«Газета.uz» ўқувчиси таҳририятга мурожаат қилиб, коронавирусга қарши вакцинанинг ҳомилага таъсири ҳақида ишончли маълумот қидираётганини таъкидлади. Аёлнинг айтишича, у ZF-UZ-VAC2001 вакцинаси билан эмлангандан сўнг ҳомиладорлигини билиб қолган. Поликлиника шифокори кўригида ва скринингда унинг ҳомиласи яхши ривожланаётгани аниқланган. Лекин аёл ижтимоий тармоқларда вакцинанинг ҳомила ривожланишига турли хил таъсири бўлиши мумкинлиги ҳақидаги хабарлардан хавотирланиб, ҳомиладорликни олдириш ёки давом эттириш тўғрисида ўйланиб қолганлигини билдирди.
«Газета.uz» хитой-ўзбек вакцинасини ҳомиладорликнинг дастлабки кунларида олиш қанчалик тўғрилиги, вакциналар ҳомилага қандай таъсир кўрсатишини аниқлаш учун мутахассисларга мурожаат қилди.
ZF-UZ-VAC2001 вакцинасининг ҳомиладор аёллар ва ҳомилага таъсири ўрганилганми? Бу вакцинани ҳомиладор аёлларни эмлашда қўллаш мумкинми?
Вирусология илмий тадқиқот институти халқаро лойиҳасининг бош мувофиқлаштирувчиси, олий тоифали шифокор-инфекционист Жалолиддин Тўйчиев ZF-UZ-VAC2001 (хитой-ўзбек) вакцинаси юқори технология асосида ишлаб чиқилган рекомбинант вакцина бўлиб, ўз таркибида бирон бир тирик вирус ёки зарарли компонентга эга эмаслигини таъкидлади.
«Ушбу вакцина билан ҳомиладорларни эмлаш учун кўпмарказли клиник тадқиқот ўтказилиши зарур. Бугунги кунда хитой-ўзбек вакцинаси ҳомиладорларга ҳозирча тавсия қилинмайди. Лекин, назарий ва амалий жиҳатдан ушбу вакцинанинг ҳомилага таъсири йўқ. Вакцина бўйича клиник тадқиқотлар бошланишидан олдин турли лаборатория ҳайвонларида клиникага қадар текширувлардан ўтказилган. Ушбу текширувларда вакцинанинг токсик ёки мутагенлиги йўқлиги ва организмга безарарлиги тўлиқ исботланган», — дейди у.
Тўйчиевнинг таъкидлашича, вакцина синовларида иштирок этган кўнгиллиларда кейинчалик ҳомиладорлик аниқланган ҳолатлар ҳам бўлган. Бунга қўшимча, оммавий эмланган аёллар орасида ҳам ҳомиладорлик ҳолатлари кўплаб аниқланган. «Шу вақтгача ҳомиладор оналарда ва туғилган болаларда вакцинанинг бирон бир салбий таъсири кузатилмади. Ушбу рекомбинант вакцинанинг инсон геномига ҳеч кандай таъсири йўқ. Аксинча, эмланган аёлларда кейинчалик ҳомиладорлик вақтида коронавирус инфекциясини юқтириб олиш эҳтимоли кескин камайган ва натижада соғлом фарзанд кўриш имконияти пайдо бўлган», — дейди шифокор.
Ҳомиладорликнинг дастлабки кунлари вакцина олиш қанчалик тўғри ва вакцина ҳомиланинг ривожланишига ёмон таъсир кўрсатмайдими?
Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати (СЭС) Вакциналар ва иммунопрофилактика бўлими бошлиғи Дилорам Турсунова мурожаат этган аёл эмланиб тўғри қилганлигини таъкидлади. «Ҳозирда аёлга ва фарзандига ҳеч қандай хавф бўлиши мумкин эмас. Умуман вакциналар репродуктив ҳолатга ҳеч кандай ножўя таъсир кўрсатмайди», деди у.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг ҳомиладор ва ҳомиладорликни режалаштираётган аёлларни эмлаш бўйича тавсиялари қандай?
«Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) аввалдан бошлаб ҳомиладор аёлларни ҳам зарурат бўлганда эмлаш мумкин, деб таъкидлаган. Қандай зарур ҳоллар бўлиши мумкин? Бу, агар ҳомиладор аёлнинг сурункали касалликлари бўлса, масалан, қандли диабет, гипертония ва бошқа хроник касалликлари бўлганда унга эмланишнинг афзалликлари тўғрисида маълумотлар берилиши керак. Агар сурункали касаллиги бор ҳомиладор аёл вакцина билан эмланмаса унда коронавирус оғир кечиши ва айрим ҳолларда ўлим ҳолатларига ҳам олиб келиши мумкин. Мана шу ҳолатларни ўйлаган ҳолда албатта, пандемия даврида ҳомиладор аёлга эмлаш тавсия этилади. Ўзбекистонда ҳам ЖССТнинг тавсияларига амал қилинаябди ва кўриб чиқилмоқда», — дейди Дилорам Турсунова.
