Баҳор бошидан буён ўзбек сўми орқали рублнинг долларга конвертация қилишдаги курс фарқи валюта чайқовчиларини ўзига жалб қилмоқда. Бу ҳақда Россиянинг «Ведомости» ва «Коммерсантъ» нашрлари ёзди.

ОАВ маълумотларига кўра, ўзбекистонлик тадбиркорлар конвертация схемасини ишлаб чиқишган: улар ўзбек сўмини рублга сотиб олиб, кейин долларга алмаштириб, Россияга олиб келиб, бу ерда яна рублга алмаштиришган. «Ведомости»нинг ёзишича, бундай операциялардан олинган фойда бир неча кун ичида 6 фоизни ташкил этади.

Мисол учун, август ойининг бошида Россияда кичик банкларда доллар бир доллар учун 65 рубл курсида сотилиши мумкин эди. Ўзбекистонда доллар курси барқарорроқ. Hill Consulting катта маслаҳатчиси, халқаро бизнес эксперти Сергей Нестеренконинг сўзларига кўра, 100 минг рублга тахминан 18 млн сўм сотиб олиб, 1640 долларга алмаштириш (Тошкентдаги қора бозордаги курс бир доллар учун 11 минг сўм) мумкин. Сўнгра долларлар Россияга олиб келиниб, 65 рубллик курсда рублга алмаштирилса, 106 минг рубль чиқади, яъни назарий жиҳатдан бир неча кун ичида 6000 рубль ёки 6% даромад олиш мумкин.

Унинг сўзларига кўра, муқобил равишда Ўзбекистонда долларни рублга кросс-курс бўйича алмаштириш мумкин, бироқ икки марта конвертация қилиш туфайли у унчалик фойдали бўлмайди, дея қайд этади эксперт.

Бу усул 30 йил олдин валюта чайқовлари томонидан қўлланилган ва у ҳали ҳам муаммоларсиз ишлайди, аммо бу фақат қора бозорда мумкин, деб тасдиқлади «ИнстаФорекс» компаниялар гуруҳи таҳлилчиси Александр Давидов.

Унинг сўзларига кўра, Россияда нақд доллар амалда йўқолган ва унинг қора бозорда сотилиши яхши даромад келтириши мумкин.

Маржа бир вақтнинг ўзида пулни жалб қилиш шартларига, яъни у ёки бу валюта қандай нархда сотиб олинишига боғлиқ. Гап шундаки, амалда чайқовчилик у ёки бу шаклдаги қарз маблағлари бўйича амалга оширилади ва ҳамма нарса уларнинг қийматига боғлиқ. Агар пул сизники бўлса, унда 5% фойда аъло ҳисобланади, деди эксперт.

«1000 доллар билан комиссиялар туфайли буни ўйнашнинг маъноси йўқлиги аниқ. Менимча, фойда камида бир неча юз минг доллардан келади», — деди у.

Унинг фикрича, тажрибали чайқовчилар қўшни мамлакатлар бозорини доимий равишда ўрганиб, энг фойдали ставкаларни кузатиб, бундай географик схема бўйича йиллар давомида пул ишлашлари мумкин. Россияда бу амалиёт март-апрель ойларида жозибадор бўлиб, рубль курси рекорд даражада пасайиб, айрим айирбошлаш шохобчаларида бир доллар учун 160 рублга етган. Аммо сўнгги бир неча ҳафта ичида Россия валютаси бир долларга нисбатан 60 рубл атрофида мустаҳкамланди ва мамлакатлар ўртасидаги арбитраж ўз маъносини йўқотди, деди Александр Давидов.

«Откритие» бошқарув компаниясининг инвестиция бўйича директори Виталий Исаков бундай операциялар ҳар доим бозордан ташқари хавфлар билан бирга бўлиши ҳақида огоҳлантирди: «Россиядан хориждаги шахсий ҳисоб рақамига анчагина катта лимит билан доллар юбориш мумкин — ҳозир бу ойига 1 млн долларга тенг. Чет элдаги пуллар ҳисобварақлардан нақд пулда ечиб олинади, кейин эса улар яна РФга олиб кирилиб, биржа курси бўйича эмас, балки банк курси бўйича сотилади — бу юқорироқдир».

Ўзбекистон Марказий банки валюта операцияларида ноодатий фаолликни қайд этди. 2022 йилнинг олти ойида пул ўтказмалари ҳажми 6,5 млрд долларни ташкил этди, бу ўтган йилнинг шу даврига (3,3 млрд доллар) нисбатан 96 фоизга кўпдир. Регулятор барча мамлакатлардан трансферлар ҳажмининг ўсишини кўрмоқда, аммо ўсишнинг 95 фоизи Россияга тўғри келади.

Марказий банк раҳбари Мамаризо Нурмуратов аввалроқ пул ўтказмаларининг ўсишини пул жўнатиш бўйича илгари қайд этилмаган каналларнинг қонунийлаштирилиши, «лўли почтаси»нинг чекланиши ва нақд экспорт тушумининг ошиши билан изоҳлаган эди.

Январь-июнь ойларида аҳоли маҳаллий банклардан 3,7 млрд долларлик чет эл валютасини сотиб олди, бу 2021 йилнинг олти ойидагига нисбатан 85 фоизга кўп (2 млрд доллар), банкларга эса 5,6 млрд доллар сотди (3,3 млрд доллар).

Июль ойининг охиридан бошлаб банклар валютани, жумладан Western Union, MoneyGram, CONTACT ва «Юнистрим» каби тўлов тизимлари орқали нақд пулга чиқариш учун 0,7−1% комиссия жорий қила бошлади.

Бундан ташқари, ҳуқуқ-тартибот идоралари валютани мамлакатдан олиб чиқишга бир неча бор уринишлар содир этилгани ҳақида хабар берди. Масалан, яқинда ДХХ Қирғизистон орқали хорижий давлатларга ноқонуний олиб кирилган 2 млн доллардан ортиқ маблағни тўхтатиб қолди. Бунгача Фарғона вилоятининг икки фуқароси Қирғизистонга салкам 300 минг долларни ноқонуний олиб киришга уринган эди.