Июл ойида Ўзбекистон аҳолиси ва тадбиркорлик субъектларининг кейинги 12 ой давомида инфляцион кутилмалари пасайишда давом этди, бироқ йил бошидагига нисбатан юқорилигича қолмоқда, дейилади Марказий банк шарҳида.
Ўтган ойда фуқаролар ўртасида кутилаётган инфляциянинг ўртача даражаси 15,5 фоизни ташкил этди (июнь ойида — 16,4 фоиз, май ойида 17,6 фоиз). Ой давомида инфляция кутилмаларининг ўртача даражаси 14,1 фоиздан 13 фоизгача пасайди.
Инфляцион кутилмаларнинг пасайиши асосий турдаги истеъмол нархлари ўсиши ўзининг юқори нуқтасидан ўтгани, июль ойида мавсумий мева-сабзавотлар нархининг арзонлашгани, энергия нархлари либерилизациясининг кейинроқ муддатга қолдирилиши ҳамда охирги ойларда миллий валюта алмашув курсининг барқарорлиги билан изоҳланади.
Аҳоли келгусида нархларга оширувчи таъсир кўрсатиши мумкин бўлган асосий омиллар сифатида импорт товарлари ва асосий озиқ-овқат маҳсулотларининг қимматлашиши (55 фоиз), нархларининг сунъий оширилиши (43 фоиз) ҳамда ёқилғи ва энергоресурслар нархлари ошиши мумкинлиги (36 фоиз)ни кўрсатган.
Респондентларнинг 33 фоизи инфляцияни валюта курсининг ўзгариши, 29 фоизи иш ҳақи ва нафақалар ошиши, 14 фоизи супермаркет ва бозорлардаги нархлар ўртасидаги фарқнинг юқорилиги, 12 фоизи уй-жой нархининг ошиши ва ижара тўловлари билан боғлайди.
Жорий йилнинг июль ойида ўтказилган сўровларга кўра, бизнес соҳаси вакилларининг келгуси 12 ой учун нархлар ўсиши бўйича инфляцион кутилмалари кетма-кет 2 ой пасайиб, 15,2 фоизни ташкил этган бўлса, медиана қиймати 13,4 фоизга тенг бўлди.
Июль ойида келгуси 12 ойда инфляция даражасини 9−12 фоиз атрофида бўлишини кутаётган тадбиркорлар улуши
кўпайган.
Бизнес, аҳолидан фарқли ўлароқ, инфляциянинг асосий омили валюта курсининг ўзгариши деб ҳисоблайди — 34% (июнь ойида 19 фоиз эди).
Тадбиркорларнинг фикрича, кейинги 12 ойда нархлар ошишига валюта курсининг ўзгариши (34 фоиз), ёқилғи ва энегоресурслар нархининг қимматлашиши (31 фоиз) ҳамда импорт қилинадиган хомашё ва бутловчи қисмлар нархининг ошиши (28 фоиз) каби омиллар бевосита таъсир кўрсатиши мумкин.
Транспорт хизмати харажатларининг ошиши, импорт қилишдаги тариф ва нотариф чекловларнинг мавжудлиги ва
хориждан хомашё етказиб беришда узилишлар бўлишини кутаётган тадбиркорларнинг улуши ўтган ойга нисбатан ошган.
Бунда бизнес вакилларининг юқоридаги омиллар бўйича хавотирларининг кучайиши ўтган ойда бензин ва дизель нархлари қимматлашгани билан изоҳланмоқда. Шунингдек, коммунал хизматлар қимматлашиши ҳамда иш
ҳақи ва нафақаларнинг ошишининг келгуси даврда нархларга таъсирини кутаётганлар ҳиссаси ўтган ойга нисбатан қисқарган.
Тадбиркорлар томонидан нархларнинг ўсиши омиллари қаторида рақобат муҳитининг ёмонлашуви — 33% (22%), тижорат кўчмас мулкини ижарага бериш нархларининг ошиши — 12% (10%) ҳам кўрсатилган.
Одамларнинг келажакдаги инфляция ҳақидаги тахминлари унинг траекториясига таъсир қилиши мумкин — бу иқтисодиётда умумэътироф этилган ҳақиқатдир, шунинг учун марказий банклар пул-кредит сиёсати бўйича қарорлар қабул қилишда инфляция кутилмаларига катта эътибор беришади. Агар тадбиркорлик субъектлари ва аҳоли юқори инфляцияни кутишса, биринчиси нархларни кўтариш эҳтимоли кўпроқ, иккинчиси эса кўпроқ иш ҳақини талаб қилади.
Нархлар ва иш ҳақининг ўсиши, ўз навбатида, инфляцияни ошириши мумкин ва инфляция ўсиб бораётганини кўриб, корхоналар нархларда инфляциянинг кутилаётган тезлашишига таъсир кўрсатади, аҳоли эса иш ҳақини мос равишда индексация қилишни талаб қилади. Бироқ агар одамлар инфляция ўсишини вақтинчалик деб ҳисобласа, узоқ муддатли инфляция кутилмалари кўтарилмаслиги мумкин. Инфляция кутилмаларининг бундай мустаҳкамланиши Марказий банк сиёсатига ишончга асосланади: тадбиркорлар ва аҳоли пул-кредит сиёсати инфляцияни мақсадли кўрсаткичга қайтаришига ишонса, улар келажакдаги нархларнинг ошишидан камроқ ташвишланадилар.
