Қозоғистонда январь ойи аввалида бошланган тартибсизликлар ортидан юзага келган вазият туфайли Беларус ва Украинадан Ўзбекистонга импорт қилинадиган гўштни етказиб бериш кечикмоқда. Бу ҳақда «Газета.uz»га гўшт импорти ва уни ишлаб чиқариш билан шуғулланувчи тадбиркорлар маълум қилди.
Гўшт маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи Promeat корхонаси директори, фермер Иззат Муталов Қозоғистондаги вазият Ўзбекистондаги чорвачилик соҳасига таъсир кўрсатиши мумкинлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, Қозоғистоннинг гўшт, чорвачилик ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Ўзбекистон озиқ-овқат бозоридаги талабни сезиларли ҳажмда қондиради. Қолаверса, Қозоғистон Ўзбекистонга қуруқлик орқали юк ташиш учун улкан ҳудудий транзит зона ҳисобланади.
«ҚҚСнинг бекор қилингани ҳисобга олинган ҳолда, Қозоғистон ҳукумати инқироз сабабли олти ой муддатга гўшт экспортини тақиқлагани, ёпиқ чегаралар ҳамда Беларус ва Украинадан (Ўзбекистонга энг йирик музлатилган гўшт етказиб берувчилар— таҳр.) гўштни Қозоғистон ҳудуди орқали олиб ўтишнинг мумкин эмаслиги — буларнинг барчаси яқин келажакда нархларга кескин таъсир кўрсатиши муқаррар», — дея қайд этди тадбиркор.
Иззат Муталовнинг маълум қилишича, 7 январь санасининг ўзида улгуржи бозорда гўшт нархи 2000 сўмга ошган.
«Нархларнинг ўсиш векторини ҳеч ким аниқ айта олмайди, чунки вазият бизга боғлиқ эмас. Бундай вазиятда ҳушёрлик ва соғлом ақлни йўқотмаслик ҳамда нафақат қўшни давлат ва минтақадаги вазият нормаллашувининг қисқа муддатли даврида муҳим қарорлар қабул қилиш, шу билан бирга, қишлоқ хўжалигида, ердан фойдаланишда ва бозор механизмларига ўтишда жиддий ислоҳотларга замин яратиш зарур», — дея таъкидлади у.
Тадбиркорнинг фикрича, қўшни давлатдаги инқироз Ўзбекистоннинг асосий заиф нуқтасини кўрсатиб берди.
«Биз гўшт етказиб беришда Қозоғистондан умид қилдик, бунда чорвачилик ва қишлоқ хўжалигига тизимли ўтиш имкониятига эга эмаслигимизни шунчаки ўзимиз учун тан олибгина қолмай, эскирган қарашларнинг кучига ва тасодифга кўр-кўрона ишонган ҳолда, бу борада муҳимроқ бирор ишга қўл уришни шунчаки хоҳламадик», — деди у.
Иззат Муталов нархларни фақат маъмурий воситалар билан тартибга солиб бўлмаслигини, балки бозор механизмлари ва ўз таклифи билан ички бозордаги талабни қондира оладиган тадбиркор фермерлар ва чорвадор мутахассислар сонини кўпайтириш имкониятларини ҳам яратиш зарурлигини таъкидлади.
«Ишончим комилки, қишлоқ хўжалигида иқтисодиётимизга қисқа фурсатда ижобий таъсир кўрсатадиган жиддий ўзгаришларни бошлаш учун бизда барча шарт-шароит ва, энг асосийси, президентимиз ва унинг ислоҳотчилик йўли тимсолидаги сиёсий ирода мавжуд», — дейди тадбиркор.
30 ноябрь куни Қозоғистон Қишлоқ хўжалиги вазирлиги қорамол ва майда шохли моллар экспортига олти ой муддатга, картошка ва сабзи экспортига эса уч ой муддатга тақиқ ўрнатилганини маълум қилган эди.
Иззат Муталовнинг «Газета.uz»га маълум қилишича, Қозоғистон томонидан, шунингдек, гўшт экспортига ҳам тақиқ ўрнатилган. Бундан ташқари, Қозоғистон ҳудуди орқали юкларни олиб ўтишда ҳам муаммолар кузатилмоқда.
Импорт қилинган гўштнинг улгуржи савдоси билан шуғулланувчи яна икки нафар тадбиркорнинг «Газета.uz»га хабар қилишича, уларнинг юк машиналари Россия-Қозоғистон чегарасида, Актобедаги назорат-ўтказиш пунктида ушланиб қолган.
