Давлат статистика қўмитаси сўнгги бир ойда Ўзбекистон кутилмаган катта ҳажми кўмир импорти амалга оширилгани сабабларини тушунтирди.

Ўзбекистоннинг 11 ойлик ташқи савдо айланмаси тўғрисидаги ҳисоботда дастлаб январь-октябрь ойларида 93,1 млн долларга кўмир импорт қилингани айтилган бўлса, биргина ноябрь ойида бу кўрсаткич 173 млн долларни (жами 266,1 млн доллар) ташкил қилган.

давлат статистика қўмитаси, кўмир, кўмир импорти, қозоғистон

давлат статистика қўмитаси, кўмир, кўмир импорти, қозоғистон

Давлат статистика қўмитаси ўзгартиш киритгунга қадар ва кейин газ, кўмир ва электр энергияси импорти кўрсаткичлари.

Кўмир импортининг бу «мисли кўрилмаган» ҳажми саволларни туғдирди. Молиячи Отабек Бакиров кўмирни ким ва қандай нархда импорт қилаётгани, бунинг учун қанча бюджет маблағлари ажратилаётгани, эвазига қанча электр энергияси ишлаб чиқарилгани ва унинг нархи қанча эканлигини сўради.

У Қозоғистон маълумотларига таяниб, январь-август ойларида 28,72 доллар турадиган ушбу фойдали қазилманинг ўртача импорт ҳажми 6 млн тоннага яқинроқни ташкил этишини таъкидлади.

«Агар ноябрда кўмирни логистика бўйича бизга энг яқин бўлган Қозоғистондан сотиб олган бўлсак, бу 6 миллион тонна кўмир дегани. Бунча кўмирни темир йўл таший олганми? Бунча кўмир қайси омборларга жойлаштирилган? Уни кўрса бўладими?» — дея сўради.

22 декабрь куни Давлат статистика қўмитаси эълон қилинган маълумотларда техник хатолик борлиги ва ташқи савдо айланмаси ҳисоботига ўзгартиришлар киритилгани ҳақида хабар берган эди.

«2022 йилнинг январь-ноябрь ойлари учун эълон қилинган „Ўзбекистон Республикаси ташқи савдо айланмаси“ пресс-релизи 27-саҳифасида келтирилган кўмир ва газ импорти кўрсаткичларининг техник сабабларга кўра, ўрни алмашиб қолган. Рақамлар ўрни тўғри ҳолатга келтирилди», — дейилади хабарда.

«Газета.uz» сўровига кўра, Давлат статистика қўмитаси 2021 ва 2022 йилларнинг 11 ойи учун кўмир импорти бўйича маълумотларни тақдим этди.

Давлатлар
январь-ноябрь
2021 й.

миқдори (тонна)
млн.долл. АҚШ
Кўмир, кокс ва брикетлар
2 225 624,2
85,4
Қозоғистон1 261 521,5
50,0
Қирғизистон931 073,7
27,3
Россия
26 671,9
7,5
Литва
923,0
0,3975
Тожикистон4 861,6
0,1173
Латвия
106,5
0,0492
Беларусь
125,9
0,0275
Хитой33,9
0,0184
Нидерландия
8,5
0,0148
Туркия
29,0
0,0084
Эстония
28,3
0,0083
Германия
16,3
0,0079
Украина
43,8
0,0055
Финляндия
15,5
0,0046
Афғонистон
124,8
0,0037
Эрон40,0
0,0006


Давлатлар
январь-ноябрь 2022 г.
миқдори (тонна)
млн долл
Кўмир, кокс ва брикет
2 396 474,7
105,82
Қозоғистон1 296 497,4
51,12
Қирғизистон
1 034 036,8
32,28
Россия
62 629,7
21,78
Литва
763,0
0,31
Тожикистон
2190,1
0,19
Беларусь
182,7
0,061
Эстония
91,0
0,037
Латвия
42,1
0,015
Финляндия
27,6
0,013
Германия
12,0
0,006
Туркия
2,3
0,002

Статистик маълумотларга кўра, 2021 йилнинг январь-ноябрь ойларида Ўзбекистон 85,4 млн долларлик (бир тонна учун тахминан 38,3 доллар) 2,23 млн тонна — ойига ўртача 185,4 минг тонна кўмир импорт қилган. Ҳажмнинг ярмидан кўпи (56,5%) Қозоғистон ҳиссасига тўғри келади, у ердан 50 млн долларга 1,26 млн тонна кўмир импорт қилинган, бу бир тонна учун ўртача 39,6 долларни ташкил этади.

