?

Эскперт: У ерда досьеларни текширганда клиникалар, айниқса, «до» клиникалар (клиник олди текширувлар — таҳр.) йўқ. Ўзбекистонга, умуман Ўзбекистон эмас, бошқа ёқларга ҳам келаётган дорилар «регистрация» жараёнида, «до» клиника ишларни деярли беришмайди. Бу аниқ. «До» клиника бошқа, у ердаги «анализ» бошқа. Лекин клиника ҳужжатлари бўлиши керак.

Судланувчи Н.Ш.: Клиниколди ва клиник тадқиқотлар (эксперт судланувчининг гапини бўлади — таҳр.).

Эксперт: Клиниколди йўқ, бўлмайди деяпман. Фақат клиника ҳужжатли бўлади.

Судланувчи Н.Ш.: Йўқ, «регистрация» қилинаётган пайтда эксперт судланувчининг гапини бўлади — таҳр.).

Эскперт: «Регистрация» қилинаётган пайтда ҳам клиниколди ҳужжатларни ҳамма фирмалар деярли бермайди. Бу қоида бўйича ҳам «до» клиникани олишмайди. Чунки ўзида, бошқа давлатларда «регистрация» қилиш жараёнида «до» клиника берилган, бўлди.

Судья: Домла, ўшани тўлдириб ўтинг. Шу гапни қаердан олиб айтяпсиз?

Эскперт: Нима дейсиз?

Судья: Ўша гапни қаердан олиб айтяпсиз ?

Эскперт: Ҳужжатларининг ўзида қопга келадию досьеси (судья экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судья: Сиз «Клиник тадқиқот ўтказилмайди» деган гапни айтяпсиз.

Эксперт: Йўқ. Янги келаётган, «регистрация» бўлаётган бўлса, клиника ўтказилади.

Судья: Янгиси эмас, қайта регистрацияда.

Эксперт: Қайта [регистрация] клинингга ўтказилмайди деяпман.

Судья: Ўшани қаердан олиб айтяпсиз?

Эксперт: Фармакология қўмитасининг талаблари бўйича (судья экспертнинг гапларини бўлади — таҳр.).

Судья: Шукруллаева Вазирлар Маҳкамасининг қарорини айтмоқчи. Унда бир хил тартиб — регистрациями, регистрация эмасми, бир хил тартиб.

Эксперт: У нечинчи йилда чиққан?

Судья: 2018-йил.

Эскперт: 2018-йил бўлса, мен ўзим ишлаган даврда ўтказмас эдик. Йўқ, ҳозир унда мен нотўғри айтдим, 2018-йил бўлса, мен кўрмаганман.

Судланувчи Н.Ш.: Сиз комиссия билан бирга ўтириб досьеларни текширгансизку. Ўшанда досьенинг ичидаги клиниколди ва клиник тадқиқот[га] тегишли ҳисоботларга кўзингиз тушдими?

Эксперт: Йўқ, клиниколди [тадқиқот]га йўқ эди.

Судланувчи Н.Ш.: Клиник бормиди? Ўша тадқиқотларнинг ҳисоботини сиз ҳисобот деб қабул қила оласизми? Улар тасдиқланганмиди? Бу клиник тадқиқотни ким ўтказган? Ёки клиниколди тадқиқотчиси ким? Ким тасдиқлаган? Бу ҳисобот кўринишидами ёки шунчаки бир ёзма, мақолага ўхшаган нарсадамиди?

Эксперт: Йўқ, мақола эмас, ҳужжатнинг ичида бор эди. Алоҳида папкада йўқ эди. Ўша ҳужжатининг ичида клиник тадқиқотлар бор, ҳаммасида ҳам эмас эди. Ҳозир қайсида бор, қайсида йўқлигини эслай олмайман.

Судланувчи Н.Ш.: Ўша пайтда клиник тадқиқотлар ким томонидан қанақа тасдиқланган эди? Ҳисобот деб тасдиқланганмиди?

Эксперт: Клиник тадқиқотлар Фармакология қўмитаси томонидан тасдиқланадида.

Судланувчи Н.Ш.: Йўқ, «Марион»никини? Ўзбекистон ўтказмаганку килиник тадқиқотларни.

Эксперт: Ўзбекистон перерегистрация бўлгани учун ўтказмаган. «Марион»никини ҳужжатларда, менимча, эслай олмадим уни. Улар ҳужжатининг ичига қўйган, лекин ким тасдиқлаганини билмадим.

Судланувчи Н.Ш.: Умуман, ичида тасдиқланган ҳужжат бормиди? Қўл-печать турган, тадқиқот ўтказган ўша клиниканинг тасдиқлаб берган ҳисобини сиз кўрганмидингиз, кўзингиз тушганмиди

Эскперт: Йўқ, унга кўзим тушмаган.

Судланувчи Н.Ш.: Умуман, тасдиқланмаган ҳужжатларни сиз ҳисобот деб қабул қила оласизми?

Эксперт: Тасдиқланмаганда, тўғри.

Судланувчи Ш. Ш.: Мана, экспертиза давомида ҳужжатларда камчилик аниқланган. Лекин адашмасам, электрон дашбордда ҳам камчилик бор деб айтилган. Агар хабарингиз бўлса, 2016-йилдан кейин муҳтарам президентимизнинг 20−30 рақамлаштириш қарорлари бор. Бундан келиб чиқадики, ҳурматли президентимиз қарорларини ҳам инобатга олган ҳолда бизнинг тадбиркорларнинг ҳамма ишлари рақамлаштиришга ўтган.

Тергов мобайнида кўриб чиқилган ҳамма [қоғоз] ҳужжатларнинг электрони бўлган. Яъни бу ерда айтилган камчиликлар асосиз айтилган камчиликлар демоқчиман. Г[М]П сертификати йўқлиги, ҳужжатлар тўлиқмаслиги ва кейин яна субстанциясини текширилиш учун ҳужжатлар ёзилган. Ҳар битта юкланган ҳужжатлар дашбордда секундигача белгилаб қўйилади. Ҳозир кўрсатмадан сизлар ҳужжатнинг қоғоз вариантини кўрдим деяпсизлар. Лекин тергов мобайнида «электрон берилган», деб айтгансиз. Ҳужжатларнинг камчилигига нимани асос қилиб олгансизлар?

Илтимос сиздан айтишингизни сўрайман, бу ерда одамларнинг тақдири ҳал қилиняптида. Масалан, элементар ГМП сертификати деб айтилган. ГМП сертификати экспертизага чиқишдан олдин тадбиркор томонидан тақдим этилган. Лекин айблов хулосасида ГМП сертификати тасдиқланмаган, берилмаган, йўқ ва фалон-фалон камчиликлар ёзилган. Мана бу камчиликларни кимдан сўрасак бўлади? Ким ёзиб берган буни? Асосан мана шу нарса бўйича жиноий иш очилган. Қаердан олиб ёзгансизлар?

Мана, декабрда ГМП сертификатини олиб келиб беряпти, январда пул тушяптию, қўмитага чиқяпти. Хабарингиз бор, қўмиталар пул тушгандан кейин экспертиза қилади. Бу шартнома шот фактура берилганда иккию тўрт пунктида ҳам ёзиб қўйилган. Агар марказ иккию, олти пунктида экспертиза қилинмаганча жавоб берилмаслиги кўрсатилган бўлса, ҳужжатлар қалбакилиги, ариза берувчига жавобгарлиги ёзилган бўлса, сизлар сертификатда йўқлигини қандай билдиларингиз? Сизларга ГМП сертификати материал «заявления» берилганми? Сиз ҳозир экспертиза қилганмиз деяпсиз, тўғрими?

Эксперт: Биз кўрмагандик. Мен кўрмагандимда.

Судланувчи Ш. Ш.: Йўқ, жиноий ишда ҳужжат берилган, турибди. Агар илтимос қилсак, уни тақдим қиламиз. Эътибор берингда, сизлар «ГМП сертификати йўқ эди, эскиси бор эди», деяпсизлар. Лекин жиноят иши давомида декабрда дашбордга топширилгани (гапини тугатмайди — таҳр.). Қайтариб ўтаман, 20−30 [рақамли] президент қарори билан рақамлаштирилиш қарори чиқарилган. Қоғоз ҳужжатлар вақтинчалик синов тариқасида бўлганлиги учун, қоғоз варианти ҳам «частича» топширишга айтилган. Яъни фақатгина нотариал «заверланган» жойлари топшириши керак деб айтилган.

Мана, ҳозир тўрт ойдан бери суд бўлаётган бўлса, бу ердаги ҳамма билади, электрон дашбордда тадбиркор ключ билан тасдиқлайди. Бу дегани муҳр ҳам, имзо ҳам ўша. Дашборд тасдиқланади. ЭCП (Электрон рақамли имзо — таҳр.) ключ билан тасдиқлангандан кейин тадбиркор ўзининг юридик «ключ»и билан тасдиқлаб беряпти. Сиз экспертиза қилаётганингизда ГМП сертификати Фармакология фармакопеяга топширилган. Буни тасдиқлаш учун хоҳласангиз, қўмита раисидан ҳам сўрасангиз бўлади. Ёки экспертиза қилган ходим ҳам ўтирибди. Булар билмаган, буларга экспертиза бўлмаганда ГМП сертификати тақдим этилган. Сизлар Вазирлар Маҳкамасининг 210-рақамли қарори бўйича ишлаганман деяпсиз. Ваҳоланки, фармацевтика токсикологик [йўналиши] бўйича ишлаган бўлсангиз, сиз таблетка, сироп билан ишламагансиз, тўғрими?

Эксперт: Тўғри.

