Ўзбекистонда февраль ойининг охиридан бери принтерлар учун А4 форматидаги оқ қоғознинг ўртача нархи тахминан икки бараварга қимматлашди. Бу ҳақда ушбу маҳсулотлар импорти билан шуғулланувчи тадбиркорлар «Газета.uz»га маълум қилди.
Kansler компаниясининг маълум қилишича, февраль ойида Светогорск целлюлоза-қоғоз заводида (International Paper) ишлаб чиқариладиган SvetoCopy қоғози 500 варақли ўрам учун 47,9 минг сўмдан, 6 апрель ҳолатига кўра 97,6 минг сўмдан сотилган (кейинчалик нархи 82,4 минг сўмгача пасайган).
«OLX» порталида нархлар 70 минг сўмдан 100 минг сўмгача бўлган бўлса-да, «Газета.uz» 15 февраль куни қоғозни 36 900 сўмга харид қилган эди.
Signum раҳбари Абдураҳим Усмонов ҳам нархларнинг ошишини Россиядаги вазият билан боғлади. «Агар сиз Россиядаги вазиятга назар ташласангиз, сабабларини аллақачон тушунасиз. Биз қоғоз импорт қиламиз. Нархлар кескин кўтарилди — 50−60 фоизга. Бу ҳақиқатан ҳам Россиядаги нархларнинг ошиши билан боғлиқ», — деди у.
Тадбиркорнинг айтишича, офис қоғозлари нархи ошгани сабабли савдо ҳажми ҳам камайган. «Одамлар нархи ошгани учун камроқ харид қилмоқда. Савдонинг пасайиши тахминан 40−50 фоизни ташкил этади», — дея таъкидлади у.
Россия томонига таяниб, у нархларнинг ошиши вақтинчалик ҳодиса эканини айтди.
«Бизга Россиядан нархлар ҳали тушишини айтишган. Бошқа мамлакатлардан сотиб олиш биз учун бефойда, сифати ҳам мос эмас. Хитой, Туркия ва Таиланд қоғоз экспорт қилади, аммо Россия уларни бозоримизга „қўймайди“, чунки у рақобатбардош, арзонроқ нархни таклиф қилади. Сиз ҳозир етказиб берувчини ўзгартира олмайсиз, чунки сотиб олганингиздан кейин Россия нархни пасайтириши мумкин, бунинг натижасида хонавайрон бўлишингиз мумкин», — деб тушунтирди Signum вакили.
Унинг қўшимча қилишича, Ўзбекистонда қоғознинг чакана нархлари Россиянинг ўзига нисбатан паст. Масалан, «Ozon» сайтида оқ рангли SvetoCopy қоғози 899 рубль (Марказий банкнинг 12 апрелдаги курси бўйича 121,6 минг сўм) туради.
Фото: Шуҳрат Латипов / Газета.uz
Deskform директори Гулнора Исломованинг айтишича, уларнинг компанияси ҳам Светогорск целлюлоза-қоғоз фабрикасининг SvetoCopy қоғози нархининг ошиши муаммосига дуч келган.
«Ўзимизда қоғоз ишлаб чиқарилмайди, у Россия ва Хитойдан келтирилади. Бир ой аввал қоғознинг чакана нархи 42−45 минг сўм бўлган бўлса, ҳозир 75 минг сўмга етди», — дейди у.
Унинг сўзларига кўра, Россиядан келаётган қоғознинг навбатдаги партияси сарғиш (оқартилмаган) бўлиши кутилмоқда.
«Чунки уларда ҳозир оқартириш муаммоси бор. Улар Финляндия томонидан оқартиргич билан таъминланган ва санкциялар муносабати билан финлар ҳозир ҳеч нарса етказиб беришмаяпти… Айни пайтда уларда оқ қоғоз йўқ», — деди у.
Гулнора Исломова ҳам нархлар ошиши харидорлар талабининг пасайишига олиб келганини тасдиқлади.
«Сотиш, албатта, камайди, чунки қоғоз қимматлашди. Ҳажмлар 20−30 фоизга тушиб кетди. Ҳозир биз бошқа етказиб берувчиларни кўриб чиқяпмиз», — деди у.
