Ўзбекистоннинг ташқи савдо айланмаси саккиз ойда 27,7 фоизга ёки 6,97 млрд долларга ошиб, 32,13 млрд долларни ташкил этди, дея гувоҳлик бермоқда Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.

2021 йилнинг январь-август ойларига нисбатан экспорт ҳажми 12,7 млрд долларга (ўсиш — 36,5 фоиз), импорт — 19,4 млрд долларга (+22,6 фоиз) етди. Ташқи савдонинг салбий сальдоси ўсишда давом этмоқда ва минус 6,7 млрд долларга етди.

Барча экспорт ҳажмининг 24,4 фоизи саноат товарлари савдосига тўғри келди — саккиз ойда уларнинг савдоси 3,1 млрд долларни ташкил этди. Экспортнинг катта улушини (23,4 фоиз ёки 2,97 млрд доллар), гарчи мамлакат ушбу қимматбаҳо метални жорий йилнинг апрель ойидан бери сотмаган бўлса-да, ҳали ҳам олтин эгаллаб турибди.

Экспорт

Қиймат жиҳатидан олтинни ҳисобга олмаганда, экспорт 67,7 фоизга ошиб, 9,72 млрд долларни ташкил этди. Бунга асосан тўқимачилик маҳсулотлари — 15,2 фоизга — 2,18 млрд долларгача, сабзавот ва мевалар — 656,6 млн доллар (+19,2 фоиз), газ — 645,9 млн доллар (+ 60,9), ўғитлар — 275,3 млн доллар (89,3 фоиз) ва бошқалар ўсиши ҳисобига эришилди.

Энергия генератори машина ва ускуналар экспорти 21,3 баробар (106,8 млн доллар), саноат учун махсус бўлмаган машина ва ускуналар, машина қисмлари 3,4 баробар (66,3 млн доллар), нефть экспорти 2 баробар (98 млн доллар)га ўсганини алоҳида қайд этиш жоиз.

Тўқимачилик маҳсулотлари экспорти умумий экспорт таркибида 17,2 фоизни ташкил этади.

Маҳсулотларнинг асосий қисмини ип-калава (49,6%) ҳамда тайёр трикотаж ва тикувчилик буюмлари (25,8%) ташкил этади. Ўзбек тўқимачилик маҳсулотлари учун Россия бозори ҳалигача асосий бўлиб қолмоқда, бу бозорга 823,7 млн долларлик (+38,9 фоиз) маҳсулот жўнатилди. Туркияга етказиб бериш 71,1 фоизга ошиб, 410,7 млн долларга етди, Хитойга эса 51,3 фоизга камайиб, 231,5 млн долларни ташкил қилди.

Импорт

Импортга келсак, энг юқори даражалар донли экинлар ва улардан тайёрланган маҳсулотлар етказиб бериш — 642,6 млн доллар (+23,4 фоиз), турли озиқ-овқат маҳсулотлари ва препаратлари — 330,5 млн доллар (2,2 баробар), шакар, шакардан тайёрланган маҳсулотлари ва асал — 347,9 млн доллар (+41,4 фоиз), гўшт ва гўшт маҳсулотлари — 191,8 млн доллар (+91,7%), сабзавот ва мевалар — 140,4 млн доллар (86,4%) сақланиб қолмоқда.

Бундан ташқари, мамлакатга қуйидаги маҳсулотлар импорти ҳажми ортди: ичимликлар — 52,7 млн доллар (+82,5 фоиз), тамаки ва тамаки маҳсулотлари — 34,4 млн доллар (+97,1 фоиз), пробка ва ёғоч-тахта — 312,6 млн доллар (46,5 фоиз).

Нефть ва нефть маҳсулотлари импорти ҳам ўсди — 738,4 млн доллар (+20,9%), тиббиёт ва фармацевтика маҳсулотлари — 1,02 млрд доллар (+11,6%), пластмасса — 563,4 млн доллар (+51%), темир ва пўлат — 1,67 млрд доллар (+38%)), автомобиллар — 1,47 млрд доллар (+13,3 фоиз), автомобиль қисмлари ва аксессуарлар — 545,4 млн доллар (+48,5 фоиз).

Давлатлар билан савдо

Ўзбекистон ташқи савдо айланмасидаги асосий ҳамкор-давлатлар динамикаси (январь-август ойлари учун млн АҚШ доллари).

Хитой Ўзбекистон билан ташқи савдода етакчиликни сақлаб қолди — 6,03 млрд доллар (улуши — 18,8%). Иккинчи ўринда Россия қолди — 5,67 млрд доллар (% 17,7). Кейинги ўринларда Қозоғистон — 2,87 млрд доллар (8,9 фоиз), Туркия (7 фоиз) — 2,24 млрд доллар ва Корея Республикаси — 1,66 млрд доллар (5,2 фоиз) бормоқда.

Россия ва Хитой билан товар айирбошлаш юқори суръатларда ўсиб бормоқда (мос равишда 27,1% ва 25,8%). Қозоғистон билан эса товар айирбошлаш ўсиши секинлашган: 2021 йилнинг шу давридаги кўрсаткич 40,1 фоизга ошган бўлса, жорий йилда бу кўрсаткич 15,8 фоизни ташкил этди.

Туркия билан ташқи савдо деярли ўсишни тўхтатди: агар ўтган йили бу кўрсаткич 74 фоизга ўсган бўлса, бу йил атиги 4,1 фоизни ташкил этди. Бунга лиранинг қадрсизланиши ва логистика билан боғлиқ муаммолар сабаб бўлиши мумкин.

Туркманистон билан ҳам шунга ўхшаш кўрсаткичлар — ҳозирги 2,7%га нисбатан 53,6%. Корея билан савдо алоқалари 2021 йилда пасайганидан кейин (-17%) 37,8 фоизга ошди. Қирғизистон билан савдо айланмаси эса 26,4 фоизга ўсди.

Июль ойида Россия (13,6%) Ўзбекистондан экспорт йўналишлари таркибида Хитойни (13,4%) биринчи ўриндан сиқиб чиқарган бўлса, август ойида бу фарқ катталашди (13,6%га нисбатан 14,6%). Агар Ўзбекистон 2021 йилнинг январь-август ойларида Россия бозорига 1,27 млрд долларлик маҳсулот экспорт қилган бўлса, жорий йилда бу кўрсаткич 1,85 млрд долларни (+45,4 фоиз) ташкил этди. Хитойга экспорт ўсиши 12,2 фоизни ташкил этди — 1,57 млрд доллардан 1,77 млрд долларгача.

Туркияга экспорт ҳажми 2021 йилда икки баравар кўпайганидан кейин деярли ўзгаришсиз қолди.

Ўзбекистон МДҲ мамлакатлари экспорт бозорларига тобора кўпроқ қарам бўлиб бормоқда. Бошқа хорижий давлатларга етказиб беришнинг камайиши ҳисобига МДҲ мамлакатларига экспорт улуши ортиб, унинг умумий ҳажмидаги улуши 37,7 фоизни (35,5 фоизни ташкил этди) ташкил этди.