Аҳоли ўртасида талабгир, арзон ва хавфсиз бўлишига қарамасдан, Ўзбекистонда шаҳар атрофидаги темир йўл алоқаси яхши ривожланмаган. Электричкалар бошқа транспорт турларига нисбатан тезлик бўйича афзалликларга эга. Улар автотранспорт воситаларига қараганда экологик жиҳатдан тоза ва бир вақтда кўпроқ одамларни ташишга қодир.

Бугун Тошкент Хўжакент, Сирдарё, Гулистон, Ховос, Бекобод ва Ангрен билан шаҳар атрофи темир йўл алоқаси орқали боғланган. Ўтган йилнинг ёзидан бошлаб Фарғона водийсида Наманган-Андижон-Марғилон-Қўқон йўналиши бўйича электрлаштирилган ҳалқа темир йўли ишга туширилди. Ушбу йўналиш бўйлаб электричкаларҳам йўлга қўйилди. «Ўзбекистон темир йўллари» АЖ маълумотларига кўра, электричкаларда кунлик йўловчилар оқими 8200 кишини ташкил қилади.

Компания Тошкент-Хўжакент йўналиши учун янги электропоездлар сотиб олишни режалаштирмоқда. Бундан ташқари, ЎТЙ «Газета.uz»га келгусида Ангрен-Тошкент йўналишини Келесга қадар узайтириш, шунингдек, Хўжакентдан Келесга Назарбек орқали поезд қатновини йўлга қўйиш режалаштирилаётганинини маълум қилди. Компаниянинг хабар беришича, Келесни Тошкент билан боғлайдиган йўлда ҳар куни жиддий тирбандликлар пайдо бўлмоқда. Янги йўналишларни очиш мазкур муаммони ижобий ҳал қилиши мумкин. Бунинг учун темир йўл қуришнинг ҳожати йўқ – у аллақачон мавжуд. Лойиҳаларнинг муддатлари ҳозирча номаълум.

Шу билан бирга, бундан тўрт йил муқаддам Бекобод-Тошкент-Бекобод йўналишидаги қатновлар сонини кунига иккитага етказиш режалаштирилган эди, лекин янги таркиблар йўқлиги туфайли бу режа амалга ошмади.

«Газета.uz» фотомухбири Евгений Сорочин Тошкентдан Хўжакент ва Сирдарёга электропоездда бориб, йўловчиларнинг ЎТЙ кўрсатаётган хизматлар ҳақидаги фикрларини ўрганишга ҳаракат қилди.

Меъёридан ортиқ даражадаги транспорт хавфсизлиги чоралари логистиканинг тезкор бўлишига тўсқинлик қилади. Ҳар бир йўловчи панжарадаги туйнукка қадар бориши, маълумотлари ҳеч қаерга киритилмайдиган паспортини кўрсатиши лозим – қўриқлаш хизмати кунига минглаб ҳужжатларни кўздан кечириши керак бўлади. Шундан сўнг фуқаролар металл детектори орқали ўтиши, юкларини эса сканерлаши зарур.

Йўловчилардан бири Руслан отаси Шамил билан биргаликда ҳар ойда икки марта Тошкентдан Сирдарёга электричкада бориб-келади. Улар Сирдарёда балиқ овлашади. Бироқ улар ҳаракат жадвалидан қониқиш ҳосил қилмайдилар. Тошкентдан биринчи поезд эрталаб соат 9:35 да жўнайди. Бу балиқчилар учун жуда кеч.

«Авваллари Тошкентдан эрталабки соат 5-6 да электричка бор эди. Агар биз соат 9:30 да йўлга чиқадиган бўлсак, қирғоққа куннинг иккинчи ярмидагина етиб борамиз», – дейди Руслан.

Ота-бола вилоятда бир неча кун қолиб, сўнгра пойтахтга қайтишади. Қайтиш жадвали ҳам ноқулай ишлаб чиқилган. Дастлабки иккита поезд Сирдарёдан эрталаб 4-5 да, кейинги поезд эса – кундузи соат 15 да кетади. Тўғри, Бекободдан Тошкентга эрталаб соат 8 да поезд бор, лекин у пайшанба кунлари юрмайди.

«Поездлар орасидаги интервал жуда катта. Тасаввур қилинг, Сирдарёдан Тошкентга борадиган икки поезднинг жўнаш вақтлари орасида 9 соат бор. Охиргиси шаҳарга соат 16:30 да жўнайди», – дея таъкидлайди Шамил ака.