Судланувчи Sh.Sh: Ваколатингизда бўлмаса, «практика»нгизда бўлмаса, сироп билан ишламаган бўлсангиз, текширмаган бўлсангиз, капсулада ҳам текширмаган бўлсангиз, битта савол, бундан олдин фарматика-токсикология бўлимида ишлаганингизда, сироп билан капсулалар текширганмисиз?

Эксперт: Йўқ, текширилмаган.

Судланувчи Ш. Ш.: Сизнинг ваколатингизга кирадими?

Эксперт: Йўқ.

Судланувчи Ш. Ш.: ГМП сертификати йўқлигини нима асосда бергансиз? «Проста» асослаб беринг, бўлди.

Эксперт: Бўлди, тушундим. Боягини мана ёнимдаги [бошқа] экспертлардан ҳам сўрашингиз мумкин, фақат ҳужжат (судланувчи экспертнинг гапни бўлади — таҳр.).

Судланувчи Ш. Ш.: Рустам ака, агар сиз ишламаган бўлсангиз, ҳужжатни ҳурматли судимиздан сўрашимиз мумкин. Илтимос, одамнинг тақдири ҳал бўляпти бу ерда. Сиз текширган, ёзган ҳужжатга қўл қўйгансиз, тўғрими? Сиз шу қўлингиз билан жавобгарсиз, рад айта олмайсиз. Ёки «Мен кўрдим, йўқ эди», денг, ёки агар йўқ бўлса, ҳозир тақдим қилишингизни илтимос қиламиз. Қўмиталаларга сертификатлар бор деб ким текшириб айтган? С.А. ака экспертиза қилган. агар ҳурматли раис этувчи йўқ демаса, [сўрасам]. С.А. ака, сизларга пули тушиб топширилгандан кейин ГМП сертификати бўлганми? Кейин Фармакология бор. Илтимос С.А. ака, шуни ё бор, ё йўқ деб айтинг.

Судланувчи С.А.: Бўлган, бу дашборд орқали «загрожен» бўлган, қилинган

Судланувчи Ш. Ш.: Экспертизада ёзилган камчиликларда Вазирлар Маҳкамасининг 210-қарори бўйича «ГМП сертификати топширилмаган, муддати ўтган», дейилган. Шуни нима асосида ёзгансиз?

Эксперт: Буни экспертлар кенгаши аъзолари билан бирга мана бу «документ»ларда қоғоз формасини кўриб ёзганмиз.

Судланувчи Ш. Ш.: Рустам ака, ҳозир раислик этувчидан илтимос қиламан, хоҳласангиз, кўриб чиқасиз. Ҳужжатлар топширилган.

Эксперт: Майли, биз уни кўрмаган бўлганимиз учун ёзганмиз. Агар кўрган бўлганимизда тескарисини ёзмаймизу.

Судланувчи Ш. Ш.: Майли, буни ҳозир ҳурматли раис этувчига илтимос қиламиз.

Судья: Рустам ака, дашбордни кўрганмисиз?

Эксперт: Йўқ, уни кўрмаганмиз. Мен кўрмаганман. Фақат (судланувчи экспертнинг гапини бўлади).

Судланувчи Ш. Ш.: Яхши, майли. Шу билан бирга Фармацевтика лицензияси ҳақида экспертиза «заключения» бергансиз. Рустам ака, фақат қарор билан гаплашайлик. Бу ерда, масалан, ҳозир оддий институтда ўқиш [керак] бўладиган бўлса, мен Фармацевтика докторантурасини тугатганман. Сиз айтаётган ҳужжатларда ГМП ҳам, ГХП ҳам, ГДП ҳам сертификатлари [бор]. У стандартни ҳам ўқишни тугатганман. Шунчаки битта саволимга жавоб беринг, 21[3] бўйича Фармацевтика литензияси сўралганми? «Перичин» бўйича тақдим қилиниши белгиланганми? Лицензиясида тақдим қилинмаган деб ёзилган, тўғрими?

Эксперт: Ҳа.

Судланувчи Ш. Ш.: Мана, 21[5] да тақдим қилинмаган. Административ «част» бўйича тасдиқланган. Мана, Фармакология нотўғри ишлаяпти, Фармакопея нотўғри ишлаяпти. Келтирилган ҳужжатлар бор, кўрсатиб беринг, илтимос. Фармацевтика лицензияси тақдим қилиниши ҳақида. Админстратив «част» сўралган жойда, Рустам ака.

Эксперт: Мен бу ерда кўрмадим.

Судланувчи Ш. Ш.: Асослаб беролмайсизми?

Эксперт: Йўқ. Мен бу ерда кўрмадим.

Судланувчи Ш. Ш.: Рустам ака, ўзингизнинг камчилигингиз бўйича савол берайлик. 45 кун ўтиб кетган дедингиз. 45 кун ўтиб кетганда тўхтатилиши кераклигини асослантириб беролмадингиз. Ё асослантириб бера оласизми? 45 кунда ўтиб кетган деганингизга айтмоқчиман, дашбордни очиб кўрсангиз, дашбордда 45 кундан ўтмаган.

Эксперт: Йўқ, уни кўрмадик-да биз.

Судланувчи Ш. Ш.: Рустам ака, кўрмаганингизни тасдиқлайсизми?

Эксперт: Ҳа.

Судланувчи Ш. Ш.: Сизга қўшимча қилиб айтиб кераман, 45 кундан ўтмаган. 45 кунда тақдим қилингандан кейин тадбиркор электронда тўлдирмаганлиги учун яна қайта [папка келган]. Бу сиз ёзган 45 кунингиз асосга эга эмас дегани. Мен буни судга ҳавола қиламан. Фақат экспертизани қайси қўмиталар қилади, эслатиб юбора оласизми?

Эксперт: Нима дейсиз?

Судланувчи Ш. Ш.: Экспертизани ким қилади?

Эксперт: Экспертизани ҳужжати бор одам қилади демоқчисиз-да.

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳужжати бор одам. Йўқ, пули тушди. (Эскперт судланувчининг гапини бўлади — таҳр.).

Эксперт: Менда ҳеч қанақа ҳужжат йўқ.

Судланувчи Ш. Ш.: Йўқ. Экспертизани марказга, экспертизага тушган қайси қўмиталар қилади?

Эксперт: Дори тушгандан кейин экспертизаними?

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳа. Сиз 1992-йилдан бери ишлаб келяпсиз. Пул тушди, мен ишга чиқардим. Ҳужжатни ким экспертиза қилади?

Эксперт: Мисол учун, лаборатория ўзиникини қилади (судланувчи экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судланувчи Ш. Ш.: Хўп, камчилик хатини ким ёзади? Экспертиза қилган одам ёзадими?

Эксперт: Ҳар биттаси беради. Кейин умумлаштириб ёзишади.

Судланувчи Ш. Ш.: Рустам ака, 1992-йилда ишлаган бўлсангиз, 2022-йил август ойигача [бўлган] амалга ўтиш [ҳужжатини] тақдим қила олсизларми? «Перерегистрация» даврида намуналар кўриб чиқилишини.

Эксперт: Саволингизни тушунмадим?

Судланувчи Ш. Ш.: Лаборатория синовлари ўтказилиши 2022-йил август ойигача, октабригача. Мана, центабр ҳам бўлиши мумкин. Асослаб бера оласизми?

Эксперт: Лаборатория синовларининг нимасини?

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳозир лаборатория синовларидан ўтказилиши керак дедингизку.

Эксперт: Мен 2018-йилникини кўрмасдан бояги жойда «перерегситрация» (судланувчи экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судланувчи Ш. Ш.: Сизнинг [даврингизда] «перерегстрация» пайтида лаборатория синовидан ўтганми, йўқми?

Эксперт: Лаборатория ўтган. Лаборатория ўтарди.

Судланувчи Ш. Ш.: Сизнинг даврингизда?

Эксперт: Ҳа, «перергистрация» пайтида олиб келган анақаси (дори/препарат — таҳр.) ҳеч ҳам шундоқлигича «перерегистрация» қилинмасди.

Судланувчи Ш. Ш.: Г. опа, қайта рўйхатдан ўтказиш даврида ўтказилганми?

Судья: Ш. Ш., бўлди. Жавоб берган. «Перерегистрация» пайтида лабораторияга тушмайди деган. Биз, биламиз. Савол беринг, бўлди.

Судланувчи Ш. Ш.: Қолган ҳужжатларни яна ким текширган. Шуни айтиб кетинг. Шуни шахсан ўзим илтимос қилмоқчи эдим. Чунки бу ерда келтирилган камчиликлар бўйича саволим бор эди.

Эксперт: У ерда Ашуров келганлар, «Минздрав»дан Ҳилола келган, ундан кейин «Фармкомитет»нинг ўзидан Умид Темиров, Фарҳод Маматмусаевлар келган.

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳурматли раислик қилувчи, Ҳилола Ғаниевани судга чақиришингизни қўшимча илтимос қилардим. Айблов хулосасидаги камчиликларни шунчаки асослаб беришлари учун. Менга ҳақиқат керак. Бирортасини шунчаки асослаб беришса бўлди. Чунки бу ерда 12 марта [этилган/айтилган] дейилган (судья судланувчини гапиришдан тўхтатади — таҳр.).

Судья: Ш. Ш., бу ерда яна битта мутахассис келган. Эшитайлик, кейин ҳам шу фикрингизда қолсангиз, илтимосномангизни киритасиз, хўп?

Адвокатлардан бири: Боя ҳамкасбим сўраганда биринчи «част» менга тааллуқли дедингиз, тўғрими?

