Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази эксперти 2022 йил учун Ўзбекистондаги иккиламчи автомобиль бозорининг таҳлилини ўтказди.

Иккиламчи автомобил бозорининг 70% Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган автомобиллар ҳиссасига тўғри келади, бозорнинг беш баравар кам улуши ёки умумий бозорнинг қарийб 13% ВАЗ (Lada) автомобиллари, яна 2,5% ГАЗ автомобиллари ва 2% Hyundai автомобиллари ҳиссасига тўғри келади.

Таҳлил шуни кўрсатдики, 10 та сотувга қўйилган маҳаллий автомобиллар 4−5 та сотувга қўйилган хорижий автомобилга тўғри келади. Йил давомида иккиламчи бозорда электромобилларнинг улуши деярли икки баравар кўпайди.

Таҳлиллар шуни кўрсатадики, иккиламчи автомобил бозори таркибини асосан маҳаллий автомобиллар ташкил этади, уларнинг улуши 70%, ВАЗ (Lada) 12,7%, ГАЗ 2,5% ва Hyundai 2% томонидан ишлаб чиқарилган автомобиллардан иборат.

Бу йилги эътиборга молик жиҳат — бу BYD электромобиллар улушининг ўсиши, бу 2021 йилда 0,1 фоизни ташкил этган ва 2022 йилда 1,2 фоизга етди. Умуман олганда, иккиламчи бозорда электромобилларнинг улуши 2021 йилда 0,4%дан 2022 йилда 2,28 фоизгача ўсди.

2022 йил, автомобиль бозори

2022 йилда Ўзбекистонда иккиламчи автомобил бозорининг тузилиши

Бу йил энг кўп сотилаётган автомобиллар Lacetti, Cobalt, Spark, Damas, Nexia 2, Nexia 3 ва ВАЗ 2106 бўлиб, бу автомобилларнинг умумий улуши сотилган автомобиллар умумий сонининг 48 фоизини ташкил қилади.

Шу билан бирга, ушбу автомобиллар орасида харидорларнинг сотувлари қуйидагича бўлинган: Lacetti (3-позиция) — 5,2%, Cobalt (4-позиция) — 4,9%, ВАЗ (Лада) 2106 — 4,1% ва Spark (2-позиция) — 3,0%

Турли хил моделларда ишлатилган автомобилларнинг ўртача нархи

2022 йилда иккиламчи бозорда автомобиллар нархи ўтган йилнинг шу даврига нисбатан ўртача 12−15%га ошди. Шу билан бирга, турли хил автомобил моделларининг нархи турлича ўзгарган.

Хусусан, Damas нархи ўртача — 15%га, Ваз (Lada) 2106 — 12%га, Lacetti (3-ўрин) — 16%га, Spark (2-ўрин) — 18%га, Cobalt (4-ўрин) — 20%га, Nexia 3 (4-ўрин) — 18%га ва Malibu 2 — 7%га ошди. Хорижий автомобиллар орасида нархларнинг энг катта ўсиши KIA Carnival автомобиллари — 12%, Lada Vesta — 18% ва Hyundai Sonata — 6%га қайд этилди.

2021−2022 йилларда ишлатилган автомобиллар нархларининг ўзгариши

Автомобиль моделлари

Нархлар ўзгариши, фоизда

Автомобил нархига эскириш омилининг таъсири, фоизда

Damas

15

-2,5

Lacetti 3 позиция

16

-3,0

Nexia

14

-2,4

Spark, 2 позиция

18

-3,2

Cobalt, 4 позиция

20

-3,9

Lacetti, 1 позиция

18

-3,2

Nexia 3, 4 позиция

18

-3,2

Cobalt, 2 позиция

22

-3,6

Lacetti, 2 позиция

18

-3,2

Gentra, 3 позиция

16

-4,4

Nexia 2, 4 позиция DOHC

14

-2,6

Spark, 4 позиция

19

-3,9

Nexia 2, 2 позиция. DOHC

17

-2,7

Malibu 2

7

-5,9

Сотувга қўйилган автомобилларнинг эскиришини баҳолаш

Эконометрик моделлаштириш усули натижаларига кўра, бошқа барча кўрсаткичларнинг тенглиги (бир хил маркадаги, позиция ва ишлаб чиқарилган йилидаги автомобилларни таққослашда), бир йил ичида автомобилнинг амортизацияси (эскириши) таннархнинг ўтган йилга нисбатан ўртача 3% пасайишига олиб келади.

Шу билан бирга, таҳлиллар шуни кўрсатдики, турли автомобил моделлари турлича ўзгаради, масалан, Damas йилига ўртача — 2,5%, Lacetti (3-позиция) — 3,0%, Nexia — 2,4%, Spark (2-позиция) — 3,2%, Cobalt (4-позиция) — 3,9%, ва Malibu 2 — 5,9%га ўзгарган.

Бундан ташқари, 2022 йилда автомобил бозорида автомобил ишлаб чиқаришнинг ўртача йили 2011 йилни ташкил этди, бу ўртача 11 ёшга тўғри келади. Худди шундай, 2021 йилда бу кўрсаткич 2008 йилни, 2020 йилда эса 2007 йилни ташкил этди, бу ўртача 13 ёшга тўғри келади. Бу шуни кўрсатадики, иккиламчи бозорда автомобиллар ёшармоқда, бу нисбатан янги автомобилларни қайта сотиш сонининг кўпайиши билан боғлиқ.

Сотувга қўйилган автомобил километрини баҳолаш

Ҳисоб-китобларга кўра, иккиламчи бозорда автомобилларнинг ўртача юриш масофаси йилига 22 131 км.ни ташкил қилади, ҳисоблаш учун 2012 йилдан кейин ишлаб чиқарилган автомобиллардан фойдаланилган.

Бундан ташқари, автомобилларнинг йиллик юриш масофасининг тақсимоти ўрганилиб, натижада Ўзбекистонда автомобил эгаларининг 60% йилига ўртача 22 000 кмгача, 20% — 22 000 дан 30 000 кмгача, қолган 20% — 30 000 дан 100 000 кмгача ҳаракатланиши аниқланди. Ушбу натижалар асосида ҳайдовчиларнинг учта асосий гуруҳи аниқланди.

Шундай қилиб, автомобил эгаларининг кўпчилиги биринчи гуруҳга тайинланган, бу ерда бир кунлик масофа 60 км.дан ошмайди ва машина асосан шаҳар бўйлаб ҳаракатланади ҳамда ўз эҳтиёжлари учун фойдаланилади. Иккинчи гуруҳга кунига 82 кмгача бўлган автомобил эгалари ҳар куни шаҳар четидан ишлаш/ўқиш учун келадиган/кетадиган автомобил эгалари ёки шаҳар такси ҳайдовчилари киради. Ҳайдовчиларнинг 3-гуруҳи кунига 274 км гача йўл юради, бу гуруҳга шаҳар ва шаҳарлараро такси ҳайдовчилари киради.

Бундан ташқари, иккиламчи бозорда автомобилларнинг ўртача йиллик масофаси ҳудудга қараб ўзгаради. Ҳудудлар орасида Сирдарё вилоятида 29,6 минг км, Андижон вилоятида 27,4 минг км, Жиззах вилоятида 27 минг км, Фарғона вилоятида 26,8 минг км ва Тошкент вилоятида 25,5 минг км автомобил эгалари энг юқори масофа кўрсаткичларига эга

Тошкент шаҳрида сотувга қўйилган автомобилларнинг ўртача масофаси йилига 22 минг кмдан 23,2 минг кмгача, иккиламчи автомобил бозорининг 38 фоизи шу ҳудудга тўғри келади.