Ўзбекистон қоғозни қаердан импорт қилади?
| Маҳсулот | январь-декабрь 2021 й. | январь-февраль 2022 й. | ||
| тонна | минг. долл. | тонна | минг. долл. | |
| Жами: | 231 065,0 | 300 696,1 | 40 207,5 | 53 928,4 |
| Рулон ёки варақлардаги газета қоғози | 7 788,5 | 3 974,6 | 2 420,6 | 1 713,0 |
| Ёзув, чоп этиш ёки бошқа график мақсадларда қўлланиладиган мелланмаган қоғоз ва картон, шунингдек, ҳар қандай ўлчамдаги рулон ёки тўртбурчак (шунингдек квадрат) варақлардаги тешилмаган карточкалар ва тешилмаган қоғоз ленталар, товар позициясидаги қоғоздан ташқари | 59 466,3 | 58 005,2 | 7 226,4 | 7 640,0 |
| Ҳожатхона қоғози ёки юз учун салфеткалар, хўжалик-маиший ёки санитар-гигиеник мақсадларга мўлжалланган сочиқлар ва бошқа қоғозлар, целлюлоза ватаси ва целлюлоза толалари, крепланган ёки крепланмаган, гофрировка қилинган ёки қилинмаган | 843,5 | 1 020,6 | 107,9 | 161,4 |
| Мелланмаган крафт қоғоз ва картон, 4802 ёки 4803-позициядагилардан ташқари бўлган рулон ёки варақлар | 21 675,8 | 17 073,0 | 3 533,4 | 3 253,1 |
| Ушбу гуруҳ учун 3-изоҳда кўрсатилганидек, қўшимча ишлов берилмаган ёки тайёрланмаган рулон ёки варақлардаги бошқа мелланмаган қоғоз ва картон | 41 645,4 | 31 649,6 | 6 460,7 | 6 142,1 |
| Ўсимлик пергаменти, ёғ ўтказмайдиган қоғоз, калька ва пергамин ҳамда сайқалланган шаффоф ёки ярим шаффоф қоғозлар, рулон ёки листларда | 490,7 | 838,4 | 96,5 | 153,0 |
| Кўп қатламли (қоғоз ёки картоннинг текис қатламлари ёпиштирилган) сирт қопламаси ёки мустаҳкамланган ёки мустаҳкамланмаган рулон ёки варақлардаги қоғоз | 288,8 | 135,8 | 36,6 | 14,2 |
| Гофрировка қилинган (силлиқ ташқи варақлар билан қопланган ёки қопланмаган), крепланган, бўрттирма ёки тешилган, рулон ёки варақлардаги қоғоз ва картон, 4803-позициядагилардан ташқари | 492,3 | 890,0 | 97,2 | 237,3 |
| Нусхалайдиган, ўз-ўзини нусхалайдиган ва бошқа нусхалайдиган ёки нусха кўчириладиган қоғоз (жумладан, нусха кўчириш ускуналари трафаретлари ёки офсет пластиналари учун қопланган ёки қопланмаган қоғозлар), босилган ёки босилмаган, рулонларда ёки листларда. | 86,5 | 206,5 | 54,2 | 120,6 |
| Бир ёки икки томони каолин (хитой лойи) ёки бошқа ноорганик моддалар билан қопланган, боғловчи билан ёки боғловчисиз, бошқа қопламасиз, бўялган ёки бўялмаган қоғоз ва картон | 45 588,0 | 44 963,7 | 11 119,0 | 12 492,8 |
| Целлюлоза ваткалари ва толаларидан тайёрланган, қопланган, ламинатланган, юзаси бўялган ёки безатилган рулонлардаги ёки ҳар қандай ўлчамдаги тўртбурчаклар (шу жумладан квадрат) варақлардаги қоғоз ва картон | 22 637,5 | 51 880,5 | 5 022,7 | 9 756,6 |
| Қоғоз массасидан тайёрланган фильтр блоклари, плиталар | 53,3 | 292,6 | 7,1 | 39,8 |
| Ўлчамига қараб кесилган ёки кесилмаган, китоблар ёки найчалар шаклидаги папирос қоғози | 801,6 | 4 285,6 | 129,5 | 810,4 |
| Гулқоғоз ва шунга ўхшаш девор қопламалари; деразалар учун шаффоф қоғоз | 16 138,8 | 54 524,0 | 2 020,4 | 6 800,2 |
| Нусхалаш, ўз-ўзидан нусха кўчириш қоғози ва бошқа кўчириш қоғози (4809-позициядаги қоғоздан ташқари), нусха кўчириш учун трафаретлар ва офсет плиталар, қадоқланган ёки қадоқланмаган қутиларда | 61,9 | 204,3 | 4,2 | 28,0 |
| Қоғоз ёки картондан ясалган конвертлар, хат карталари, оддий откриткалар ва ёзишма карталари; қоғоз ёки картон қутилар, сумкалар, қутилар ва тўпламлар, қоғоз иш юритиш буюмлари тўпламлари | 33,2 | 116,8 | 12,6 | 42,3 |