Эксперт: Менга тааллуқли эмас, шуни биргаликда кўрганман. Менга фақат лаборатория тааллуқли деяпман.

Адвокат: Хўп. Муддат бўйича сиз хулоса бергансиз?

Эксперт: Мен хулоса бермаганман, ҳаммамиз биргаликда берганмиз. Бошқаларнинг ҳам фикрини эшитишингиз мумкин.

Адвокат: Унда тахминан сиз «213» билан таниш эмассиз.

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Ва сиз «213» билан таниш бўлмаган ҳолатда қўл қўйгансиз?

Эксперт: Балки эксперт аъзолари, бошқалар, «комитет»дан келганлар танишдир. Лекин мен ўзим кўрганим йўқ.

Адвокат: Демак, танишмассиз?

Эксперт: Таниш эмасман.

Судья: Танишмасман деб айтдию, савол бердим. Бошқа саволлар борми? (Жимлик — таҳр.). Бўлди, раҳмат, домла. Домла, фақат шу ерда ўтириб турасиз. Ашуров кўрсатма бераётган пайтда аниқлик киритиш учун параллель саволлар бўлиб қолиши мумкин.

Битта нарсани тушунтириб ўтаман, бу ерда айнан фарм йўналишида ишлаган мутахассислар ўтирибди-да. Буларнинг иш юритуви шунақа экан. Мен ҳам биринчи ишни кўрган пайтим пайтим ҳайрон қолганман-да. Фармакопея, Фармакологиянинг мутахассислари бирламчи ҳужжатларни ўрганиши мумкин. [Бу] уларнинг тилида экспертиза деб юритилади. Ҳужжатни ўрганиш экспертиза деб аталади. Г. С., шунақами, ҳужжатларни ўрганиш сизларда экспертиза деб номланадими?

Судланувчи Г. С.: Шунақа.

Эксперт Ашуров Абдураҳмон кўрсатмаси

Ашуров Абдураҳмон Тошкент вакцина ва зардоблар илмий тадқиқот институти директори. 1961 йил Андижон вилоятида туғилган.

Судья: Домла, ўтириб гапиришингизга рухсат берамиз. Ёшингиз улуғ экан.

Эксперт ўтиради.

Судья: Домла, ёнингизга жиноят ишидаги экспертизани қўйдик. Орадан шунча вақт ўтди, агар сон билан боғлиқ ёки эслаш керак бўлган маълумотлар бўлса, танишиб, айтишингиз мумкин. Текшириш жараёнида ҳолатни ўргангансизлар, камчиликлар аниқланган. Айнан сизнинг йўналишингиз[да] ўзингиз шахсан нима аниқлагансиз, марҳамат.

(Эксперт бир неча дақиқа давомида ҳужжатларни кўздан кечиради танишиб — таҳр.).

Судья: Домла, кўриб чиқдингизми?

Эксперт: Ҳа, бир қатор қараб олдим. Бу ерда бизни ишчи гуруҳга жалб қилишди. Мен бу институтда директор бўлиб ишлайман. Аввалдан ўша «Фармкомитет»да ишлаганимни инобатга олган ҳолда таклиф қилишди. Бу ерда ишчи гуруҳ билан биргаликда кўриб чиқиб, ўрганган ишларимиз. Тақдим этилган ҳужжатлар тўпламининг ичидаги ҳужжатларнинг талаб даражасида эканлиги ва у ерда ўтказилиши керак бўлган жараёнларнинг тўғри ўтказилганлиги тўғрисида қараб, ўрганиш ўтказдик.

Асосан «Док-1 Макс» препарати аввалдан регистрациядан ўтган ва қайта регистрация жараёнига тақдим этилган. [Экспертизада] Ҳиндистон[даги] ишлаб чиқарувчи бу препаратнинг таркибига, ёрдамчи моддаларига ўзгартириш киритилганлиги, ёрдамчи модда — пропиленгликол сотиб олаётган заводини алмаштирилгани тўғрисида (Фармқўмитага — таҳр.) маълумот берилмагани, агар шу маълумот берилганида ўрганувчи, яъни рўйхатдан ўтказувчи ташкилот томонидан бу нарсага жиддийроқ қараларди деган фикрга келинди.

Судья: Домла, умумий гаплар гапирилди. Бизга сиз ўрганган йўналишингиз бўйича [фикрлар керак]. Масалан, Рустам ака лабораторияни ўрганганликларини айтдилар. Марҳамат, сиз қайси йўналишни ўргангансиз?

Эксперт: Мен шу топширилган ҳужжатларнинг ҳар бир «заявка»да белгиланган тартибда топширилган-топширилмаганлиги [ни] хулосалаб берганман. [Хулосада]"Тарирекс» таблеткаси «регистрация»га топширилаётганда «Кураракс» [номига] ўзгартирилгани ва «заявка» белгиланган тартиб берилмагани, яъни проект, упаковка ўзбекча, русча инструкцияларни тасдиқламаган ҳолда тақдим қилингани, CПП сертификатини берган пайтда уни уч йил деб кўрсатилгани, лекин кўп ҳолатларда бу сертификат икки йилга берилаётганлиги тўғрисидаги маълумотлар [бор эди]. Бошқа препаратларда ҳам шу каби камчиликлар аниқланганини кўриб берган[ман].

Судья: Шахсан ўзингиз аниқлаган камчилик шуми?

Эксперт: Ҳа, энди бу ерда группа бўлиб ишладик. Асосан «регистрацион» досье билан. Бу ерда химиклар қатнашди.

Судья: Домла, сиз қайси йўналишни ўргангансиз?

Эксперт: Мен ўзи ҳозир илмий тадқиқот институтида ишлайман. Шу ерда досьени кўриб бериш, «регистрация» топширилган ҳужжатларнинг тўлиқ-тўлиқ эмаслиги ва муддатларини қараб беришда ишлаганман.

Адвокат Набиев: Биринчи саволим, ҳозир раислик қилувчи олдинги гувоҳ бўйича айтганларидан кейин, экспертизада ҳужжат тузилган дейилган. Хабарингиз бора? Буни нимага экспертиза деб номлагансизлар?

Эксперт: Экспертиза кўринишида ёзилади дейилди. Экспертиза ёздик.

Адвокат: Ким айтди?

Эксперт: Ишчи гуруҳ билан ўтирганимизда экспертиза деб (адвокат экспертни гапиришдан тўхтатади — таҳр.).

Адвокат: Ким айтди? Сиз айтдингизми ёки бошқа одам айтдими? Илтимос, эслаб кўрмасангиз, бўлмайди. Чунки бизга муҳим. Ким айтди?

(Эскперт олдидаги экспертиза хулосасини варақлай кетди — таҳр.).

Адвокат: Саволимни тушундингизми?

Эксперт: Тушундим. Ёдимда йўқ.

Адвокат: Хўп. Ҳужжатларни текшириш қачон, қаерда ёзилган?

Эксперт: Ҳужжатларни текширишнинг аниқ вақти ёдимда йўқ. Шу, баҳорларда.

Адвокат: Қайси ойлигини эслай оласизми?

Эксперт: Эслолмадим.

Адвокат: Текширув қанча вақт давом этган?

Эксперт: 15−20 кунча.

Адвокат: Сиз ҳар кун борармидингиз, қандай эди?

Эксперт: Йўқ. Ҳар куни тўлиқ бора олмадим, ора-чаларда бордим.

Адвокат: Ўзингиз қўлда ёки компьютерда қораламалар ҳам ёзганмисиз?

Эксперт: Йўқ. Биз у ерда кўриб чиққанмиз. Компьютер беришган эди, компьютерга кўриб-кўриб, тўғрилаб-тўғрила, ёзиб (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Сиз ўзингиз қанақадир матн ёзганмисиз?

Эксперт: Йўқ, мен матн ёзмаганман.

Адвокат: Қўлда қоралама ҳам, компьютерда ҳам ёзмагансиз?

Эксперт: Йўқ, қоралама ҳам йўқ.

Адвокат: Ким ёзган уни? Матнни ким терган?

Эксперт: Ҳар хил ҳолат бўлдию. Тегишли гуруҳ ишлади.

Адвокат: Мана, сиз термадингиз. Ким терди? Эслай оласизми?

(Эксперт яна хулосани варақлай кетди — таҳр.).

Адвокат: Саволимга жавоб бермадингиз.

Эксперт: Рус тилида бўлганлиги учун Ғаниева Ҳилола рус тилидан яхши билардилар.

Адвокат: Яхши. Кейинги саволим, ҳозир раислик қилувчи савол бердилар. Яна қайтараман, сиз ўзингиз тарафингиздан қайсидир камчиликлар аниқланганми, аниқланмаганми? Агар аниқланган бўлса, экспертиза хулоса қисмининг қайси бандига тўғри келади?

(Эксперт яна хулосани варақлай кетди — таҳр.).

Эксперт: Кўрган хулосаларим ичида биринчи ва учинчи хулосалар.

Адвокат: Биринчисини бўйича бу ерда ёзилган экан. Биринчи саволим, Вазирлар Маҳкамасининг 213-сонли тасдиқланган низоми бор экан. Мазмуни, ҳамма бандлари билан тўлиқ танишмисиз?

Эксперт: Танишман, танишман. Ўша пайтда ҳам танишдик.

Адвокат: Ўша пайтда танишдингизми ёки мазмунини билармидингиз?

Эксперт: Мен энди бошқа ишда ишлаётганим учун орадан анча узилиш бўлганди. Лекин борганда танишдик.

Адвокат: Демак, бу билан тергов даврида танишдингиза?

Эксперт: Танишдик, борини ҳам сал эсга туширдик.

Адвокат: Ҳозир ҳам мазмунни тўлиқ биласизми, ёки ёдингиздами йўқми?

