Шавкат Мирзиёев 16 апрель куни тўқимачилик саноатига экспорт ва инвестициялар ҳажмини ошириш масалаларига бағишланган йиғилиш ўтказди.
Давлат раҳбари матбуот хизмати хабарига кўра, ўтган йили 8,2 миллиард долларлик тўқимачилик ва тикув-трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқарилган бўлиб, бу етти йил аввалгига нисбатан 4,2 баробар кўп ҳисобланади. Бугунги кунда 6 мингдан ортиқ корхонада 570 минг киши иш билан таъминланган.
2023 йилда тармоқдаги экспорти ҳажми 3,1 миллиард долларни ташкил этган. Жорий йилда яна учта янги бозорга чиқилиб, экспорт географияси 83 мамлакатга етган.
Бироқ экспорт таркиби таҳлили муайян камчиликларни кўрсатди. Масалан, тайёр товарлар экспортида юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар улуши кам (20 фоиз). Экспортнинг қарийб 80 фоизи ҳали ҳам анъанавий ҳамкорлар (Россия, Хитой ва Туркия) бозорларига жўнатилади. Европага экспорт ҳажми кутилганидек эмас, деди президент.
Қайд этилишича, Ўзбекистонда 1 кг ип-калаванинг таннархи ўртача 2,4 долларни ташкил этади, бу жаҳон нархларидан 28 фоизга арзон. Президентнинг фикрича, бу тайёр маҳсулот ҳажмини ошириш учун ажойиб имконият. Boston Consulting Group консалтинг компанияси таҳлилига кўра, толадан калава ишлаб чиқариш маҳсулотнинг қўшилган қийматини 17 фоизга — тоннасига 2100 долларгача оширади. Агар ипдан мато тайёрланса, таннархи икки баробар — бир тонна учун 5 минг долларгача ошади. Матодан тайёр маҳсулотлар яратишда қўшилган қиймат 6 баробар (10 минг доллар), бренд билан бирга камида 15 баробар (27 минг доллар) ошиши мумкин. Мамлакатнинг хомашё базаси камида 15 миллиард долларлик маҳсулот ишлаб чиқариш, 500 минг янги иш ўрни яратиш имконини бермоқда.
Ривожланган давлатлар бозорига ёки брендларга экспорт ҳажмини ошириш учун халқаро стандарт ва сертификат талаб этилади. Лекин атиги 175 та корхона бундай талабларга жавоб беради. 18 та туманда тўқимачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш йиллик ҳажми 1 миллион долларга ҳам етмайди.
Ўтган йил бошида газлама, бўяш-пардозлаш, тайёр тикув-трикотаж лойиҳалари учун 50 миллион доллар ресурс ажратилган. Бу маблағ ишлатилгач, яна 100 миллион доллар йўналтириш режалаштирилган.
Давлат раҳбари бу имкониятлардан оқилона фойдаланиш, ҳудудларда лойиҳалар ва иш ўринларини кўпайтириш зарурлигини таъкидлади.
«Бу соҳада ягона тўғри йўлимиз — мавжуд хомашёни тўлиқ қайта ишлаш орқали юқори қўшилган қиймат яратиш ва анъанавий арзон бозорлардан, янги, қимматроқ бозорларга кириб бориш», — деди Шавкат Мирзиёев.
Ишлаб чиқаришнинг қулай йўлларидан бири йирик корхоналар филиалларини маҳаллаларда очиш ҳисобланади. Масалан, Самарқанд шаҳридаги «Зарафшон текстиль» фабрикаси 11 та ҳудудий филиал очган. Бунинг афзаллиги шундаки, ортиқча вақт ва харажат қилиб, янгидан стандарт жорий қилиш ёки сертификат олиш шарт эмас, дейилади йиғилишда.
Президент ўз фаолиятини йириклаштирган корхоналар билан ишлашда Солиқ қўмитаси ҳузуридаги Йирик солиқ тўловчилар инспекцияси фаолиятини такомиллаштириш зарурлигини кўрсатиб ўтди.
Энди инспекция фақат йирик стратегик тармоқлар учун жавобгар бўлади.
Тўқимачилик корхоналари олдида турган муаммолардан бири хомашё ҳисобланади. Ўзбекистон 1,3 миллион тонна толани қайта ишлаш қувватига эга, бироқ ҳозирда атиги 1 миллион тоннага яқин тола ишлаб чиқарилмоқда. Шунинг учун пахта етиштириш таннархини камайтириш ва ҳосилдорликни ошириш шарт, деди Шавкат Мирзиёев.
Бундан буён вилоятда қайта ишлашнинг биринчи ва иккинчи занжири бор тўқимачилик корхонаси пахта хомашёсини фермердан бозор нархида сотиб олиш имкониятига эга бўлади ва ўз вақтида якуний ҳисоб-китобни амалга оширади, деди давлат раҳбари.
Пахта-тўқимачилик кластерлари фаолияти ҳам муҳокама қилиниб, уларнинг барқарор фаолиятини таъминлаш бўйича таклифлар кўриб чиқилди.
Йиғилишда 100 дан ортиқ соҳа тадбиркорлари иштирок этди, президент улар билан суҳбатлашди.
Тадбиркорлар тўқимачилик корхоналарини мустақил қуриш, «А» рейтинги бор тадбиркорларга ҳам икки йил давомида ҚҚСни қайтариш бўйича бир кунда хулоса бериш тизимини йўлга қўйиш, хориждаги «эркин зоналар»нинг омборларини ижарага олиш, бўялган мато экспорт қилган корхоналарга хорижий валютада кредит ажратиш тизимини жорий қилиш, газлама, бўяш-пардозлаш, тайёр тикув-трикотаждаги 10 миллион долларгача бўлган лойиҳалар учун чет эл валютасида олинадиган кредитлар бўйича фоиз харажатларининг 6 фоиздан юқори қисмини компенсация қилишни сўради.
Ишбилармонлар тўқимачилик корхоналари айланмаси учун берилган кредитларнинг қайтариш муддатини узайтиришни ҳам сўради.
Энди «Ўзтўқимачиликсаноати» уюшмасини тўқимачиликнинг ҳар бир йўналишидаги тадбиркорлардан иборат кенгаш бошқаради. Ҳар бир вилоят бўйича унинг вакиллари сайланади. Уюшма ходимлари кластерлар ва тўқимачилик корхоналарига ишлаб чиқариш, инвестиция, экспорт ва иш ўринларини кўпайтиришга кўмаклашади.