Суҳбатдошларимиз бошқа хоҳлаган транспортда Тошкентдан Сирдарёга бориш ва қайтиш тезроқ бўлса ҳам уларнинг қимматроқлиги ва хавфсиз эмаслигидан шикоят қиладилар.

Мактаб ўқувчиси Эркин электричкадан ойига бир неча марта фойдаланишини айтади. У Янгийўлдан Сирдарёга, онаси ва дўстларини кўришга боради. Боланинг фикрича, поездлар Тошкентга жуда эрта йўлга чиқиб, пойтахтдан жуда кеч қайтади. Шу билан бирга, йўловчиларга Янгийўлдан Сирдарёга поездда бориш 4500 сўм, таксида эса 20000 сўмга тушади.

Чипта сотувчиси «Газета.uz» мухбирига электричкалардан энг кўп «Ўзбекистон темир йўллари» компанияси ходимлари фойдаланишларини айтди. Жадвал кўпроқ уларга мос келади. Бундан ташқари, уларнинг сафар учун имтиёзлари бор. Фуқаро йўловчилари сони ўқув йили бошланишидан ёзги таътилгача, шунингдек, пахта йиғим-терим мавсумида ортади.

«Газета.uz» мухбири Сабина Бакаева электричкаларнинг Тошкент-Хўжакент-Тошкент йўналишидан тез-тез фойдаланиб туради. Бу велосипедни демонтаж қилмаган ҳолда тоғларга чиқиш мумкин бўлган ягона жамоат транспортидир.

Эрталабки «электричка» пойтахтдан вилоятга соат 7 да жўнайди. Навбатдагиси эса соат 14:06 да. Тошкентликлар дам олиш кунлари тез-тез электричкаларда саёҳатга чиқиб турадилар, бироқ ишлаётган одамлар нафақат тоғларда дам олишни, балки ухлашни ҳам хоҳлашади. Бироқ жамоат транспорти бунга имкон бермайди. Устига-устак, Хўжакентдан охирги поезд жуда эрта йўлга тушади –16:42 да. Сафар давомийлигини ҳисобга олсак – 2 соату 15 дақиқа – йўловчилар тоғларга биринчи поезд билан борган тақдирларида ҳам бир кун тўлиқ дам олмасдан ортга қайтишга мажбур бўлмоқдалар.

Тошкент-Хўжакент-Тошкент йўналиши учун замонавий поездлар сотиб олиш режалаштирилган, бу сафар вақтини 1 соатга қисқартириб, йўловчилар оқимини кунига 2000 дан 12000 гача оширишга имкон беради. Бироқ компания «Газета.uz»га «талаб йўқлиги сабабли» рейслар сонини кўпайтириш режалаштирилмаётганини маълум қилди.

Барча ноқулайликларга қарамасдан, Тошкент электропоездларининг ўзига хос жозибаси бор. Улардаги муҳитни шаҳарлараро поездлар билан солиштириб бўлмайди. Секинлиги туфайли поездда бўлиш кўпинча маъносиз ва мақсадсиз ишдай кўринади. Электричкада юриш саратон жазирамасини эсга солади – ғилдиракларнинг бир маромдаги тарақ-туруғи ёғоч ўриндиқларга (Тошкент-Бекобод йўналишидаги биргина таркибда юмшоқ ўриндиқлар мавжуд) жойлашиб олган кишиларни аллалайди. Айрим йўловчилар спиртли ичимликлар ичишади, бир-бирлари билан сокин суҳбатлашишади, кимдир кроссворд ечади.

Бироқ бундай жозибанинг ўзи билан қорин тўймайди. Йўқотишлар электричкаларни касодга учратмасидан аввал хизмат кўрсатиш сифатини ошириш, шу жумладан қатновлар сонини ошириш лозим. Ҳозирда шаҳар атрофи темир йўл хизмати фақат ҳудудлар аҳолисининг маълум бир контингентига хизмат кўрсатиш учунгина мавжуд. Тошкентга борадиган эрталабки электропоездлар вақти ишлайдиган фуқаролар учун жуда эрталик қилади, Бекободдагилар учун эса жуда ҳам кеч. Бундан ташқари, ҳаракатланувчи таркиб шунчалик эскирганки, йўловчилар электр поездлардан кўра автотранспорт воситаларини афзал кўришга тайёр.

Пойтахтда тирбандликлар кучайиб бораётганини ҳисобга олиб, Тошкент шаҳар атрофидаги темир йўл алоқаларини ривожлантиришга кўпроқ сармоя киритиши керак. Ушбу экологик тоза транспорт жуда кўп сонли йўловчиларни ташиб, уларни тирбандликларда туришдан қутқаришга қодир.