Эксперт: Тўлиқ ёдимда йўқ, қисман биламан.

Адвокат: Унда айтингчи, сиз томонингиздан ўша низомининг қайси бандлари бузилганлиги аниқланди?

Эксперт: Масалан, «Кураракс» бўйича низомнинг 1.3.3. пункти билан «инструкция»нинг «копия»лари тақдим қилиниши керак эди. 190-бет, охирги «абзац»

Адвокат: Хўп, бу ерда нима дейилган экан?

Эксперт: Рус тилида, давлат тилида тақдим қилиниши керак бўлган. Бу нарса ишлаб чиқариш томонидан белгиланган тартибда тақдим этилмаган. Фақат рус тилида беришган.

Адвокат: Хўп, шунақа дейилган экан. Сиз биласизми, бу қанақа тадбиқ қилинади? Чунки «Марион Биотеч»дан ташқари, бошқа чет давлатлари Ҳиндистон[нинг бошқа компаниялари], Англия, бошқа ғарб давлатларда ҳам дорилар киради-да. Хабарингиз борми, бошқа дорилар бўйича ҳам рус тилида аниқ тақдим қилинадими, қилинмайдими?

Эксперт: Бошқа дорилар тўғрисида хабарим йўқ.

Адвокат: Хабарингиз йўқ? Бизда бор. Улар ҳам рус тилида тақдим қилмайди. Чунки уларда рус тили ишламайди. Фақат собиқ ССР ҳудудида ишлайди. Демак, бошқа [даврлар/дорилар] бўйича ҳам, ҳаммаси бўйича [шундай] камчилик йўл қўйилганини топса бўладими?

Эксперт: Энди мана бу пунктда шу талаб этилган.

Адвокат: Бу талаб оқибатлари нимага олиб келади? Қанақа чора кўриш керак эди? Мана олмади, рус тилида тақдим қилмади, мисол учун, инглиз тилида тақдим қилди, ҳаммаси бор, тасдиқланган. Рад қилиш керакми, нима қилиш керак эди?

Эксперт: Буни талаб қилиб олиш керак эди. Ўзбекистондагисини. Сўнг тегишли бўлимлар кўриб чиқиб, кейин тасдиқлов беришлари керак эди.

Адвокат: Бу қўмитанинг қайси бўлимига тегишли, биласизми?

Эксперт: Бу «инструкция»лар асосан Фармакология қўмитасига тегишли.

Адвокат: Яна қанақа камчилик аниқлагансизлар?

(Эксперт яна хулосани варақлай кетади — таҳр.).

Эксперт: Кейин «Кураракс» ўрнида ҳам шунга ўхшаган ҳолат бўлган.

Адвокат: Бетини айтиб юборсангиз.

Эксперт: 193-бет.

Адвокат: Қайси жойи?

Эксперт: «Тарирекс ўрни» препарати[да] бир неча қобиқдаги таблеткалардан иборат «заявка «берилган ва бу ерда ҳам ўша «инструксий» белгиланган тартибда тасдиқлаб берилмаган. Ўзи кўп ҳолатларда икки йилга бериладиган CПП сертификати бу ерда ҳам уч йил деб кўрсатилган. Мана бу ҳолатда «Бир алоҳида кўз билан қараш керак эди» деган фикр бўлган.

Адвокат: Хўп оқибатича, оқибати борми, йўқми? Рад қилиш керакмиди, керак эмасмиди?

Эксперт: Оқибати, бу ерда кўп ҳолатларни иш юритишда мана шу етишмаган камчиликлар[ни] тўғрилаш бўйича хат чиқарилиб, улардан талаб этилади. Ҳамма ҳужжатлар тўлиб бўлгандан кейин кейинги «этап»даги ишларга ўтилиши керак.

Адвокат: Онлайн тарзда ҳам ҳужжатлар кўрганмисиз? Чунки хулосангизда онлайн ҳужжатларни ҳам кўрганмиз дейилган-да.

Эксперт: Дискда қисман кўрсатишди, кейин дашбордни улаб беришди. Бу ерда ҳам ўша дашбордни тушунадиган мутахассисларимиз кўриб чиқишди.

Адвокат: Сиз кўрдингизми, кўрмадингизми?

Эксперт: Йўқ, мен дашборд билан ишламаганман.

Адвокат: Дашборд кўрмаган бўлсангиз, бу камчилик балки аниқланган, бартараф қилинган бўлсачи?

Эскперт: Бу саволлар берилганда йигитлар ўша дашбордга йигитлар қараб, бор ёки йўқлигини ишчи гуруҳ ўзаро қараб чиққанмиз.

Адвокат: Лекин ўзингиз қарамагансиз, уларнинг сўзидан ёзгансиза?

Эскперт: Қараб, очиб қараб.

Адвокат: Ким қараб берган?

Эксперт: Умид Темиров деган йигитимиз бор эди.

Адвокат: Сиз томонингиздан яна қанақа камчилик аниқланган?

Эксперт: Асосан шу «регистрация» досьесидаги ва CПП сертификати.

Адвокат: Иккита ҳолатми?

Эксперт: Иккита ҳолат.

Адвокат: «Док-1 Макс» бўйича сиз томонингиздан нимадир аниқландими?

Эксперт: Ҳозир мен очиб қарайчи.

(Эксперт яна қоғозларни варақлай кетади — таҳр.).

Эксперт: Яна бу ерда ҳам «регистрацион» досье берилган пайтда «Док-1 Макс» сиропи[нинг] лимон ва асал таъмлилари тақдим этиляпти. «Регистрация» пайтида эса фақат лимон таъмлиси «регистрация» бўлган. Асаллигини қўшимча тақдим этишяпти. Бу ҳолатда мана шу асал кўринишдагиси нима дейди, мана шу… «изменения» бўйича ҳужжатлар тақдим қилиниши керак эди.

Адвокат: Кейин тақдим қилинибдими, қилинмабдими?

(Эксперт яна хулосани варақлайди — таҳр.).

Эскперт: Бу ҳолатда «заявка»га шу асаллигини инобатга орган ҳолда лаборатория текширувлари ўтказиш ва унинг муддатини чўзиш бўйича ҳужжатлар тақдим қилиниши керак эди.

Адвокат: Буни қайси жойда ёзгансиз?

Эксперт: 198-бет. 1−2-қисмлар. Асал қўшилган таъмлисига тўлиқ «изминения»нинг ҳужжатларини топшириб, лаборатория текширувига намуна бериши керак эди.

Адвокат: Буни лаборатория текширувларини инобатга олган ҳолда топшириши керак эди деяпти. Буни ўмита ўтказиши керакмиди, «заявка заевител» бериши керакмиди?

Эскперт: «Заявка» олаётган пайтда «заевител»дан топширилмаган бўлса, шуни сўраш керак эди. «Сизларда асал қисми йўқ эди, асал бўйича биз алоҳида «испитания»дан ўтказишимиз керак. Мана бу ҳужжатларни бергин, «энбе»ни бергин, керакли миқдорда намуна бергин» деб сўраш керак эди.

Адвокат: Бу қайси бўлимга тегишли бўлган камчилик?

Эксперт: Рўйхатдан ўтказиш бўлимига.

Адвокат: [198-бетнинг] иккинчи [қисми]да нима дейилган?

Эксперт: Асосий дори воситаси учун «регистарцион удастерения» бўлиши керак эди. Рўйхатдан ўтгани учун қўшимчага эмас.

Адвокат: Бўлдими аниқлаганингиз шуми?

Эксперт: Асосан шу. Ҳар битта препаратлар бўйича шу иккита қисмни қараб чиқдим.

Адвокат: Мана, Вазирлар Маҳкаманинг 213-сонли низомига асосан ўзи 12 та препарат текшириш белгиланган-да. Учтасини санаб ўтдингиз. Қолганлари бўйича ҳам ўтказганмисиз?

Эксперт: Ўтказганман, ҳа. Маълумот учун айтиб ўтишим мумкин.

Адвокат: Айтиб ўтинг.

Эксперт: 201-бетда «Брева флора» капсула. Мана бу ҳужжат бўйича «заявка» топширилган. «Заявка» қабул қилинган. ГМП сертификат эса бу ерда муддати ўтган [деб] кўрсатиляпти. [Плошадка] эса бу ерда Б48 сектор, 67 кўрсатилган. Иккаласидаги адреслар бир-бирига (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Ўша кўрсатилган манзилни харита бўйича кўрдингизларми? Биз харита бўйича кўрдик-да.

Эксперт: Йўқ, биз харита бўйича кўрмадик.

Адвокат: Фақат сони бўйичаа?

Эксперт: Фақат сони бўйича, берилган ҳужжатлар бўйича.

Адвокат: Лекин, харитасини кўрсангиз, Б48 ҳам Б49 ҳам «Марион биотеч»га тегишли экан-да. Агар у корпусда эмас, бу корпусда ёзган бўлса, лекин иккаласи [ҳам «Марион Биотеч»га тегишли бўлса нима [фарқи] бор.

Эскперт: Бунга тегишли бўлади. Лекин ГМП сертификати «конкрет» цехга, «конкрет» дори ишлаб чиқарувчи участкага берилади. Шунинг учун бу ерда «плошадка» аҳамиятли.

