Ўзбекистон Молия вазирлиги 2021 йилги давлат бюджети тўғрисидаги қонун лойиҳасини муҳокамага тақдим этди. Макроиқтисодий сиёсатнинг 2021 йилга мўлжалланган асосий йўналишлари ва кўрсаткичлари келгуси йил коронавирус пандемияси давом этиши эҳтимоллиги мавжудлиги прогнозлари асосида шакллантирилди, деб хабар қилди Молия вазирлиги матбуот хизмати.
Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) ҳажми 2021 йилда 688,9 триллион сўмни ташкил этади, бу дастлабки мақсадга (786,2 триллион) нисбатан 12,4 фоизга кам. Прогнозларга кўра, ялпи ички маҳсулотнинг ўсиш суръати 5,1 фоизни ташкил этади (белгиланган 5,8 фоизга нисбатан). Ўсишни саноат ишлаб чиқаришининг 5,8 фоизга, хизматларнинг 6,4 фоизга, қишлоқ хўжалигининг 2,7 фоизга ўсиши билан таъминлаш кутилмоқда (жадвалларни сайтнинг иш столи версияси орқали очинг).
Инфляциянинг пасайиш тенденциясининг давом этишини ҳисобга олган ҳолда, 2021 йилда инфляция даражаси 9−10% ни ташкил қилиши прогноз қилинмоқда, бу ўтган йилги прогнозлардан (11%) яхшироқдир.
Янги прогноз
2021 йилга мўлжалланган асосий макроиқтисодий кўрсаткичларнинг прогнози ва 2022−2023 йилларга мўлжалланган мақсадлар, миллиард сўмда
Молия вазирлигининг маълумотларига кўра, давлат бюджетининг асосий параметрлари қуйидаги асосий фискал мақсадлар асосида ишлаб чиқилган:
- 2020−2021 йилларда ташқи талабнинг пасайиши ва глобал иқтисодий фаолият, иқтисодиётнинг рақобатбардошлиги, сармоявий жозибадорлиги, ишбилармонлик фаоллиги, экспортни рағбатлантиришга йўналтирилган солиқ сиёсатини давом эттириш шароитида иқтисодиётдаги ялпи талабни рағбатлантириш;
- давлат бюджетининг барқарорлигини таъминлаш ва давлат қарзлари миқдорини халқаро стандартларга мувофиқ ўртача даражада ушлаб туриш, ўрта муддатли истиқболда консолидация қилинган бюджет камомадини ЯИМнинг 2 фоизидан камигача камайтириш;
- давлат бюджети даромадларининг барқарор ўсишини таъминлаш ва солиққа тортишнинг одиллиги принципи, шунингдек солиқ имтиёзларини тартибга солиш;
- давлат бюджетининг ижтимоий йўналишини сақлаш. Хусусан, таълим тизимларини ривожлантиришга, соғлиқни сақлашга, коронавирус пандемиясига қарши курашиш учун зарур маблағларни шакллантиришга қаратилган муҳим дастурларни молиялаштириш;
- иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловларни, пенсия ва нафақаларни ўз вақтида ва тўлиқ молиялаштириш, уларнинг ўсишини инфляция даражасидан паст бўлмаган даражада таъминлаш;
- аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш ва бандлигини ошириш, қашшоқликни камайтириш ва ижтимоий ҳимоя манзилини кучайтириш;
- сув ва ер ресурсларини тежашга ва улардан самарали фойдаланишга, енергия тежашга, табиатни ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишга, экологик ҳолатни яхшилашга ва бошқа муҳим давлат дастурларига йўналтирилган давлат дастурларини молиялаштириш;
- даромадлар базасини кўпайтириш ва маҳаллий бюджет харажатлари самарадорлигини рағбатлантиришга қаратилган бюджетлараро муносабатларни сақлаш;
бюджет шаффофлигини ошириш ва бюджетни ҳар томонлама қоплашни таъминлаш.
Ушбу мақсадлардан келиб чиқиб, 2021 йилда давлат бюджети даромадлари 178,5 триллион сўмни ташкил этади, бу жорий йилги прогноз даромадларидан 12,3 фоизга кўп, аммо 2021 йилга мўлжалланган дастлабки режалардан 3,5 фоизга паст. Ташқи қарз туфайли давлат дастурлари харажатлари ҳисобга олинмаган ҳолда бирлаштирилган харажатлар 203,8 триллион сўмни ташкил этади, бу жорий йилда прогноз қилинган харажатлардан 25,5 фоизга ва белгиланганидан 5,6 фоизга кўпдир.