ЖССТ эмлашдан олдин ҳомиладорликни аниқлаш учун таҳлил қилиш ва эмланиб бўлгач, ҳомиладорлик ҳақида билгач, уни тўхтатиш (тушириш) тавсия этилмаслигини маълум қилган эди.
Январь ойи ўртасида Европа дори воситалари агентлиги (EMA) коронавирусга қарши мРНК-вакциналари ҳомиладор аёлларда ножўя таъсирларга олиб келмаслигини таъкидлади.
Дунёда ҳомиладор аёллар коронавирусга қарши қандай вакциналар билан эмланмоқда?
Дилорам Турсунованинг таъкидлашича, АҚШ, Исроил, Буюк Британия, Бельгия, Россия ва Европанинг бошқа давлатларида ҳозирги пайтда ҳомиладор аёллар ЖССТ тавсиясига биноан Pfizer ва Moderna вакциналари билан эмланмоқда.
Ўзбекистонда ҳам ҳомиладор аёллар коронавирусга қарши эмланмоқдами?
«Бунинг устида ишлашмоқдамиз. Жойлардаги поликлиникалардаги мутахассисларга ҳомиладорликнинг дастлабки куни ва давомида аёлларга эмланиш тўғрисида маълумот бериш учун ЖССТнинг тавсиялари тайёрланмоқда», — дейди СЭС бўлим бошлиғи.
Ҳомиладор аёлларни коронавирусга қарши эмлашнинг жаҳон тажрибаси ҳақида
Ўтган йилнинг охирида америкалик олимлар Obstetrics & Gynecology журналида ҳомиладорлик даврида эмлашнинг аёлни ҳимоя қилишга таъсири бўйича ўтказган тадқиқотларининг натижаларини эълон қилди.
Корнелл университети тадқиқотчилари COVID-19га қарши ҳимоя воситасининг учинчи дозаси ҳомиладорликнинг учинчи триместр даврида солиниши коронавирус инфекциясига қарши антитаначаларнинг она қони ва киндик қонида энг кўп даражада бўлишини аниқлади. Бунда биринчи компонент қачон солингани муҳим эмас — ҳомиладор бўлмасдан олдин ёки ҳомиладорлик пайтида.
Тадқиқотда 1359 нафар аёл иштирок этган. Улар 1374 нафар болани (шундан 15 жуфт эгизак) дунёга келтирдилар. Туғилиш вақтида барча бўлғуси оналарда ПЗР тестлари манфий бўлган. Улар 2020 йил 16 декабрдан 2021 йил 14 октябргача бўлган даврда вакцинанинг уч дозасини олган. Эмлаш ҳомиладорликнинг олтинчи ва 41-ҳафталари орасида ўтказилган. Олимларнинг таъкидлашича, ҳомиладор оналарни исталган вақтда эмлаш мумкин, чунки ҳомиладорлик жиддий касаллик хавфини оширади.
Бундан ташқари, ўтган йил августида Россия Соғлиқни сақлаш вазирлигининг гинекология бўйича мутахассиси Лейла Адамяннинг маълум қилишича, дунёда қарийб 150 минг аёл ҳомиладорлигидан бехабар ҳолда коронавирусга қарши эмланган. Уларнинг фарзандлари ҳақидаги маълумотларга кўра, эмлаш болаларга салбий таъсир кўрсатмаган. Шунингдек, антитаначалар йўлдош орқали болага ўтиб, уни коронавирусдан ҳимоя қилган, деб ёзади Инновацион ривожланиш вазирлигининг Vaksinauz Telegram канали.
«Дунёда ҳомиладорлигини билмаган ва эмланган аёллар 147 минг болани дунёга келтирган. Эмлаш ҳомиладорликка, ҳомилага таъсир қилмаслиги аниқ», — дейди Адамян. Унинг сўзларига кўра, эмланган аёл ҳатто ҳомиладорлик пайтида коронавирус билан касалланса ҳам, унинг тузалиши қийин бўлмайди.
Олдинроқ, «Газета.uz» ҳомиладор аёллар коронавирусга қарши вакцина олиш мумкинлиги ва коронавируснинг ҳомиладорлар учун хавфи ҳақида мақола эълон қилган эди.