Адвокат: Биз ўқиганимизда «ГМП сертификат ҳамда ГМП ҳисобот кўринишидаги учта алоҳида ҳужжатда „Марион биотеч“ корхонасида ишлаб чиқариш майдончасининг манзилини ҳар хил берилган», деб изоҳлаган экансизлар-да. Ҳужжатларнинг қонунийлиги ҳам шубҳа остига олинган. Ваҳоланки, аризада бинонинг рақами Б49, сектор 67 дейилган-да. Давлатнинг номи ҳам Ҳиндистон, Уттер Продеш. ГМП сертификати ҳам бинонинг Б44, сектор 67 [қисмида], Ҳиндистон. Кейин, мана 48 ҳисобида 67-секторда жойлашган «Марион Биотеч» корхонасининг Б48 ва Б49 рақамли биноларининг бир ҳудудда, ёнма-ён турганлигини кўрсатади. Ҳозир сизда маълумот борми, шу сироп ишлаб чиқарилган линия 48 дами, 49 дами? Ёки иккаласида ҳам борлиги тўғрисида сизда аниқ маълумот борми?

Эскперт: Йўқ, менда аниқ маълумот йўқ. Лекин бу ерда ҳужжатлар бўйича кўрганимизда шу «разниэчитение» борлиги учун биз (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Йўқ, мен сизга бизда маълумот бор, иккаласида битта бино экан деяпман. Иккаласида ҳам шу цех бор экан. Буни қанақа қилиб ажратади? Сизнинг маълумотингиз[да] фақат сони бўйича ажратиб қўйибсиз-да. Ваҳоланки, бир текшириб ҳам кўрмагансиз. Манзилни ҳатто гооглеъдан ҳам кўрмагансиз.

Эксперт: Йўқ, эътибор қаратсангиз, ГМП сертификатнинг нусхаси тагида 48 сектор 67 да «арал повдер», яъни аралис [деб ёзилган. Аралисда ички ичиладиган сувлар чиқаради.

Адвокат: «49» дачи?

Эксперт: «49» лик бўйича маълумотни кўрай.

Адвокат: Кўринг, мана, «48» тўғри. «49» да нимада ёзилган аниқладизми? Сизга саволимни яна бераман. Сизда бир маълумот бўлмай туриб, сироп ишлаб чиқармаслиги мумкин, ёки у ерда бўлмаслиги мумкин деяпсиз. Аниқ маълумотингиз йўқми? Шу маълумотни нега текшириб ёзмадингиз?

Эксперт: Бизга тақдим этилган ҳужжат бўйича қараб, иккаласининг бир-бирига тўғри келмаганлигини кўрсатдик.

Адвокат: Демак, сизда Б49 да нима борлигини тўғрисида аниқ маълумот йўқа? Текшириб ҳам кўрмагансиза?

Эксперт: Йўқ, бизга берилган ҳужжатларда бу нарса тақдим этилмаган.

Адвокат: Фақатгина рақамларни фарқлаш тўғрисида қилдиз.

Эксперт: Тақдим этилган ҳужжатлар экспертизаси асосида ёздик.

Адвокат: Мен айтмоқчиманки, фақатгина рақамларнинг сони бўйича камчилик топгансиз?

Эксперт: Мана, ГМП сертификати ва унга берилган илова «отчёт» ҳисоботи асосида бир-бирини солиштириб ёзганмиз.

Адвокат: Сизни тушундим, саволимга жавоб бермаяпсиз. Мен айтяпманки, фақат рақамлар фарқларидаги камчиликларни топганмисиз?

Эксперт: Мен яна такрор айтаман, сертификатда кўрсатилган манзил билан ҳисоботда кўрсатилган манзил бир-бирига тўғри келмаган.

Адвокат: Мен сизга айтаман, иккаласи битта жойда кўрсатилган. Чунки иккаласи ҳам 67-сектор. Мана қарасангиз, Ноида деган жой, Ҳиндистон, Уттер Продеш штати. 20, 1301. Масалан, биттаси Деҳлида бўлиб, биттаси Уттер Продешда бўлса, нимадир деса бўларди. 48−49 ёнма-ён. Иккаласи ҳам «Марион Биотеч»га тегишли.

Эксперт: Бир томонинг остида бўлиши мумкин, лекин иккита цех бўлиши мумкин эмас.

Адвокат: Битта цехлиги тўғрисида сизда маълумот борми, ёки бу тахминми?

Эксперт: «Отчёт» билан сертификат тўғри келди (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Саволимга жавоб бермадингиз?

Эксперт: Йўқ, менда «49» бўйича маълумот йўқ.

Адвокат: Кейинги камчилик?

Эксперт: Кейин ҳужжатлар тўпламида Тожикистон, Туркманистон ва Қирғизистоннинг «регистрацион» досьеларининг нусхалари илова қилинган. Лекин улар «мана шуларда ўтган» деб берилган. Мана, Тожикистонда «копия нотариал заверний регистрацион» досьелар берилмаган. Туркманистонда ҳам берилмаган. Қирғизистонники эса бу дори воситаси эмас, «бат» эканлиги кўрсатилмаган. Бу бўйича бўлди.

Кейингиси, «Ноль Грипп Жуниор» бўйича. Бу ерда ҳам Тожикистон, Қирғизистон, Туркманистон, Грузия, Комбожа, Нигерия тақдим этилган «регистрацион доставеренния регистрация» қилинган деган. Буларда нотариал «заверний регистрацион» досьелар тақдим этилмаган. Тожикистон, Туркманистон ва Нигериянинг регистрациялари муддати ўтиб кетган.

Адвокат: Яна?

Эксперт: Бу ерда ҳам ўша «заявка»даги Б49 сектор 67, Б48 сектор, 67. Ўша берган сертификатдаги унга илова қилинган «отчёт»да «плошадка»лар тўғри келмаслиги [бор].

Адвокат: Айтиб ўтинг.

Эксперт: Демак, бу сертификатда Б49, сектор 67 га беряпман деб кўрсатилган. Лекин «отчёт»ида эса Б48, сектор 67 га беряпман дейилган (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Мен ўша саволимни яна қайтараман, сиз Б48 ни ички суюқлик чиқарадиган деб айтдингиз. Сизда Б49 да қанақа цех борлиги тўғрисида маълумот борми?

Эксперт: Тақдим этилган ҳужжатлар билан ишладик. «Ноль Грипп Плус» бўйича ҳам ўша камчилик (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Нима камчилик эканини айтиб ўтинг ?

Эксперт: Ўша ишлаб чиқариш «плошадка»сининг бир-бирига тўғри келмаслиги (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Бунда сал бошқачароқ. Ўзингизнинг сўзларингизни айтиб ўтсангиз.

Эксперт: ГМП сертификат манзилни 48−49 деб ёзяпти, иккита секторни бир-бирига бирлаштирган. Бу ерда ҳам «отчёт»да фақат 49 сертификатини 49 га беряпти, «отчёт»ида 48−49.

Адвокат: Бошқа тафовут йўқми?

Эксперт: Кейингиси, бу ерда ҳам шу, Тожикистондан берилган «регистратион» «удастериния»нинг муддати ўтиб кетганлиги ва нотариал «завер»нинг бўлмаганлиги.

Адвокат: Бошқаларда ҳам бўлганми?

Эксперт: Йўқ, бу ерда фақат Тожикистон[ни] ёзибмиз.

Адвокат: У ерда камчилиги бўлмаган давлатники ҳам бормиди демоқчи эдим. Чунки камчилиги борини ёзгансиз-да. Бир нечта бўлганми, битта бўлганми?

Эксперт: Қолаганини эслолмадим.

Адвокат: Кейингиси?

Эксперт: Кейингиси — «Синепар Кид».

Адвокат: Асосан шу каби камчиликлар топилганми?

Эксперт: Ҳа, асосан шу каби камчиликлар топилган. Манзили, муддати.

Адвокат: Бошқа топилмаган?

Эксперт: Мен томонимдан кўрилган ҳужжатларда шу эди.

Адвокат: Энди хулоса қисмига тушамиз. Янглишмасам, боя «бир» билан «уч»га тааллуқли дедингиз. «Бир»ни боя билдикки, рақами ўртасидаги тафовут 48−49.

Эксперт: Бир хил давлатлардан берилган «регистрацион удастерения»ларнинг муддати ўтганлиги, нотариал тасдиқланмаганлиги. Биринчисида ГМП сертификати билан унинг «отчёти» орасидаги тафовут.

Адвокат: Тафовут «адрес» дейдими, нима дейди?

Эксперт: «Адрес» дейди.

Адвокат: «Адрес»ни, муддати ўтганлик ҳолатларини айтиб ўтдикку. Бошқа давлатлардан берилган, шунақами?

Эксперт: Ҳа. Биринчисида ГМП сертификати билан унинг ҳисоботидаги тафовут. Чунки «отчёт»га қараб сертификат ёзилади.

Адвокат: Ўша рақамми?

Эксперт: Ҳа, рақам.

Адвокат: Фақат шу?

Эксперт: Ҳа.

Адвокат: Хўп, энди бу ерда бошқа экспертлар ҳам бўлиши мумкин-да. Айнан сизники тўғрисида мулоҳаза қиламиз. Масалан, Б48, Б49 бирга кўрсатилганлиги, биттасида Б49, биттасида Б48ни кўрсатилганлиги, лекин штат, ҳудуд, рақамлар, индекслар тўғри келишини ҳисобга олган ҳолда ёки ҳисобга олмаган ҳолда, мисол учун, бу камчиликлар, шу ҳужжатларни шубҳали деб кўришга келадими? Агар келса, сизнинг фикрингиз бўйича бу қайси норматив ҳужжатда ўз аксини топган? Агар топмаган бўлса, уни айтиб ўтинг. Фақат шахсий фикрингиз бўлса, шуни айтиб ўтсангиз.

Эксперт: Мана шу ҳужжатлар бир-бирига тўғри келмаётганлигини инобатга олган ҳолда аниқлик киритиш мақсадида ишлаб чиқарувчига хат бериб, жавоб олиш керак эди деб ҳисоблайман.

