Тошкентда бозорлар, супермаркетлар, мактаблар ва маҳаллалар ҳудудида коронавирусга қарши 46 та эмлаш пункти очилган эди. «Газета.uz» мухбири вакцинани Мирзо Улуғбек туманидаги Ecobozor ҳудудидаги пунктлардан бирида қабул қилди.
Бозорда эмлаш пункти қаерда жойлашгани ҳақида маълумот йўқ. Унинг қаердалигини соқчилар ва сотувчилардан сўраб билиб олишингиз мумкин.
Эмлаш пунктида ZF-UZ-VAC2001 ўзбек-хитой вакцинаси билан эмланмоқда. Препаратлар музлатгичда сақланмоқда. Тўлиқ курсни тугатиш учун уч-тўрт ҳафта оралиғида учта инъекция қилиш керак.
Вакцина олиш учун паспорт, унинг нусхаси ёки фотосурати лозим. Тиббиёт ходимлари ишлаб турган телефон рақамини ёзиб олишади. Орадан 21−28 кун ўтганидан сўнг ушбу рақамга иккинчи дозани қабул қилиш зарурлиги ҳақида SMS-хабар юборилади. Уни биринчи доза қаердан олинганидан қатъи назар, исталган вакцинация пунктидан олиш мумкин.
Инъекция қилишдан олдин тиббиёт ходимлари қон босимини ўлчашади. Вирусология илмий-тадқиқот институти директори ва Соғлиқни сақлаш вазирлигининг юқумли касалликлар бўйича бош мутахассиси Эркин Мусабоевнинг «Газета.uz»га маълум қилишича, тиббиёт ходимлари соғлиқ ҳолати ва сурункали касалликлар тўғрисида саволлар беришлари керак, чунки баъзи ҳолларда вакцина қабул қилиш тавсия этилмайди. Бироқ «Газета.uz» мухбирига бундай саволлар берилмади.
Эркин Мусабоев аксарият ҳолатларда вакцинанинг акс таъсири кузатилмаслигини аъкидлади. Улар юзага келган тақдирда ҳам енгил бўлади: бир неча кун тана ҳарорати бир оз кўтарилади, оғриқлар, бўғинлар оғриғи кузатилиши мумкин.
Бу Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical компанияси Хитой Фанлар академиясининг Микробиология институти билан биргаликда ишлаб чиққан вакцина «тоза», яъни аденовирус эмас, балки коронавирус сирт антигенининг рекомбинант оқсилини ўзида мужассам этади, деди Вирусология илмий-тадқиқот институти директори.
Эмлаш тавсия этилмайдиган шахслар рўйхати барча тиббиёт ходимларига тарқатилган, дея таъкидлади Эркин Мусабоев. Рўйхат Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати томонидан ишлаб чиқилган. Мақола эълон қилинган вақтда мазкур идора матбуот хизмати таҳририятни рўйхат билан таништирмади. Аммо, Эркин Мусабоевнинг сўзларига кўра, ҳомиладор ва эмизикли аёллар учун акс таъсирлар мавжуд эмас.
ZF-UZ-VAC2001 вакцинаси ҳақидаги охирги тадқиқотлар март ойида The Lancet журналида чоп этилган. Таҳлилда айтилишича, клиник синовларнинг иккинчи босқичи натижаларига кўра, препаратнинг учинчи дозасини олганидан икки ҳафта ўтгач, одамларнинг 92−97 фоизида инъекция қилинган вакцинага жавоб сифатида COVID-19га қарши нейтраллаштирувчи антитаначалар борлиги аниқланган.
