Toshkentda bozorlar, supermarketlar, maktablar va mahallalar hududida koronavirusga qarshi 46 ta emlash punkti ochilgan edi. «Gazeta.uz» muxbiri vaksinani Mirzo Ulug‘bek tumanidagi Ecobozor hududidagi punktlardan birida qabul qildi.
Bozorda emlash punkti qayerda joylashgani haqida ma’lumot yo‘q. Uning qayerdaligini soqchilar va sotuvchilardan so‘rab bilib olishingiz mumkin.
Emlash punktida ZF-UZ-VAC2001 o‘zbek-xitoy vaksinasi bilan emlanmoqda. Preparatlar muzlatgichda saqlanmoqda. To‘liq kursni tugatish uchun uch-to‘rt hafta oralig‘ida uchta in’eksiya qilish kerak.
Vaksina olish uchun pasport, uning nusxasi yoki fotosurati lozim. Tibbiyot xodimlari ishlab turgan telefon raqamini yozib olishadi. Oradan 21−28 kun o‘tganidan so‘ng ushbu raqamga ikkinchi dozani qabul qilish zarurligi haqida SMS-xabar yuboriladi. Uni birinchi doza qayerdan olinganidan qat’i nazar, istalgan vaksinatsiya punktidan olish mumkin.
In’eksiya qilishdan oldin tibbiyot xodimlari qon bosimini o‘lchashadi. Virusologiya ilmiy-tadqiqot instituti direktori va Sog‘liqni saqlash vazirligining yuqumli kasalliklar bo‘yicha bosh mutaxassisi Erkin Musaboyevning «Gazeta.uz»ga ma’lum qilishicha, tibbiyot xodimlari sog‘liq holati va surunkali kasalliklar to‘g‘risida savollar berishlari kerak, chunki ba’zi hollarda vaksina qabul qilish tavsiya etilmaydi. Biroq «Gazeta.uz» muxbiriga bunday savollar berilmadi.
Erkin Musaboyev aksariyat holatlarda vaksinaning aks ta’siri kuzatilmasligini a’kidladi. Ular yuzaga kelgan taqdirda ham yengil bo‘ladi: bir necha kun tana harorati bir oz ko‘tariladi, og‘riqlar, bo‘g‘inlar og‘rig‘i kuzatilishi mumkin.
Bu Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical kompaniyasi Xitoy Fanlar akademiyasining Mikrobiologiya instituti bilan birgalikda ishlab chiqqan vaksina «toza», ya’ni adenovirus emas, balki koronavirus sirt antigenining rekombinant oqsilini o‘zida mujassam etadi, dedi Virusologiya ilmiy-tadqiqot instituti direktori.
Emlash tavsiya etilmaydigan shaxslar ro‘yxati barcha tibbiyot xodimlariga tarqatilgan, deya ta’kidladi Erkin Musaboyev. Ro‘yxat Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati tomonidan ishlab chiqilgan. Maqola e’lon qilingan vaqtda mazkur idora matbuot xizmati tahririyatni ro‘yxat bilan tanishtirmadi. Ammo, Erkin Musaboyevning so‘zlariga ko‘ra, homilador va emizikli ayollar uchun aks ta’sirlar mavjud emas.
ZF-UZ-VAC2001 vaksinasi haqidagi oxirgi tadqiqotlar mart oyida The Lancet jurnalida chop etilgan. Tahlilda aytilishicha, klinik sinovlarning ikkinchi bosqichi natijalariga ko‘ra, preparatning uchinchi dozasini olganidan ikki hafta o‘tgach, odamlarning 92−97 foizida in’eksiya qilingan vaksinaga javob sifatida COVID-19ga qarshi neytrallashtiruvchi antitanachalar borligi aniqlangan.