Адвокат: Фақат шу хулоса[ми]?

Эксперт: Шунда бунга аниқлик киритиларди.

Адвокат: Кейингиси, учинчи бандини тушунтириб берсангиз.

Эксперт: Ҳаммамиз биламизки, ҳар битта маҳсулотнинг сифатига, безарарлигига ишлаб чиқарувчи кафолат беради. Мана бу дори воситасини ишлаб чиқарувчи корхона «Марион Биотеч» ўзи ишлаб чиқарган маҳсулотнинг сифатига масъул. Маҳсулотни ишлаб чиқаришдан олдин унга қўшилаётган ҳар бир ингредиэнтни кириш «контроль»идан ўтказиши шарт ва ўша пайтда мана бу камчиликлар аниқланган бўлиши керак эди. Шу ишлар улар томонидан ё олиб борилмаган ёки бу нарсага совуққоллик билан қаралган. Натижада сифатсиз дори воситаси битта бизнинг республика эмас, бошқа-бошқа республикалар ҳам кириб келганини шоҳиди бўлдик. Демак, мана бу корхона кириш «контроль»ларини қилмаган, қолаверса, буни устига ўша даврда улар пропиленгликолни бир неча йиллардан бери олиб ишлатиб келаётган корхонасини алмаштирган. Улар бу ўзгартириш тўғрисида ҳам регистрацияси бўлган мамлакатларга хабар бериши керак эди. [Ўз ўрнида] бизнинг тегишли [ташкилотлар], фармацевтика маҳсулот хавфсизлик корхонаси томонидан бу нарса ўрганиларди, қараларди, натижада бу нарсанинг олди олинган бўларди. Ишлаб чиқарувчининг камчилиги [жуда катта] [ва] бу нарсага сабаб бўлган. Бизнинг ишчи гуруҳнинг фикри, биринчидан, бу тўғрисида маълумот беришмаган, иккинчидан, кириш «контроль»ини ўтказмаган ёки тўғри ўтказмаган. Чунки мана шу пропиленгликол таркибида ҳам диэтиленгликолнинг қанчадир фоиз қисми бўлиши меъёрий ҳужжатларда кўзда тутилган бўлиши мумкин.

Адвокат: Демак, экспертизада буни таъкидлаб ўтганмисизлар?

Эксперт: Ҳа. Биз ишлаб чиқарувчининг маъсулиятини таъкидлаб ўтдикки, ишлаб чиқарувчи ўзи ишлатган маҳсулотларни тўлиқ «контроль» қилиш керак эди. У-бу жойда ўзгартириш бўлдими, қайси мамлакатда «регистрасия» ўтказган бўлса, ҳаммасига ўзгартириш тўғрисида хабар бериш керак эди. Бу эса қилинмаган.

Адвокат: Ҳозир ўқиган учинчи бандингизда қўмита тўғрисида гап йўқми?

Эксперт: Бу ерда фақат ишлаб чиқариш тўғрисида [гап кетган]. Чунки қўмита бу нарсани хабардор бўлганда буни шундай ўтказиб қўймасди, албатта, ҳужжатларни назоратдан ўтказарди. Пропиленгликолга бу нарса қилинди дейилса, албатта, тўхтатиларди.

Судья: Менимча, энди ҳеч кимда савол бўлмаса керак. (Судья бироз кулган оҳангда гапиради. Залдагилар ҳам кулиб юборади — таҳр.).

Судья: Саволлар борми? Марҳамат.

Адвокат Даврон Аҳмадов (Quramax Medical компанияси директори S.R.P.нинг адвокати): Домла, савол-да. Ростини айтинг, текширув вақтида объектга неча марта бордингиз? Биринчи савол, текширув қаерда бўлди?

Эксперт: Текширув «Гвардинский»да бўлди.

Адвокат: Хўп, неча марта бордингиз?

Эксперт: Мен икки марта боролмадим. Лекин икки мартадан ташқари тўлиқ қатнашдик. Янглишмасам, бир 10−15 марта бордик.

Адвокат: Юқорида савол берилганда «Аксарият ҳолатда боролмадим», деб айтдингиз.

Эксперт: Аксарият ҳолатда [ҳам] қанақа? «Обет»гача боролмаган пайтим бўлган, «обед»дан кейин борган пайтим бўлган. Шунинг учун «аксарият» дедим.

Адвокат: Текширувга аксарият ҳолатда боролмагансиз, тўғрими?

Эксперт: Ўша икки-уч маротаба ва бир икки-уч маротабадан кейин «обет»гача.

Адвокат: Қаранг, сизга кейинги саволим. Хулосада «Марион Биотеч» компанияси «поставшик»ни ўзгартирган деб ёзган экансиз-да. Қайси ҳужжатлар, омиллар, далилларга таяниб бундай хулоса қилдингиз?

Эксперт: Бизга тақдим этилган ҳужжатларнинг ичида олдинги «регистрация» пайтидаги ҳужжатларнинг ичидаги «поставшик» билан охирги «перерегистрация» пайтида тақдим этган ҳужжатларнинг ичидаги «поставшик» бошқа эканлиги аниқланган.

Адвокат: Номи бошқа эканлигими?

Эксперт: Ҳа, ишлаб чиқарувчиси бошқа эканлиги.

Адвокат: Лекин қаранг, сиз, номига қараб хулоса қилдингизми?

Эксперт: Ишлаб чиқарувчининг номига қараб.

Адвокат: «Поставшик» ўзгарганини хомашёни ишлаб чиқарувчининг номига қараб хулоса қилдингиз. Тўғрими, йўқми?

Эксперт: Албатта.

Адвокат: «Албатта» бўлса, энди қаранг. Сиз Ҳиндистонга, «Марион Биотеч» компаниясига «поставшиг»и ўзгарганми ёки йўқлигини [сўраб] сўров юбордингизми?

Эксперт: Йўқ, бу менинг ваколатимда эмас. Буни «Рўйхатдан ўтказиш» бўлимни бериши керак эди.

Адвокат: Мана шу масала бўйича сиз хулоса беряпсизку. Нега ваколатингизга кирмас экан?

Эксперт: У ерда бизга тақдим этилган ҳужжатларни экспертиза қилдик. Биз ҳужжатлар билан ўша жойда танишдик, ўша жойда ишладик бошқа бизга (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Кейинги савол, демак, сиз бер[ил]ган ҳужжатлар бўйича хулоса қилгансиз.

Эксперт: Ҳа.

Адвокат: Хомашё етказиб берувчи ҳақиқатдан янги етkазиб берувчи эканлиги тўғрисида аниқлик киритиш учун сўровнома юбордингизми?

Эксперт: Йўқ, униси бизнинг ваколатимизга кирмайди.

Адвокат: Қарангда, бу сизнинг ваколатингизга кирмаган, тергов ваколатга кирмаган, мутахассис ваколатга кирмаган. Лекин амалдаги қонунчилик бўйича «реорганизация» деган нарса борда. [Унга кўрса] ҳар қандай юридик шахс ўзини қайта ташкил қилиши, номини ўзгартириши мумкин. Балки ўша ўша фирма бўлиб, фақат номини ўзгартиргандир. Сиз қизиқмадингизми?

Эксперт: Йўқ.

Адвокат: Аниқламадингиз?

Эксперт: Йўқ, бу бўйича бизнинг ваколатимиз йўқ.

Адвокат: Кейинги саволим, «Марион Биотеч» заводи қайси фармакопея бўйича ишлашини аниқладингизми?

Эксперт: Йўқ, бу менинг ваколатимга кирмайди. Химиклар қилади.

Адвокат: Қаранг, бу ваколатингизга кирмаса, нега хулосада сиз айтяпсизки, ҳозиргина оғзаки ҳам айтиб ўтдингиз улар «входной» контролни амалга оширмаган, яъни хомашёларни заводга қабул қилиниши, кирим қилиниши ҳолатида ўша кириш назоратини амалга оширирмаган деяпсиз. Агар сиз завод қайси фармакопея билан ишлашини билмасангиз қандай қилиб бу нарса хулоса қилдингиз.

Эксперт: Йўқ, буни яна қайта айтаман: «Ўтмаган бўлиши мумкин» дедик. Ишчи гуруҳида химиклар, фармакологлар, фармакопеячилар бор. Биргаликда ўтириб шу хулосани ёзганмиз. Бу менинг шахсий хулосам эмас.

Адвокат: Узр, кечирасиз, ҳурматли домла. Ҳозир сизга ҳамкасбим «Ўзингиз қисмингизга жавоб беринг», деб айтди. Фақат ўзингизнинг қисмингизга жавоб бераётган эдингиз. Энди кўрсатувингизни ўзгартириб, «Мен эмас, химиклар» деяпсиз. Бу хатни тўғридан-тўғри контроль амалга оширмаганлигингиз учун оғзаки гапирдингиз. Шундан кейин менда савол пайдо бўлди. Сиз фармакопеяни аниқламасдан туриб — Британия фармакопеясими, Ҳиндистон фармакопеясими, Европа фармакопеясими, билмасдан туриб «Хатни «контроль» қилмаган дейсиз. Ҳар бир фармакопеяда «контроль» ҳар хил. Бирида бор, бирида йўқ. Қайси бўйича ишлаганлигини сиз билмас экансиз?

Судья: Марҳамат, савол.

Адвокат: Савол бердим, жавоб берсин.