| Ҳожатхона қоғози ва шунга ўхшаш қоғозлар, целлюлоза ваткаси ёки маиший ёки санитария мақсадларида фойдаланиладиган целлюлоза толалари тўрлари, кенглиги 36 см дан ошмайдиган ёки ўлчами ёки шакли бўйича кесилган рулонлардаги рўмолча, косметика учун қоғоз; | 1 134,9 | 1 949,3 | 151,9 | 286,1 |
| Қоғоз, картон, целлюлоза ваткалари ёки целлюлоза толаларидан тайёрланган картонлар, қутилар, сумкалар, пакетлар ва бошқа қадоқлаш идишлари; офисларда ишлатиладиган қоғоз ёки картондан файл қутилари, хат идишлари ва шунга ўхшаш буюмлар | 7 682,7 | 18 718,6 | 946,8 | 3 122,6 |
| Реестрлар, бухгалтерия дафтарлари, бошқа дафтарлар, буюртма дафтарлари, квитанциялар дафтарлари, хатлар учун блокнотлар, эслатмалар, кундаликлар ва шунга ўхшаш мақолалар учун дафтарлар, тозалаш қоғози олинадиган блокнотлар | 1 226,9 | 5 894,9 | 312,9 | 340,0 |
| Барча турдаги ёрлиқлар, босилган ёки чоп этилмаган қоғоз ёки картон | 1 402,3 | 1 612,2 | 233,1 | 430,0 |
| Қоғоз массаси, қоғоз ёки картондан тайёрланган бобиналар, ғалтаклар ва шунга ўхшаш ушлагичлар (тешилган ёки тешилмаган, мустаҳкамланган ёки мустаҳкамланмаган) | 360,2 | 517,2 | 39,5 | 68,8 |
| Бошқа қоғоз, картон, целлюлоза ваткалари ва ўлчами ёки шакли бўйича кесилган целлюлоза толалари; қоғоз массаси, қоғоз, картон, целлюлоза ваткалари ёки целлюлоза толаларидан тайёрланган бошқа буюмлар | 1 166,1 | 1 942,8 | 174,0 | 276,0 |
Давлат статистика қўмитасининг «Газета.uz»га маълум қилишича, 2021 йилда Ўзбекистон 300,7 млн долларлик 231 минг тонна қоғоз ва картон импорт қилган бўлса, жорий йилнинг январь-февраль ойларида бу 53,9 млн долларлик 40 минг тонна қоғоз ва картонни ташқил қилмоқда.
Ўтган йили Россия импортнинг 54 фоизни, қиймат жиҳатидан — 49 фоизини ташкил этди. Кейинги ўринларни Хитой — 29 минг тонна — 43,8 млн доллар, Финляндия — 29,6 минг тонна — 28,1 млн доллар, Украина — 16,3 минг тонна — 22,7 млн доллар билан эгаллаб турибди.
Ўзбекистонга қоғоз ва картон етказиб берувчи Топ-10 давлатлар
| Давлатлар | январь-декабрь 2021 г. | январь-февраль 2022 г. | ||
| тонна | минг. долл. | тонна | минг. долл. | |
| Қоғоз ва картон; қоғоз хамири, қоғоз ёки картондан тайёрланган буюмлар | 231 065,0 | 300 696,1 | 40 207,5 | 53 928,4 |
| Россия | 124 848,5 | 149 076,3 | 22 057,7 | 27 517,7 |
| Хитой | 29 092,7 | 43 841,5 | 5 960,1 | 8 695,7 |
| Финляндия | 29 606,5 | 28 130,4 | 3 297,3 | 3 420,2 |
| Украина | 16 360,3 | 22 739,2 | 1 808,9 | 2 935,9 |
| Германия | 6 805,9 | 15 637,2 | 2 185,7 | 3 325,0 |
| Туркия | 4 959,1 | 8 250,7 | 552,3 | 1 285,2 |
| Беларусь | 3 056,8 | 4 906,3 | 1 893,0 | 2 367,8 |
| Швеция | 3 287,0 | 3 688,2 | 660,1 | 896,3 |
| Австрия | 1 647,3 | 3 271,4 | 132,0 | 413,7 |
| Италия | 730,5 | 2 685,0 | 61,3 | 256,9 |
| Бошқа давлатлар | 10 659,0 | 14 421,4 | 1 599,1 | 2 814,0 |
Ёзув ва босма қоғознинг улуши 58 млн долларга яқин 59,4 минг тонналик маҳсулотга тўғри келади. Бунда мамлакатлар улуши кўрсатилмаган, бироқ «Газета.uz» суҳбатлашган уч тадбиркор ҳам Россиядан қоғоз олиб келаётганини маълум қилди.
Нима учун Россияда нархлар кўтарилди?
Украинада уруш бошланганидан кейин Россияда офис қоғозининг ўртача нархи камида уч баробар ошди. Агар 24 февралгача 500 варақдан иборат пакетни 250−280 рублга сотиб олиш мумкин бўлган бўлса, 21 мартда — 799 рубль ва ундан кўп (шарҳларда улар 1000−1300 рубль нархлари ҳақида хабар беришган), деб ёзади VC.
