Fusion Wealth Management (Гонконг) компанияси менежери Майкл МакГофи Республика фонд биржасида рўйхатга олинган «Қизилқумцемент»ни хусусийлаштириш бўйича келишувни шаффоф эмас деб атади. Бу ҳақда у Linkedin-саҳифасида ёзди.
Унинг сўзларига кўра, ўзи ишлаётган инвестиция фонди ва шахсан ўзи 2018 йил бошидан буён цемент заводига инвестор бўлиб келган.
«Ўтган йилнинг кузида бўлиб ўтган Тошкент инвесторлар форумидан сўнг мен Ўзбекистонга катта умид боғлагандим, бироқ бу каби келишув хусусийлаштириш/ислоҳот дастурини шубҳа остига қўяди», — деди у.
Майкл МакГофининг фикрича, жорий бозор нархидан 20% чегирма билан — 2021 йил охиридаги ҳар бир акция учун таклиф қилинган 6500 сўм ўрнига 4859 сўм белгилаш — «мантиққа тўғри келмайди».
«Фирмани бошқариш имконияти жуда қимматга тушади. Мана шунинг учун ҳам бу каби олди-сотдилар одатдаги котировка қилинаётган/сотилаётган нархлардан анча юқори қийматларда содир бўлади. Бу ерда ҳаммаси аксинча. Харид қилаётган фирма «Қизилқумцемент»ни бозор нархига нисбатан катта чегирма билан олмоқда», — деди инвестор.
Майкл МакГоуфи Давлат активларини бошқариш агентлигининг сабаблари ҳақида сўрайди: «Нега улар шартномани бозор нархидан анча пастроққа тасдиқлашмоқда?»
Менежер «ҳатто бозор нархи ҳам паст эди» деб ҳисоблайди. Йил охирида ёпилиш баҳоси (биржадаги савдо сессияси ёпилишидаги охирги битим) 6500 сўмни ташкил этди, «Қизилқумцемент» акциялари ҳар тоннаси учун 65 долларга баҳоланди (EV/тонна услуби бўйича — компания қийматининг ҳар тонна қувватига нисбати), бу янги заводлардаги бир тонна қувват учун 150−200 долларнинг ярмидан ҳам камроқ.
Инвестор, шунингдек, келишувнинг шаффоф эмаслигини ва бошқа компаниялар юқори нархни таклиф қилишга тайёр бўлиши мумкинлигини ҳам таъкидлади.
«Сотув мен ва мен суҳбатлашган бошқа инвесторлар учун мутлақо кутилмаган ҳодиса бўлди. Расмий ауцион ёки «Қизилқумцемент»ни сотиш жараёни ҳақида мен ҳам, улар ҳам эшитмаганмиз. Фақат давлат улуши сотувга қўйилган. Тахминларга кўра, Туркия, Покистон, Россия ва Хитой фирмалари акцияларнинг назорат пакетини бозор нархларидан юқорироқ нархда сотиб олишдан манфаатдор. Ўзбек Coca-Cola`си сотуви қанчалик очиқ бўлганини ҳисобга олсак, шаффофликнинг йўқлиги жуда ҳайратланарли», — деди у.
Бу келишув соҳадаги рақобат муҳитига салбий таъсир қилади, деб ҳисоблайди Майкл МакГофи.
«Келишувдан сўнг янги эгалар Ўзбекистон цемент қувватларининг қарийб 50 фоизини назорат қилади. Бу ҳам мантиққа тўғри келмайди. Кўп сонли ишлаб чиқарувчиларнинг мавжудлиги рақобатни рағбатлантириш ва рақобатбардош нархларни таъминлашга ёрдам беради. Цемент ривожланаётган мамлакат учун жуда муҳимдир. Унинг нархи ўртача бўлиши керак. Ҳеч бир фирма муҳим хомашё бозорининг бунчалик катта қисмини назорат қилмаслиги керак», — деди у.
Инвестор мазкур келишувни бозор ва хусусийлаштириш жараёнининг олдинга силжиши учун ёмон ўрнак деб атади, чунки «бундай чегирмалар ёпиқ эшиклар ортида берилса, бозор нархининг ҳеч қандай аҳамияти қолмайди»: «Расмий савдо жараёнлари билан ўралашишнинг нима кераги бор у ҳолда?»
Бундан ташқари, «Катта тўртлик»дан ўрин олган Deloitte халқаро консалтинг компанияси томонидан битимнинг маъқулланиши инвесторда саволларни келтириб чиқарди.
«Аудитор/консультантлар келгусида кўпроқ келишувни қўлга киритиш учун битимни имзолайдилар. Бу АҚШ рейтинг агентлик ва компаниялари паст сифатли деривативлар билан улар қулаб, жаҳон молиявий инқирозини келтириб чиқаргунларича ишлашда давом этганларига ўхшайди», — дея таъкидлади менежер.
Унинг фикрича, бу келишув охир-оқибат мамлакат таваккалчилиги ва обрўсини қайта баҳолашга олиб келади.
«2017 йилнинг ноябрида Тошкентга қилган сафаримдан сўнг мен кўплаб сармоядор ҳамкасбларимга Ўзбекистонда рўй бераётган ижобий ўзгаришлар ҳақида гапириб бердим. Ўзбекистонда ақлли одамлар кўп. Мен — фанатман. Аммо бу келишув мени баҳолаш ва қўллаб-қувватлашда адашгандирманг деб ўйлашга мажбур қилади», — деди у.
«Газета.uz» Давлат активларини бошқариш агентлигига мурожаат қилди, бироқ мақолани эълон қилиш вақтида тезкор жавоб ололмади. Таҳририятнинг Монополияга қарши қўмитасига январь ойидаги сўрови ҳам жавобсиз қолмоқда.
23 декабрь куни Давактив қошидаги UzAssets инвестиция компанияси цемент заводини хусусийлаштиришга тайёргарлик кўрилаётгани ва аризалар қабул қилиш якунлаётгани ҳақида хабар қилди (кейинчалик хабар «қабул қилинган таклифларни ўрганишни якунлайди» деб таҳрир қилинди). Биржа иштирокчиси «Газета.uz»га аризалар қабули очилгани ҳақида хабар бўлмаганини айтди.
31 декабрь куни UzAssets «Қизилқумцемент» АЖ давлат улуши (86,92 фоиз) United Cement Group (UCG)га 1,89 трлн сўмга (Марказий банк курси бўйича 174,7 млн доллар) сотилаётгани ҳақида хабар берди. Deloitte консалтинг компанияси битим бўйича молиявий маслаҳатчи сифатида иштирок этди ва шунингдек, олди-сотди шартномасини тайёрлашни қўллаб-қувватлади. Давлат акциялари пакетини баҳолаш Grant Thornton, қўшимча ҳуқуқий ёрдам эса Dentons томонидан амалга оширилди.
UzAssets битим қиймати «соҳада яқинда ўтказилган шунга ўхшаш битимлар даражасидан сезиларли даражада ошиб кетган"ини қайд этди.
Кипрда рўйхатдан ўтган UCG бунга қадар Марказий Осиёда учта цемент заводига эгалик қилётган эди: иккитаси Ўзбекистонда («Қувасойцемент» ва «Бекободцемент»), биттаси Қирғизистонда (Кант цемент заводи). Гуруҳ, шунингдек, Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон ва Россияда бир қатор бошқа йирик активларга эга.