Эксперт: Қайси фармакопеялигини аниқламадим. Лекин бу ерда ишчи гуруҳ билан кўриб чиқиб, шундай бўлиши мумкин деган (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Демак, ҳозирги кўрсатувингиз нотўғри эканда? «Входной контроль» амалга оширилмаган деган кўрсатувингиз, тўғрими? Аниқ эмас, тўғрими?

Эксперт: Аниқ эмас.

Адвокат: Аниқ эмас. Кейингиси, Ҳиндистондан заводнинг қайси фармакопея билан ишлаши бўйича маълумот сўрадингизми?

Эксперт: Йўқ, бизнинг ваколатда эмас. Мен ишламадим.

Адвокат: Сиз юқорида «Заводнинг сертификация муддати ўтган экан» деб айтиб ўтдингиз. Қайси асосга кўра бундай хулоса қилдингиз?

Эксперт: Бизга тақдим этилган ҳужжатларнинг ичида шу муддат ўтган эди.

Адвокат: Сизга қанақа ҳужжат тақдим қилинган эди? Бизга ўша ҳужжат номини айтиб кўрсатинг. Чунки суд тергови даврида муддат ўтмаганлиги аниқланди. Биз ҳужжатларни тақдим қилдик. Заводнинг сертификати муддати ўтмагин экан. Бирортасининг ҳам. Сиз «Муддати ўтган» деб хулоса қилган экансиз? Бизга шу ҳужжатни тақдим қилингчи?

Эксперт: Қайси банд, қайси пункт?

Адвокат: Уни сиз биласиз?

Эксперт: Бизга 12 та ҳужжатлар тўплами беришди.

Адвокат: Муддати ўтганлигини қайси жавоб бўйича айтдингиз?

Эксперт: Ниманинг муддати ўтганини?

Адвокат: Сертификатнинг муддати ўтганини? «Заводнинг сертификатини муддати ўтган», дедингизку.

Судья: Заводнинг сертификати эмас, лицензия.

Адвокат: Сертификат деб айтди.

Судья: Хато айтди-да.

Адвокат: Унда лицензияси. Ҳурматли раислик этувчи, ўзининг гапидан келиб чиқиб савол бердим-да. Сертификат деб бир неча маротаба айтди. Лицензиями, сертификатми, қайси бирининг муддати ўтган эди? Бизга шуни аниқлаб беринг.

Эксперт: Қайси [препарат] ҳақида гапиряпсиз?

Адвокат: Завод тўғрисида гапиряпман. Ҳозир «Марион Биотеч» заводининг қайси сертификация муддати сертификати ёки лицензияси муддати ўтган деб кўрсатув бердингиз? Заводнинг қайси сертификат ёки лицензияси муддати ўтган экан? Сертификат ва лицензия заводга берилади, дорига берилмайди, дорни сўрамаяпман.

Эксперт: Мана бу ерда «Амбронол» бўйича айтибдим. Қозоғистон, Туркманистон, Гондурас ва Камбоджа мамлакатларининг «регистрацион удастроенниялари копиялари» тақдим этилган. Шуларнинг ичидан Қозоғистон билан Гондураснинг «регистрацион удастраенния»си муддати ўтганлиги (адвокат экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Адвокат: Қозоғистон ва Гондурасда рўйхатдан ўтганлиги тўғрисидаги сертификатнинг муддати ўтганлиги?

Эксперт: «Регистрация удастроенния»сининг муддати ўтганлиги.

Адвокат: Демак, заводнинг сертификати (эксперт адвокатнинг гапини бўлади — таҳр.).

Эксперт: Йўқ-йўқ, завод тўғрисида гап кетгани йўқ.

Адвокат: Заводнинг сертификат муддати ўтмагана?

Эксперт: Йўқ, завод тўғрисида гап кетгани йўқ.

Адвокат: Тушунарли, раҳмат.

Судья: Марҳамат, Г. С.

Судланувчи Г. С.: Давом эттираман. Айблов хулосасида ишчи гуруҳ томонидан амалга оширилган ўрганишларда ишлаб чиқарувчи завод текширувидан ўтказилганлиги ва фаолият учун берилган лицензия муддати ўтиб кетганлиги ёзилган. Лицензияни, ҳам сертификатнинг ҳам муддати ўтиб кетган деб белгилгансизлар, ўрганиб чиққансизлар. (эксперт судланувчининг гапини бўлади — таҳр.).

Эксперт: Қайси бандида?

Судланувчи Г. С.: Айблов хулосасида. Хўп, унда ҳозирги саволларини давом эттираман. Қайсидир давлатларни санаб ўтдингиз, қайсидирларининг муддати ўтган деба? «Бошқа давлатлардан ўтган ҳолати борми» деб булар ҳам савол берсалар, жавоб бера олмадингиз. Шунақа ҳолат бўлади, 3−4 та давлатникини беради, биттасиники ўтиб кетган бўлиши мумкин, лекин 3−4 тасиники «действюший» бўлиши мумкин. Бу бир. Клиник тадқиқотлар ўтқизилмаслиги асос бўлади. (Судья судланувчининг гапини бўлади — таҳр.).

Судья: Бориб кўрганмисиз? «Регистрация» бошқа давлатда амалда бўлганми?

Эксперт: Ҳозир ўқиб берган ҳолатимизда бешта мамлакат. Шулардан иккитаси ўтиб кетган, учтасиники ўтмаган.

Судланувчи Г. С.: Ўтиб кетганлиги ҳеч қанақа (гапини давом эттирмайди — таҳр.). Бу фақат қўшимча ҳужжат ҳисобланади.

Судья: Фикрингизни билдирасиз, саволингизни беринг.

Судланувчи Г. С.: Юқорида «CППни уч йилга берилган, охирги пайтда икки йилга берилади» деб айтиб ўтдингиз. Ўша белгиланган норматив ҳужжат борми? Тақдим эта оласизми? Ёки ҳар битта давлатнинг ўзидан келиб чиқиб бу муддат белгиланадими? Агар сизда ҳужжат бўлмаса, қанақа қилиб [шубҳа] бўлиши бўлиши мумкин? Уч йилдаги нарса ҳозир икки йилда бўлди деган гапни қаердан олдингиз?

Эксперт: Мана, «Кураракс» таблеткаси бўйича CППни кўрганимизда 2016 — 2017-йил учун уч йилга берилган. Кейинги берилган эса икки йилга берилган. Биринчисида уч йилга, кейингисида икки йилга берилган.

Судланувчи Г. С.: Хўп, хабарингиз бор, халқаро тажрибадан келиб чиқиб, ГМП сертификати ҳам беш йилга бериларди. Кейин уч йилга ўзгартирилди. Бизнинг ҳам гувоҳномамиз беш йилга [эди], кейин муддати тушиб кетди, муддатсиз бўлиб кетди. Нимага бошида уч йилга берилган, кейин икки йилга ўтган ? у муддатни таҳлил қилиб кўрмадингизми? Нима учун шубҳага бордингиз? Норматив ҳужжат борми?

Эксперт: Шунинг учун биз мана «Шу жойида аниқлик киритиш керак эди», деган хулоса берганмиз.

Судланувчи Г. С.: Аниқлик ким киритиши керак? Давлат марказими?

Эксперт: Ҳа, Давлат маркази.

Судланувчи Г. С.: Давлат маркази қайси норматив ҳужжатга асосланиб аниқлик киритишни талаб эта олади?

Эксперт: Олдинги йиллари уч йил экан. Энди нега икки йил бўлиб қолганлиги тўғрисида маълумотга эга бўлиш керак.

Судланувчи Г. С.: Агар [Вазирлар Маҳкамасининг 213-[қарори]дан хабарингиз бўлса, 10-бандида керакли зарур ҳужжатлар топширилиши рўйхат[и] келтирилган. 11-бандида «10-бандда назарда тутилмаган нарса талаб қилинишига йўл қўйилмайди» дейилади. Бундан хабарингиз борми? Мен Давлат Маркази сифатида бу нарсани қайси норматив ҳужжатдан келиб чиқиб сўрашим мумкин? (Эксперт яна хулосани варақлай кетади — таҳр.).

Судланувчи Г. С.: Фикрингизни қайси ҳужжатга асосланиб айтяпсиз?

Судья: Савол берилди, жавоб берсин.

Судланувчи Г. С.: Буларда фақат тахмин.

Эксперт: Шунга аниқлик киритиш керак эди деб таклиф берилди [дедимку]. (Судланувчи экспертнинг гапини бўлади — таҳр.).

Судланувчи Г. С.: Қайси норматив ҳужжатдан келиб чиқиб? Аниқлик киритиш керак-да.

Эксперт: Жавобим йўқ.

Судланувчи Г. С.: Раҳмат.

Судья: Ш. Ш., марҳамат.

Судланувчи Ш. Ш.: Айтингчи, сиз Фармакологияга бўлим бошлиғи бўлганмисиз?

Эксперт: Тиббий техника, тиббий лаборатория мудири бўлганман.

Судланувчи Ш. Ш.: Экспертиза хулосасида ««перерегистрация»да намуна топшириш керак эди» деб ёзгансиз. Боя ҳам шуни таъкидлаб ўтдингиз. Сиз лаборатория бўлими бошлиғи бўлганингизда «перегистрация»да намуна қабул қилганмиз? Ёки экспертизадан кейин сиз бўлим бошлиғи бўлиб туриб, эксперт кенгаш аъзоси бўлгансиз, шуни таъкидлаб чиққанмисиз?

Эксперт: Биз ишлаган даврда агар қандайдир ўзгартириш киритилган бўлса, лимон ва асал тўғрисидаги фикрни айтдик. Асал бизда «регистрация»да бўлмаганлиги учун уни «перерегистрация»да топшираётган қўшимча ҳужжатлар — таҳр.).