Ҳажми бўйича иккинчи ўринда Қирғизистон 931,1 минг тонна кўмир етказиб берган бўлиб, у 27,3 млн долларга (тоннаси 29,2 доллар) кўмир етказиб берган.

Бундан ташқари, Россиядан 7,5 млн доллар (бир тоннаси 281,2 доллар) эвазига 26,7 минг тонна кўмир келтирилди, бу Қозоғистондан 7 баробар, Қирғизистондан эса деярли 10 баробар қимматроқдир.

2022 йилнинг 11 ойи давомида янгиланган маълумотларга кўра, мамлакатга 7,6 фоизга кўп кўмир етказиб берилган — 105,8 млн долларга 2,39 млн тонна. Ўртача импорт нархи ҳам 44,1 долларга (+15,3%) ошди.

Қозоғистондан импорт бироз ошди — 51,1 млн долларга 1,296 млн тоннагача (тоннасига 39,4 доллар).

Қирғизистон етказиб бериш ҳажмини 32,3 млн долларга (31,2 долларга) 1,03 млн тоннага, Россия эса 62,53 минг тоннага (тоннаси учун 347,8 доллар) оширди.

Қозоғистондан импортнинг ўртача қиймати бироз пасайган бўлса, Қирғизистондан 6,8 фоизга, Россиядан 23,7 фоизга ошган.

Бироқ Қозоғистон ва Ўзбекистоннинг кўмир савдоси бўйича статистик маълумотларида сезиларли фарқ бор.

Ўзбекистонга кўмир, брикет, кокс етказиб бериш бўйича маълумотлар

Мамлакат
2022 йил январь-октябрь
2021 йил январь-октябрь
Миқдор (тонн)
млн. долл.
Миқдор (тонн)
минг долл.
Қозоғистон маълумотлари
364 556,9
9,90
335 019,6
8,37
Ўзбекистон маълумотлари
1 141 162,0
44,8
1 166 790,9
46,4
Фарқ3,1
4,5
3,5
5,5

Манба: Ўзбекистон Давлат статистика қўмитаси ва Қозоғистон Миллий статистика бюроси.

Хусусан, «Газета.uz» Қозоғистон Миллий статистика бюроси маълумотларига кўра, январь-октябрь ойларида Қозоғистон томони Ўзбекистонга 9,9 млн долларга 364,5 минг тонна кўмир экспорт қилган, Ўзбекистон эса 1,14 млн тонна кўмир импорт қилган. 44,8 млн долларни ташкил этди, бу эса қўшни давлат маълумотларидан физик жиҳатдан 3 баробар, қиймат жиҳатидан 4,5 баробар кўпдир.

Ўзбекистон Давлат статистика қўмитасининг тушунтиришича, статистик маълумотларнинг товар гуруҳига қўнғир кўмир (қўнғир кўмир, ТН ВЭД коди 2702) киради, Қозоғистон эса фақат тошкўмир (ТН ВЭД коди 2701) бўйича маълумотларни тақдим этган.

Код ТН ВЭД ва давлатлар
2022 январь-октябрь
Миқдор (тонн)
Млн долл
2701 (тош кўмир)


Жами676 252,6
26 035,6
Афғонистон
-
-
Қозоғистон288 251,3
11 568,9
Кипр
-
-
Қирғизистон374 988,8
12 036,3
Литва
-
-
Покистан
-
-
Польша
-
-
Россия
10 842,0
2 239,7
Тожикистон2 168,3
188,7
Туркия
2,3
2,0
2702 (қўнғир кўмир)


Жами 1 381 663,4
47 243,1
Афғонистон
-
-
Қозоғистон846 176,0
30 884,6
Қирғизистон535 487,4
16 358,5
Покистан
-
-
Польша
-
-
Тожикистон-
-