«Boshqacha qilib aytganda, ushbu shaxslarda nazariy jihatdan ularni COVID-kasalligidan (infeksiyadan emas) himoya qilishi kerak bo‘lgan immun javobi ishlab chiqildi», — deb tushuntirish berdi epidemiolog, tibbiyot fanlari doktori Renat Latipov «Gazeta.uz»ga. — COVID biologiyasi shundayki, agar vaksina natijasida hosil bo‘lgan gumoral immunitet virus qonga kirsa, tanani himoya qiladi. Ammo bu har doim ham sodir bo‘lavermaydi. Ba’zida virus bronxiollar epiteliylariga chuqurroq kirib bormaydi — bu holda kasallikning yengil shakli rivojlanadi. Vaksina ushbu shakldan himoya qilmaydi, shuning uchun emlashdan keyin biz yuqtirib olishimiz va infeksiyani boshqalarga yuqtirishimiz mumkin. Ba’zida bu jarayon hech qanday asoratlarsiz kechishi mumkin. Shuning uchun emlashdan keyin ham cheklovchi va profilaktika choralariga rioya etishingizni tavsiya qilamiz».
Renat Latipov The Lancet jurnalidagi maqolada aytilgan klinik tadqiqotlarning ikkinchi bosqichida vaksinaning xavfsizligi va uning immunogen xususiyatlari o‘rganilishini qo‘shimcha qildi.
Tadqiqotda qayd etilishicha, klinik tadqiqotlar qaysidir ma’noda cheklangan. Birinchidan, ko‘ngillilar yoshlardan iborat bo‘lgan. Preparat bolalar va keksalarda sinovdan o‘tkazilmagan. Bolalar va keksalar esa SARS-CoV-2 infeksiyasiga nisbatan zaifroq hisoblanishadi.
Ikkinchidan, vaksinaning uchinchi dozasini olgandan 14 kun o‘tgach, preparatning immunogenligi tekshiriladi. Ushbu davrda immunitet reaksiyasining to‘liq davomiyligini taxmin qilish mumkin emas. Buni klinik sinovlarning uchinchi bosqichida bilish mumkin.
Uchinchidan, ko‘ngillilarning aksariyati xan xitoylaridan iborat edi. Ikkinchi bosqichda emlash samaradorligi baholanmagan, chunki keyinchalik biron bir sinov ishtirokchisi virus ta’siriga duch kelmagan.
Kasallikka qarshi samaradorlik klinik tadqiqotlarning uchinchi bosqichida, ko‘ngillilarning juda katta guruhiga vaksina yuborilganda o‘rganilmoqda, deya ta’kidladi Renat Latipov. Ba’zan platsebo yordamida «ko‘r» tadqiqot o‘tkaziladi: bir qism ko‘ngillilar vaksina olishadi, boshqa qismi esa uning taqlidini. So‘ngra ushbu ko‘ngillilar tabiiy sharoitda kuzatiladi va oxirida vaksinani olganlar orasida qancha odam, platsebo olganlar orasida qancha odam kasal bo‘lgani hisoblab chiqiladi. Shundan keyin vaksinaning samaradorligi hisoblanadi, deydi mutaxassis.
«Bu yerda gap [emlanganlarning] kasal bo‘lish-bo‘lmasligida emas. Tibbiyotda 100 foiz va 0 foiz degan narsa yo‘q. Gap kasallikning og‘ir kechishida. 90 ming kishi vaksina olsayu, 10 kishi kasallansa, bu — yaxshi natija», — deya izoh berdi vaksina samaradorligi haqida Erkin Musaboyev.
Mart oyida The New York Times gazetasi Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical va Xitoy Fanlar akademiyasining Mikrobiologiya instituti klinik tadqiqotlarning uchinchi bosqichi va preparatning samaradorligi haqidagi ma’lumotlarni e’lon qilmagani haqida yozgan edi.
«Menga ma’lum bo‘lishicha, uchinchi bosqich bo‘yicha ma’lumotlar yig‘ish yakunlandi yoki yakuniy bosqichda. Ma’lumotlar yig‘ilmoqda, tahlil qilish kerak. Ushbu jarayon qancha davom etishi noma’lum. Ammo uchinchi bosqich ikki tomonlama „ko‘r“ klinik sinovlar talablariga muvofiq ravishda juda malakali tarzda amalga oshirilgani ko‘rinib turibdi», — dedi Renat Latipov.
