Озарбайжон президенти Илҳом Алиев 16 сентябрь куни Самарқандда бўлиб ўтган Шанхай ҳамкорлик ташкилоти саммитидаги нутқи чоғида Арманистонни ҳарбий провокацияда айблади.
Унинг сўзларига кўра, 2020 йил охирида Қорабоғ можаросининг ҳал этилиши минтақада транспорт-коммуникация лойиҳаларини ривожлантириш учун янги имкониятлар яратди. Президент Зангазур йўлаги очилгандан сўнг минтақа давлатларининг транспорт имкониятларини янада оширишини ва бу йўналиш бўйлаб жойлашган барча давлатлар учун фойдали бўлишини таъкидламоқда.
Зангазур йўлаги (Сюник ёки Мегхри йўлаги) Арманистоннинг Сюник вилояти (Зангазур) ҳудудидан ўтадиган тахминан 40 км узунликдаги транспорт йўлаги лойиҳаси бўлиб, Озарбайжоннинг ғарбий вилоятлари ва унинг Нахичеван Автоном Республикаси эксклави ўртасидаги транспорт алоқаларини таъминлашнинг эҳтимолий воситаси сифатида қаралади. Бу концепция Озарбайжон ва Туркия томонидан Иккинчи Қорабоғ уруши тугаганидан бери тобора кўпроқ тарғиб қилинаётган бўлса, Арманистон «коридор мантиғи» уч томонлама имзоланган ўт очишни тўхтатиш баёнотидан четга чиққани ва бу ташвиқотнинг бир кўриниши эканлигини таъкидлаб, унга доимий равишда эътироз билдирмоқда.
Илҳом Алиевнинг сўзларига кўра, Озарбайжон Арманистонга суверенитет ва ҳудудий яхлитликни ўзаро тан олишга асосланган тинчлик шартномасининг бешта асосий тамойилини тақдим этган.
«Энди биз олдиндан шартларсиз ва сунъий кечикишларсиз тинчлик битими лойиҳаси устида ишлашни бошлашимиз керак. Аммо, афсуски, жорий йилнинг 13 сентябрь куни Арманистон Озарбайжон билан давлат чегараси ҳудудида кенг кўламли ҳарбий провокацияни амалга оширди. Озарбайжон қуролли кучлари бу провокацияни қатъий тўхтатди», — деди у.
Озарбайжон раҳбарининг сўзларига кўра, «ушбу провокация икки давлат ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш жараёнига катта зарба бўлади». Бунинг учун барча масъулиятни Арманистон ҳарбий-сиёсий раҳбариятига юклади.
Президент «айрим етакчи халқаро ташкилотларнинг самарасизлиги»дан хавотир билдирди.
«Шу муносабат билан, БМТ Хавфсизлик кенгашининг 1993 йилда қабул қилинган Арманистон қуролли кучларини Озарбайжоннинг босиб олинган ҳудудларидан олиб чиқиб кетишни талаб қилган тўртта резолюциясини таъкидламоқчиман. Хавфсизлик кенгашининг айрим резолюциялари бир неча кун ичида амалга оширилса-да, бизнинг вазиятимизга боғлиқ қабул қилинган резолюциялар 27 йилдан бери бажарилмай келмоқда. Озарбайжоннинг ўзи Қорабоғ можаросини ҳарбий-сиёсий йўл билан ҳал қилди ва Хавфсизлик кенгашининг юқорида қайд этилган резолюциялари бажарилишини таъминлади», — деди у.
Аввал хабар берганимиздек, 13 сентябрга ўтар кечаси Озарбайжон ва Арманистон чегарасида ҳарбий тўқнашув юз берди. Томонлар бир-бирини ўқ отишни бошлаганликда айблади. Икки давлат ҳарбий хизматчилари орасида қурбонлар бор. Чоршанба куни Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги Озарбайжон-Арманистон чегарасида сулҳга эришилганини олқишлади ва сиёсий ва дипломатик музокаралар олиб бораётган томонларни вазиятни нормаллаштиришга чақирди.
Можаролар фонида Арманистон бош вазири Никол Пашинян Самарқанддаги ШҲТ саммитига ташрифини бекор қилди. Ундан олдин у «Арманистоннинг ҳудудий яхлитлигини тиклаш ва Озарбайжон қуролли кучларининг олиб чиқиб кетилишини таъминлаш учун» ёрдам сўраб КХШТга, жумладан, ҳарбийларга мурожаат қилди. У қуролли ҳодиса чоғида 105 арман ҳарбий хизматчиси ҳалок бўлганини маълум қилди.
14 сентябрь куни парламентда сўзлаган Пашинян Арманистон ушбу республика қуролли кучлари Арманистон ҳудудидан, СССР чегаралари доирасида олиб чиқиб кетилган тақдирда Озарбайжоннинг ҳудудий яхлитлигини тан олишга тайёрлигини маълум қилди.
«Озарбайжон: келинг, ҳудудий яхлитликни ўзаро тан олайлик, дейди. Биз бунга розимиз, тан оламиз деймиз, лекин кутинг, масалан, сиз Юқори Шоржада босиб олган ҳудудлар ва ҳоказо, улар кимнинг ҳудудий яхлитлигида жойлашган? Агар Озарбайжон бу ўз ҳудуди деса, биз унинг ҳудудий яхлитлигини тан олмаймиз, чунки бу бизнинг ҳудудимиз, бу баҳсли ҳудуд эмас», — дея унинг сўзларини келтиради «Арменпресс».
Унинг сўзларига кўра, Арманистон Озарбайжон қуролли кучлари бостириб кирган Арманистон ҳудудини Озарбайжон деб тан олмайди.
«Агар улар кетиб, қонуний чегара бўлган Совет Иттифоқи чегарасида турса, унинг ҳудудий яхлитлигини тан оламиз, бўлмаса, тан олмаймиз», — деди у.
Арманистон Озарбайжон билан чегарадаги вазият кескинлашгани муносабати билан Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа судига мурожаат қилди.
