Gaz va propan pechkalaridan foydalanadigan odamlar har kuni xavfli miqdordagi azot dioksidini (NO2) yutadi. Bu bolalarda astma va boshqa nafas olish kasalliklarini keltirib chiqarishi, shuningdek, erta o‘limga olib kelishi mumkin. Bu haqda Stenford universiteti (AQSh) yangiliklar portali Science Advances jurnalida chop etilgan tadqiqotga tayanib yozmoqda.
Tadqiqotchilarning hisob-kitoblariga ko‘ra, gaz plitalaridagi ifloslantiruvchi moddalarni nafas olish bolalar astmasining 200 mingta holatiga sabab bo‘lishi mumkin, ularning chorak qismi NO2 bilan bog‘liq.
Bundan tashqari, gaz plitalari bo‘lgan Amerika uy xo‘jaliklarida NO2`ning uzoq muddatli ta’siri har yili 19 ming nafar kattalar o‘limiga sabab bo‘lishi mumkin — bu o‘limning 40 foizi passiv chekish (o‘zga chekkan sigaret tutunini hidlash) bilan bog‘liq.
NO2 konsentratsiyasi darajasini baholash uchun olimlar 100 dan ortiq turli o‘lcham, sxema va shamollatish usullariga ega uylarda maxsus sensorlar o‘rnatdi. Azot dioksidi miqdori plitalarni ishlatishdan oldin, ishlatish paytida va undan keyin o‘lchandi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, gaz yoki propan plitadan muntazam foydalanish NO2 ta’sirini Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan xavfli deb hisoblangan darajalargacha oshiradi.
“Men yotoqxonadagi ifloslantiruvchi moddalar konsentratsiyasi gaz plitasidan foydalangandan keyin bir soat ichida salomatlik me’yorlaridan oshib ketishini va plita o‘chirilgandan keyin bir necha soat davom etishini kutmagan edim”, — dedi Stenford universiteti Barqarorlik va tadqiqot maktabi professori va tadqiqot muallifi Rob Jekson.
Tadqiqotga ko‘ra, hatto kattaroq uylarda ham azot dioksidi konsentratsiyasi odatda mo‘ri bo‘lishiga qaramay, nosog‘lom darajaga ko‘tarilgan. Shu bilan birga, kichikroq yashash joylarida yashovchi odamlar NO2`ga ko‘proq duchor bo‘ladi, deydi olimlar.
Uyning kattaligi ahamiyatga ega bo‘lgani sababli tadqiqotchilar plitalarning kimyoviy moddalari va ijtimoiy maqomda ham farqlarni aniqladi. NO2`ning ta’siri Amerika hindulari va Alyaskaning tub aholisi orasida 60 foiz, qora tanlilar va ispanlar orasida 20 foiz yuqori bo‘lgan.
Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, oziq-ovqatning o‘zi elektr plitalar kabi pishirish vaqtida azot dioksidini kam ishlab chiqaradi yoki umuman ishlab chiqarmaydi. “Elektr plitalari azot dioksidi yoki benzol chiqarmaydi. Agar sizda gaz yoki propan plitasi bo‘lsa, shamollatish orqali ifloslantiruvchi moddalarga ta’sir qilishni kamaytirishingiz kerak”, — dedi Jekson.
- AQShda gaz plitalarining xavfliligi haqidagi munozaralar bir necha yillardan beri davom etmoqda. 2023-yil yanvar oyida AQSh iste’mol mahsulotlari xavfsizligi komissiyasi inson salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgani sababli mamlakatda bunday plitalarni taqiqlash masalasi ko‘rib chiqilayotganini ma’lum qilgandi. Bu, jumladan, prezident darajasidagi qizg‘in siyosiy munozaralarga sabab bo‘lgan. Bir yil o‘tgach, AQSh Energetika vazirligi gaz plitalari va pechlar uchun energiya samaradorligining yangi standartlarini tasdiqlagan. Tashkilot, shuningdek, bozordagi gaz plitalarining katta qismi — 97 foizi allaqachon standartlarga javob berishiga ishontirgandi.
- Gaz plitalari AQShda mashhur qurilma: 2020-yilda har besh xonadondan ikkitasida gaz plitasi yoki pech mavjud bo‘lgan.