Судланувчи Ш. Ш.: Ўзингиз лаборатория бўлим бошлиғи бўлиб ишлаганингизда рўйхатдан ўтказишнинг муддатини узайтириш даврида «перегистрация»да намуна қабул қилганмисиз? «Ҳа» ёки «йўқ» шуни айтинг, бўлди.

Эксперт: Йўқ.

Судланувчи Ш. Ш.: Экспертлар кенгаши аъзоси бўлиб туриб, бирор марта эътироз киритганмисиз?

Эксперт: Йўқ, бизда бунақа ҳолат бўлмаган.

Судланувчи Ш. Ш.: Сиз «ваколатим» деяпсиз. Рўйхатдан ўтказиш бўлимига бошқа нарсани асослаб бера олмаяпсиз. Сиз айтаётган хулоса — асоссиз хулоса. Эътибор беринг, мен асоссиз хулоса учун ўтирибман. Ҳозир «инструкция» бўйича ҳам сизга оддий мисол бераман. «Инструкция» тасдиқланмаган деяпсиз, «инструкция» дашбордга топширилган. Дашборд муҳтарам президентимизни 20−30 рақамлаштириш қарорлари билан чиққан. Сиз қарорга қаршимисиз? Дашборд ЭCП калити билан тасдиқланади. Бу «инструкция»ни тасдиқлаб «проект»ини берди дегани. «Проект»ини Фармакология қўмитаси «презиум»дан кейин тасдиқлайди. Сизни гапирган гапингиз мантиқсиз бўлиб чиқяпти.

Судья: Суд баҳо беради. Марҳамат, саволнинг жавобини беринг.

Судланувчи Ш. Ш.: Етарли, раҳмат.

Судья: Марҳамат, Н.Ш.

Судланувчи Н.Ш.: Вазирлар Маҳкамасинининг 213-сон қарори тасдиқланган низомнинг 22-бандида гувоҳномани беришни рад этиш учун асос бўлиши мумкин. Иккита пункти бор: биринчиси гувоҳнома бериш учун зарур бўлган ҳужжатларнинг ва бошқа талаб қилинган материалларнинг ариза берувчи томонидан тўлиқ бўлмаган ҳажм тақдим этилиши, иккинчиси ариза берувчи томонидан тадбиқ этилган ҳужжатлар[да] ишончсиз ва бузиб кўрсатилган маълумотларнинг мавжудлиги дейилган. Айтингча, юқорида сиз айтиб ўтган юқорида шубҳали маълумотларнинг мавжудлигини ҳисобга олиб, бу аризани рад этиш мумкинмиди ёки йўқмиди? Мана шу аризани рад этиш учун асос бўлиши мумкинмиди?

Эксперт: Бунақа ҳолатларда буюртмачидан амалиётда қўшимча маълумот сўралади. Агар ўша қўшимча маълумотлар[ни] етарли даражада тақдим этмаса, унда асос бўлади.

Судланувчи Н.Ш.: 10-банд бўйича мен ортиқча ҳужжат сўрашга ҳаққим йўқ деб айтдилар. Ҳаққингиз бўлмаса, тасдиқлаш мумкинмиди?

Эскперт: Бу битта ҳолат бўйича.

Судланувчи Н.Ш.: Раҳмат, бошқа саволим йўқ.

Судья: Саволлар йўқми?

Судланувчи Ш. Ш.: Президент қарори бўйича инвестиция киритилиши бўйича ёзилганда бюрократик тўсиқ деган нарсаси борда. Ҳозир сиз берган мана шу асоссиз кўрсатмалар билан мен тадбиркорга бюрократик тўсиқ қилиб беришим керакми?

Прокурор: Ўтказавериш керак унда нимани топширса, ҳамма дорини (кесатган оҳангда — таҳр.).

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳурматли прокурор, ҳаммаси «чоткий» ўтган.

Судья: Аниқ савол беринг.

Судланувчи Ш. Ш.: Ҳужжатда сўралмайдиган ҳужжатларимни сўрашга сизда асос борми?

Эксперт: Биз бу ерда қаерда сўралганини айтяпмиз.

Судланувчи Ш. Ш.: Сиз ёзган асосларингизни асослаб бера оласизми?

Эксперт: Асослаб? Мен асослар бердим, айтдим. «213» бўйича пунктларни кўрсатиб, ёзиб қўйдим. У ёғи судга ҳавола.

Адвокат Даврон Аҳмадов: Кўрсатувингиздан келиб чиқиб саволим бор эди-да. Ҳозир заводнинг бирорта жой[и]да ишлаб чиқариш цехларининг, бошқаларининг манзилини топмаганлигингиз, манзили йўқлигини кўрсатма бердингиз, тўғрими?

Эксперт: Тақдим этилган ҳужжатлар бўйича кўриб чиқдик. Биз бошқа ҳеч қандай ҳаракат қилганимиз йўқ. Қайтариб ўтаман, ГМП сертификати билан ГМП сертификат беришга асос бўлган «отчёт»да, [манзиллар] тўғри келмаганлигини кўрсатдик. ГМП сертификати ҳисобот асосида ёзилади. Адреси ҳам, ишлаб чиқариш «плошадка»си ҳам. Биз шуни кўрсатдик.

Адвокат: Сиз ГМП сертификатини беришга асос бўлган ҳисоботни кўрдингизми?

Эксперт: Мана, мана шу копиясини ҳам қўйдик.

Адвокат: Ўша ҳисоботда «адрес» кўрсатилганмикан?

Эксперт: Мана «адрес» турибди. Кўрсатилган. Ўша иккаласи бир-бирига тўғри келмаганлиги учун [ҳам] биз буни ёздик.

Адвокат: Қайси бири бир-бирига тўғри келмаяпти?

Эксперт: ГМП сертификатида «Биотеч пвт лтд 49 сектор 67 ноида» деб ёзяоти, лекин ҳисоботда «48 б48 сектор 67» деб ёзилган. Мана шу иккаласи бир-бирига айнан бўлиши керак.

Адвокат: Мана қаранг, қўшма инспекция хулосаси. Қаранг, ишлаб чиқарувчининг манзили ва «контракт регистр»и деган графа бор. Ўша ерда «Б48−49, сектор 67 ноида, Уттер Прадеш» деб кўрсатилган. Қаери тўғри келмаяпти?

Эксперт: Мана бу сертификат нусхаси. Тагида эса унга берилган ҳисобот, ГМП ҳисоботида қаерларда, қайси манзилларда ўтказилганини кўрсатяпти. Иккаласини «адрес»и тўғри келмайди. Б48 «участка»ни сертификатда 49 ёзяпти. Қабул қилаётган пайтда шу нарсага қараб бунга аниқлик киритиш керак эди.

Адвокат: Нимаси? Бу шунчаки сизнинг фикрингизми?

Эксперт: Менинг фикрим ҳужжат асосида кўрсатилган. ГМП сертификати ишлаб чиқариш «участка»сига берилганда, ўша «адрес», қайси жойга берилгани.

аниқ кўрсатилади.

Адвокат: Ҳурматли домла, сиз ҳисоботга ёзганингизни кўряпмиз. Ҳисоботингизни ўқиб берманг. Сиз, ўша ҳужжатни кўрсатинг. «49» нинг ўзи қаерда ёзилган? Менинг қўлимда қўшма инспекция хулосаси турибди. Ҳамма жойда «48−49» кўрсатилган. Фақат «49» деган сўзни қаердан олдингиз?

Эксперт: Бизга тақдим этилган досьени ўрганганимизда. Мен бошқа ҳужжатлар кўрганим йўқ.

Адвокат: Мен шу ҳужжатни сизга кўрсатайми?

Судья: 49Б деяпсиз, тўғрими?

Эксперт: Б49.

Адвокат: Б48−49. Иккита бинода инспекциядан ўтган, Б48 ҳам Б49 ҳам. Қўлимда қўшма инспекция хулосаси қўлимда турибди. Бу ерда Б48−49ни инспекция қилганлиги бор. Мана, «друг» инспектор деб Протеш, Кумар, директор, жами учта одам қўл қўйиб, текширганлигини тасдиқлайдиган оригинал [ҳужжат] турибди.

Эксперт: Бу ерда бизга ҳар битта дори воситаси учун алоҳида ҳужжатлар тўплами тақдим этилган эди. 201-бетдаги «Брива флора» капсуласида мана шу сертификат билан «отчётъида икаласининг ишлаб чиқариш участкаси тўғри келмаётганлигини ёздик. Бошқа бир препаратда сиз айтган[дек] 48−49 га берилганини ҳам кўрдик. Биз ўзимиздан «замечания» ёзганимиз йўқ.

Адвокат: Қаранг, жиноят иш материалларини 213-бетида инспекцияда «отчёт» турибди. Бу ерда 48−49 кўрсатиляпти. Буни судга тақдим қиламиз. Нотўғри ёзилган. Ман бу ерда сертификат 48−49 га бериляпти, инспекцияда 48 кўрсатиляпти. Ё ҳар бир препарат учун алоҳида бериляпти.

Адвокат: Қайси дори бўйича бу?

Эксперт: Сиз айтганингиз «Анасепгел» бўйича. Мен иккаласи бир-бирига тўғри келмайди деганим 202-бетдаги «Брива флора» бўйича [эди].

20 ноябрдаги суд мажлисининг тушликка бўлган қисми шу нуқтада тўхтади. Судлов ҳайъати тушликдан кейин суд мажлиси бўлиб ўтиши сўроқ остида экани, агар жавоби аниқ бўлса, томонлар ва ОАВга билдиришини айтган эди. Ўша куни тушликдан кейин суд жараёни давом этмади.