7 март куни Американинг Sylvamo компанияси (SvetoCopy бренди) Светогорскдаги завод ишини тўхтатди. Компания мамлакатда бизнесни сотиш ёки алоҳида компания сифатида рўйхатдан ўтказишни кўриб чиқа бошлади.
Фото: vc.ru.
Халқаро Mondi компанияси («Снегурочка» савдо белгиси) 10 март куни Сиктивкардаги қоғоз фабрикаси «кимёвий моддалар, эҳтиёт қисмлар ва бошқа муҳим материаллар импорти» бўйича чекловларга дуч келганини маълум қилди.
«Горшков» канцелярия товарлари етказиб берувчисининг Урал федерал округи ва Сибирдаги вакилининг E1.ru нашрига маълум қилишича, қоғоз ишлаб чиқарувчи завод оқартирувчи воситасисиз қолган. Бироқ уни тайёрлаш учун хом ашё мавжуд.
Россия ёғоч ишлаб чиқарувчилар ва экспорт қилувчилар иттифоқи вице-президенти Андрей Фролов 17 март куни РИА Новости билан суҳбатда офис қоғозлари тақчил бўлмаслиги, унинг нархи уч баробарга ошиши ҳақидаги маълумотлар сохта эканлигини айтди. Унга кўра, фақат Светогорскдаги завод ишни тўхтатган.
«Бундан ташқари, Финляндия ва Австриянинг қатор компаниялари офис қоғозларини импорт қилишни тўхтатган. Аммо қолганлар, жумладан Жанубий Африканинг Mondi Bussines компанияси аввалгидек ишламоқда. Албатта, вазият уларда ҳам осон эмас, лекин умид бор. Офис қоғозларини ишлаб чиқариш учун зарур бўлган кимёвий моддаларнинг 40 фоизини Ўзбекистонда сотиб олганимизнинг ўзини айтиш ҳам кифоя. Агар ишлаб чиқарувчилар ва чакана сотувчилар нархларни оширишни бошласа, логистика муаммолари ёмонлашса, офис қоғози нархи кескин ошади. Аммо уларни 300 фоизга ошириш, менимча, бу жуда кўп», — деди у.
Март ойининг охирида Архангельск целлюлоза ва қоғоз фабрикаси натрий хлоратни етказиб беришда санкциялар билан боғлиқ узилишларга учради, уларсиз ёзув қоғози кулранг-жигарранг тусда бўлади.
Реагеннинг асосий етказиб берувчиси Финляндия бўлиб, у 1 мартдан бошлаб Россия ва Беларусга етказиб беришни тўхтатди. Россия Федерал божхона хизмати маълумотларига кўра, ўтган йили Россия 20 млн доллардан ортиқ 35,8 минг тонна реагент олган.
SvetoCopy ECO`ни оддий қоғоз билан солиштириш. Манба: Ozon
Светогорск Марказий дизайн бюроси импорт ўрнини босувчи қоғоз партиясини тақдим этди — ярим оқартирилган пульпадан: оқ ўрнига қаймоқранг. У SvetoCopy ECO деб номланди.
«Деярли бир ҳафта ичида биз оқартирилмаган офис ва офсет қоғозларининг турли навлари ва турларини, жумладан, янги SvetoСopy ECO офис қоғозини ўз ичига олган маҳсулотни ишлаб чиқдик ва ишлаб чиқаришга тайёрладик. Уни тайёрлашда кимёвий моддалар ишлатилмайди», — дейилади хабарда.
Апрель ойи бошида Россия саноат ва савдо вазири ўринбосари Виктор Евтухов Россия заводлари мамлакатдаги қоғоз тақчиллиги билан боғлиқ муаммони ҳал қилишга қодирлигини айтди. Унинг сўзларига кўра, Светогорск заводи бозорнинг 40 фоизини эгаллайди, шунинг учун унинг товарлари тақчиллиги жуда сезиларли бўлиб чиқди. Компания ҳозирда Россия, Ҳиндистон ва Хитойда бошқа кимёвий етказиб берувчиларни топди.
Виктор Евтухов вазият нормаллашаётганига ишонтирмоқда. Унинг сўзларига кўра, Россияда янги қоғоз тақчиллиги бўлмайди. Завод буюртмаларнинг деярли 80 фоизини бажармоқда.
Қаймоқранг SvetoCopy ECO қоғози аллақачон Ozon`да 643 рублда (84,4 минг сўм) пайдо бўлган. Маҳсулот тавсифида 60% табиий оқликка эга эканлиги таъкидланган, классик SvetoCopy`да бу кўрсаткич 96 фоизни ташкил қилади.