«Бошқача қилиб айтганда, ушбу шахсларда назарий жиҳатдан уларни COVID-касаллигидан (инфекциядан эмас) ҳимоя қилиши керак бўлган иммун жавоби ишлаб чиқилди», — деб тушунтириш берди эпидемиолог, тиббиёт фанлари доктори Ренат Латипов «Газета.uz»га. — COVID биологияси шундайки, агар вакцина натижасида ҳосил бўлган гуморал иммунитет вирус қонга кирса, танани ҳимоя қилади. Аммо бу ҳар доим ҳам содир бўлавермайди. Баъзида вирус бронхиоллар эпителийларига чуқурроқ кириб бормайди — бу ҳолда касалликнинг енгил шакли ривожланади. Вакцина ушбу шаклдан ҳимоя қилмайди, шунинг учун эмлашдан кейин биз юқтириб олишимиз ва инфекцияни бошқаларга юқтиришимиз мумкин. Баъзида бу жараён ҳеч қандай асоратларсиз кечиши мумкин. Шунинг учун эмлашдан кейин ҳам чекловчи ва профилактика чораларига риоя этишингизни тавсия қиламиз».
Ренат Латипов The Lancet журналидаги мақолада айтилган клиник тадқиқотларнинг иккинчи босқичида вакцинанинг хавфсизлиги ва унинг иммуноген хусусиятлари ўрганилишини қўшимча қилди.
Тадқиқотда қайд этилишича, клиник тадқиқотлар қайсидир маънода чекланган. Биринчидан, кўнгиллилар ёшлардан иборат бўлган. Препарат болалар ва кексаларда синовдан ўтказилмаган. Болалар ва кексалар эса SARS-CoV-2 инфекциясига нисбатан заифроқ ҳисобланишади.
Иккинчидан, вакцинанинг учинчи дозасини олгандан 14 кун ўтгач, препаратнинг иммуногенлиги текширилади. Ушбу даврда иммунитет реакциясининг тўлиқ давомийлигини тахмин қилиш мумкин эмас. Буни клиник синовларнинг учинчи босқичида билиш мумкин.
Учинчидан, кўнгиллиларнинг аксарияти хан хитойларидан иборат эди. Иккинчи босқичда эмлаш самарадорлиги баҳоланмаган, чунки кейинчалик бирон бир синов иштирокчиси вирус таъсирига дуч келмаган.
Касалликка қарши самарадорлик клиник тадқиқотларнинг учинчи босқичида, кўнгиллиларнинг жуда катта гуруҳига вакцина юборилганда ўрганилмоқда, дея таъкидлади Ренат Латипов. Баъзан плацебо ёрдамида «кўр» тадқиқот ўтказилади: бир қисм кўнгиллилар вакцина олишади, бошқа қисми эса унинг тақлидини. Сўнгра ушбу кўнгиллилар табиий шароитда кузатилади ва охирида вакцинани олганлар орасида қанча одам, плацебо олганлар орасида қанча одам касал бўлгани ҳисоблаб чиқилади. Шундан кейин вакцинанинг самарадорлиги ҳисобланади, дейди мутахассис.
«Бу ерда гап [эмланганларнинг] касал бўлиш-бўлмаслигида эмас. Тиббиётда 100 фоиз ва 0 фоиз деган нарса йўқ. Гап касалликнинг оғир кечишида. 90 минг киши вакцина олсаю, 10 киши касалланса, бу — яхши натижа», — дея изоҳ берди вакцина самарадорлиги ҳақида Эркин Мусабоев.
Март ойида The New York Times газетаси Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical ва Хитой Фанлар академиясининг Микробиология институти клиник тадқиқотларнинг учинчи босқичи ва препаратнинг самарадорлиги ҳақидаги маълумотларни эълон қилмагани ҳақида ёзган эди.
«Менга маълум бўлишича, учинчи босқич бўйича маълумотлар йиғиш якунланди ёки якуний босқичда. Маълумотлар йиғилмоқда, таҳлил қилиш керак. Ушбу жараён қанча давом этиши номаълум. Аммо учинчи босқич икки томонлама „кўр“ клиник синовлар талабларига мувофиқ равишда жуда малакали тарзда амалга оширилгани кўриниб турибди», — деди Ренат Латипов.