Давлат мақсадли жамғармаларининг даромадлари 26,2 триллион сўм, харажатлари 40,7 триллион сўм миқдорида режалаштирилган. Шу билан бирга, улар республика бюджетидан 15,9 трлн.сўм сарф этилади.
Натижада, келгуси йилда давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари 17,2 триллион сўм ёки прогноз қилинган ЯИМнинг 2,5% мифдорида камомад билан тузилган.
Бюджетни қоплашни ошириш ва тўлиқлигини таъминлаш учун давлат молиявий бошқарувининг халқаро стандартларига мувофиқ 2021 йилдан бошлаб ташқи қарзлар ҳисобидан давлат дастурлари бўйича режалаштирилган харажатларни консолидацияланган бюджетга киритиш таклиф этилади. 2021 йилда ушбу харажатлар 12,1 триллион сўм миқдорида бўлиши прогноз қилинмоқда.
Масалан, Жаҳон банкининг 31,5 миллион долларини шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишни яхшилашга сарфлаш режалаштирилган, Осиё тараққиёт банкининг бирламчи тиббий ёрдамни яхшилаш учун ажратилган 25,2 миллион доллари консолидацияланган бюджетда ўз аксини топган.
Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, 2021 йилга мўлжалланган бюджет камомадининг энг юқори чегараси (давлат бюджети, давлат мақсадли жамғармалари, ФРДУ, шунингдек, давлат дастурларини амалга ошириш билан боғлиқ харажатларни ҳисобга олган ҳолда, ташқи қарз ҳисобига) 37,4 триллион сўм ёки 5,4% миқдорида таъминланади. Молия вазирлигининг таъкидлашича, ЯИМ жорий йил учун кутилаётган дефицитдан 1,6 фоизга пастдир.
Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармаларининг тақчиллиги йил бошига давлатнинг ички ва ташқи қарзлари ва бюджетларнинг қолдиқ маблағларини жалб қилиш йўли билан, ФРДУ дефицити — ўз маблағлари ҳисобидан қопланади.
Бундан ташқари, Ўзбекистон номидан ва унинг кафолати остида жалб қилинган давлат қарзининг қолган қисми жорий йилги ЯИМнинг 60 фоизидан ошмаслиги белгиланган.
Шу билан бирга, 2021 йилда Ўзбекистон номидан ва унинг кафолати остида ички ва ташқи қарзларни жалб қилиш бўйича янги йиллик шартномаларнинг максимал соф ҳажми 5,5 миллиард доллар (5 миллиард доллар — ташқи, 0,5 миллиард — ички қарз) миқдорида белгиланиши режалаштирилган. давлат бюджети камомадини молиялаштириш учун — 2,2 миллиард доллар (шу жумладан ички қарз — 5 триллион сўм), инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш учун — 3,3 миллиард доллар этиб белгилангин.
Молия вазирлигининг расмий веб-сайтида давлат бюджетидан ажратилган маблағлар ва уларнинг бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағларини олувчилар контекстида бажарилиши тўғрисидаги маълумотлар, шунингдек давлат қарзларининг ҳолати ва динамикаси тўғрисидаги маълумотлар тақдим этилади.
Давлат солиқ қўмитаси ва божхона қўмитаси ўзларининг расмий веб-сайтларида солиқ тўловчилар контекстида солиқ ва божхона имтиёзлари миқдори тўғрисидаги рўйхатни ва маълумотларни эълон қилади.
Жисмоний шахслардан олинадиган акциз солиғи ставкалари, ер солиғи, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ ва якка тартибдаги тадбиркорлар учун олинадиган даромад солиғининг белгиланган миқдори, Солиқ кодексининг тегишли қисмларига ўтиш сабабли қонун лойиҳасига киритилмаган.
Янги прогноз
2021 йилга мўлжалланган Ўзбекистон бюджетининг йиғма параметрлари ва 2022−2023 йилларга мўлжалланган бюджет мақсадлари, миллиард сўмда
Лойиҳани муҳокама қилиш 12-ноябргача давом этади.
