Илҳом ака асли Фарғонанинг Бешариқ туманидан. Унинг қишлоғида сув — муаммо. Шу боис у 26 йилдан бери Тошкент атрофидаги далаларда оиласи билан бирга деҳқончилик қилади. Унинг ҳикоясидан бу давр ичида Тошкент қанчалик катталашиб кетганини ҳам тасаввур қиласан киши.

Ҳозир териб олинаётган қулупнайлар ўтган йилнинг августида экилган. «Ўшандан бери фақат декабрь ва январда дам олдик, холос», — дейди деҳқон. Қулупнайни етиштириш — ҳақиқий машаққат, меҳнати нозик ва оғир. Экиб қўйиш билан иш битмайди: августдан то ноябргача камида тўрт марта чопиқ қиласиз, бир неча марта дорилайсиз, зарарли ўтлар ва қулупнайнинг ўз баргларидан тозалайсиз.

«Бу нарса асосан сув билан тирик — экилганидан то ўзини тутиб кетгунича ҳар икки кунда бир суғориш керак», — дея тушунтиради хўжалик иш бошқарувчиси Фаррух Кабиров. Сувхўрлигига қарамай, қулупнай ёмғирни «ёқтирмайди». «Ëғингарчиликдан асраш учун устини целлофан ёпиб чиқамиз. Бўлмаса чиритиб юборади», — дейди Илҳом аканинг рафиқаси Адиба опа.

Илҳом аканинг тушунтиришича, қулупнайни совуқ урмайди — ҳаво жуда совиб кетса, гуллаши бироз кечикиши мумкин холос. Февралнинг иккинчи ярмида қулупнайларнинг усти, об-ҳаво шароитидан келиб чиқиб, тахминан 15-20 кунга целлофан билан ёпилади — кўчатлар бундай димловчи қобиқ остида ўзини тутиб олиб, гуллай бошлайди.

«Мартнинг иккинчи ҳафталаридан, кўчатлар гуллаб, рангга кириб бўлгач, об-ҳавонинг авзойига қараб, целлофанлар ҳар куни очиб-ёпиб турилади. Ëмғир бўлса - ёпилади, ёғингарчилик бўлмаса — очилади. 20 апрелдан қулупнай пиша бошлайди. 5 майгача - пишиб етилишнинг авж палласи!», — дейди Илҳом ака Намозов.

«Бизнес ал-Борий» фермер хўжалигининг 16 гектар еридан ҳозир 6 гектарига «Чарли», «Изабелла», «Виктория», «Корея», «Малайзия» навли қулупнайлар экилган. Хўжалик иш юритувчиси Фаррух Кабировнинг таъкидлашича, бу ерларнинг ҳаммасига ҳар доим ҳам қулупнай экилавермайди. Аслида, қулупнай экишдан мақсад - бор-йўғи уни сотиб, фойда кўриш эмас. Бу резаворнинг «санитарлик функцияси» ҳам бор.

«Қулупнай экилган дала кўп чопиқ қилиниб, унга тез-тез ўғит солинади, шу боис ер ажриқ ва бошқа ўтлардан тозаланади. Зарарли ўсимликлар чопилаверса, охири улар чиқмай қўяди, — дея тушунтиради Фаррух ака. — Айни вақтда, ҳар йили бир жойга қайта-қайта қулупнай экавериш ҳам ерни чарчатиб қўйиши мумкин. Икки-уч йилда бир, алмашлаб экилса — ана буниси жуда фойдали».

Бу йилги режа ҳам шундай — ҳозир қулупнай экилган 6 гектарнинг 1 гектари қулупнай кўчатларини етиштириш учун сақлаб қолинади (қулупнай уруғдан эмас, кўчатдан кўпаяди), қолгани эса, қулупнайлар териб олингач, дам олдирилиб, кузга бошқа маҳсулотлар экилади. «Кўчат чиақриш жараёнига 15 июндан киришамиз. У ҳам жуда майда иш — кўчатлар 40-45 кунда тайёр бўлади», — дея қўшимча қилди хўжалик иш юритувчиси.

Аномал қишга қарамай, деҳқоннинг бахтига далада қулупнай сероб. Қулупнайни асосан аёллар теради: Илҳом аканинг рафиқаси Адиба опа ва келини ҳам ҳозир шу иш билан банд. Улар тонгда шудринг тўкилиши билан қулупнайни теришга киришади. Буюртмани эртароқ топшириш керак бўлса, 7:00 дан — шудринг тўкилмай туриб теримни бошлаб юборади.

«Ўзингиз кўриб турибсиз, буларни доналаб йиғиб чиқиш жуда майда иш, одамга катта сабр керак», — дейди кунига 50 килогача қулупнай терадиган Адиба опа, лекин нолимайди — чунки «даромад ҳам шунга яраша». «Бошида килосини 25 минг сўмдан сотдик, ҳозир 10 минггача тушди», — дейди у. Сабаби маълум — бозорда қулупнай кўпайган, таклиф кўп.

«Биз айнан бир савдо тармоғи ёки тадбиркор билан ҳамкорлик ўрнатмаганмиз. Ким қанча харид қилишини айтиб келса ёки олдиндан буюртма берса, шунча мева сотамиз. Айримлар завқ олиш қулупнайни теримчилар билан бирга ўзи теради», — дейди Фаррух Кабиров.

Адиба опанинг қўшимча қилишича, қулупнай мавсуми кўпи билан 10 июнгача давом этади. Кейин «эстафета»ни аста-секинлик авжига чиқа бошлаётган олча-гилос мавсумига топширади.

Илҳом ака рафиқаси Адиба опа, икки ўғли, келини билан бирга деҳқончилик қилади, кичик ёшдаги невараси ҳам улар билан бирга. Фермер хўжалигининг қулупнай далалари Илҳом аканики каби етти оилага бўлиб берилган. Бу 30-35 кишининг бари Бешариқдан келиб, шу ерда яшаб, шу ерда ишлайди. Иш тартиби, яшаш тарзи ҳаммада бир хил.

Қулупнайзорга туташ ўнлаб чайлалар олдидан ўтар экансиз, қулупнайчилар маҳалласида юргандек бўласиз. Чайла, у хомғиштдан кўтарилган бўлса-да, ўз номи билан чайла, аммо бу «хонадон»ларнинг эгаларида нолиш йўқ: ҳар бирининг ўз ўчоғи, қозон-товоғи бор, ҳатто электр токи ҳам тортиб келинган — дунёдан бехабар қолмаган ҳеч ким.

Эътиборлиси, «чайла» номли бу уйларда меҳмондорчиликлар ҳам бўлади. Танишув давомида Илҳом аканинг «хонадони»га кирганимизда, унинг водийдан меҳмон бўлиб келган онаси ва қайнонаси гурунглашаётган эди. «Хонадон»нинг бошқа бир хонасида эса уларнинг невара-келини боласини ухлатишга уринарди.

«Барчамиз Фарғонанинг бир ҳудудидан бўлганимиз учунми, аҳил яшашга ҳаракат қиламиз. Болалар бир-бири билан ўртоқлашиб кетган, аёлларнинг ҳам ўзаро муносабатлари яхши», — дейди Илҳом ака. Қулупнай баҳона ҳосил бўлган мана шу аҳиллик сабаб, эҳтимол, ҳосил мўл, даромад юқори, кайфият кўтаринкидир.