Ўзбекистон Марказий банки 7 октябрь куни лицензиясини қайтариб олинган «Туркистонбанк» мижозлари банкдаги пулларини қайтариб олишга уринаётган вазиятга изоҳ берди.

4 ноябрь куни Марказий банкка бир гуруҳ фуқаролар томонидан «Туркистонбанк» ХАТБ омонатига жойлаштирилган пул маблағларини банк ходимлари субординар қарз сифатида расмийлаштирганлиги ва бугунги кунда банкка берилган қарз маблағларининг қайтарилиши кафолатланмаганлиги юзасидан мурожаатлари келиб тушган.

Регулятор мазкур мурожаатларни кўриб чиқиш жараёнини назоратга олгани, уларда қайд этилган масалалар бўйича тегишли ўрганиш ишлари олиб борилаётганини қайд этди.

Субординар қарз деб — мижознинг банкка фоиз шаклида келишилган фойда олиш имкониятига эга бўлган кредитига айтилади. Бундай кредитлар мижознинг ташаббуси билан муддатидан олдин тўлашни назарда тутмайди. Бундан ташқари, мижозлар фуқароларнинг банклардаги омонатларини кафолатлаш жамғармасидан компенсация талаб қила олмайди.

Аввалроқ Spot нашри «Туркистон банк»нинг камида 59 нафар мижози пул маблағларини қайтариш учун ариза берганидан сўнг, омонатлар суғурталаш жамғармаси кафолатида эмаслигини билиб қолгани ҳақида хабар берганди. Уларнинг маблағлари миқдори камида 57 миллиард сўмни ташкил этади.

Банк «Мустаҳкам ҳимоя» омонати бўйича пул маблағларини субординар қарз сифатида берган. Уларнинг даромадлилиги депозитлар бўйича ўртача кўрсаткичдан юқори бўлган (сўмдаги депозитлар бўйича йиллик 27% ва хорижий валютадаги депозитлар бўйича 7,5%).

Жабрланувчиларнинг фикрича, банк ходимлари ва ҳуқуқшунослари омонатлар давлат томонидан кафолатланганини бир неча бор таъкидлаган. Бироқ уларнинг сўзлари Марказий банк томонидан рад этилди.

«Нотариус субординар қарз шартномасини тузиши керак, аммо бу ҳақда ҳатто ижро пайтида ҳам айтилмаган» дейди омонатчилардан бири. Жабрланувчилар ҳуқуқ-тартибот идораларига ариза ёзган, шунингдек, президентга ҳам мурожаат йўллаган.

Иқтисодчи Отабек Бакировнинг таҳмин қилишича, «Туркистонбанк»ка ҳеч ким омонат қўйгандан кейин бу банк субординар мақомдаги қарз жалб қила бошлаган. Шунингдек,"банк масъулларининг алдови ва ёлғон тушунтиришлари ортидан» ҳам бундай ҳолат келиб чиққан бўлиши мумкин, деб қайд этди у.

«Албатта ақли хуши жойида, базавий бўлса ҳам молиявий маълумотга эга одамлар бу қопқонга тушмаган», — иқтибос келтирилади Spot нашрида.

Қонунчиликка кўра, кафолат объекти қарзлар эмас, омонатнинг ўзи ҳисобланади.

Молия бозоридаги «Газета.uz» манбасининг фикрича, банк етарлилик ва ликвидлик кўрсаткичлари билан боғлиқ муаммолар туфайли субординар кредитлар бериши мумкин. Хусусан, ҳар қандай мажбурият учун банк маълум миқдордаги капитал ва ликвидликни сақлаши керак: «депозит учун улар «субординар қарз»га қараганда юқорироқ ва қаттиқроқдир.

27 октябрь куни ўтказилган матбуот анжуманида МБ раҳбари Мамаризо Нурмуратов заявлял, лицензияси бекор қилинган банкларнинг (Туркистон ва Hi-tech Bank бундан мустасно) омонатчиларига маблағларини икки ой муддатда қайтариш бошланади. Ҳисоб китобларга кўра, гап 373 миллиард сўм ҳақида кетмоқда.