Тошкентдаги Exclusive Company SAA компанияси директори Алишер Саидов сўнгги кунларда Беларусдан гўшт етказиб бериш бўйича мижозлар томонидан мурожаатлар кўпайганини таъкидлади.
«Менинг гўшт ортилган юким Беларусдан чиқиб кетиши керак эди. Кўплаб гўшт сотувчилар ва ҳатто бошқа импортёрлар ҳам машиналарим қачон келишини сўрашмоқда. Билишимча, Актобеда кўплаб импортёрларнинг машиналари ушланиб қолган. Ҳамкасбимнинг ҳайдовчиси 2 январь куни Ўзбекистонга қараб йўлга чиқиши керак эди, лекин у ҳалигача чегарани кесиб ўта олмади», — деди у.
Тадбиркорнинг фикрича, гўшт импортёрлари Ўзбекистонга гўшт олиб кира олмаса, янги йилдан олдин гўшт олиб киришга улгурганлар эса захирадагисини ҳам сотиб бўлган бўлса, бу ички нархларга босим ўтказади.
«Ажиотаж аллақачон бошланган. [Импорт қилинган] гўшт ҳеч қаерда йўқ. Чунки узоқ вақтдан бери алоқага чиқмаган эски мижозлар ҳам гўшт масаласида менга мурожаат қилишни бошладилар», — деди у.
Наманган вилоятидаги Chartak Fidani фермер хўжалиги раҳбари ва таъсисчиси Фаррух Мусабоев 7 январь куни «Газета.uz» билан суҳбатда унинг гўшт ортилган юк машиналари Актобеда бўлиб турганини қайд этди.
«Бизнинг барча машиналаримиз, мана учинчи кунки, Қозоғистон ва Россияда. Бир қисми — Актобеда, бошқа қисми — Россияда, Қозоғистонда вазият барқарорлашмагунча у ердан машиналарни олиб чиқмаймиз… Қозоғистонда нафақат бизнинг, балки бошқаларнинг юклари ҳам ўтказилмаяпти. Ҳозир йўлларда соқчилар ва БТРлар қўйилган», — дея маълум қилди у.
Тадбиркор ўзининг тўртта юк машинасининг умумий қиймати 300 минг долларни ташкил этишини ва юкнинг хавфсизлигига ишонч ҳосил қилмагунча, таваккал қилишни истамаслигини таъкидлади.
Унинг сўзларига кўра, арзон импорт гўшт бўлмаса, бозорларда сотувчилар қушхоналарга мурожаат қилишади, улар эса нархларни кўтара бошлайди.
Фаррух Мусабоев Беларусдан импорт қилинган гўштни улгуржи бозорда 51−53 минг сўмдан сотиб келганини, маҳаллий гўшт нархи эса қушхоналарда 60 минг сўмдан бошланишини қайд этди.
«Кеча бу нархга [60 минг сўм] 3000 сўм қўшилди, чунки кеча-бугун (6−7 январь — таҳр.) гўшт сотмадик. Бунгача кунига биттадан юк машинасида [юк] тарқатганмиз», — дея маълум қилди тадбиркор.
Фермер хўжалиги раҳбари, шунингдек, Қозоғистон норозилик намойишлари ва тартибсизликлар туфайли гўшт экспортини тўхтатганини тасдиқлади.
«Агар Қозоғистон Ўзбекистонга гўшт сотмаса, уларда нарх кескин тушади. Чунки уларда етарлича чорва моллари бор. Одатда Ўзбекистон гўштни Чимкент, Қорабулоқдан сотиб оларди», — дея таъкидлади у.
РБК`нинг ёзишича, Россиянинг айрим транспорт компаниялари Қозоғистонга юк ташиш ва бу мамлакат орқали транзитни 10 январгача тўхтатиб қўйган. Юк ташувчилар Қозоғистонга етказиб беришни тўхтатишга ва чегарани кесиб ўтиб бўлган машиналарни жойлаштиришга мажбур. Улар юкнинг хавфсизлиги учун катта таваккалчиликни ўз зиммаларига олишни хоҳламайдилар.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистон президентининг фармони билан 2022 йил 31 декабрга қадар беш турдаги товарлар, жумладан, гўшт, сариёғ, ун ва совун импорти учун божхона тўлови бекор қилинган эди. Бунгача ушбу товарлар учун ставкалар 5 фоиздан 20 фоизгача бўлган. Декабрь ойи охирида ҳукумат бир қатор озиқ-овқат маҳсулотлари, жумладан, гўшт, сариёғ ва картошкани олиб кириш ва сотиш учун ҚҚСнинг нол ставкасини яна тўрт ойга узайтиришни таклиф қилган эди.
«Газета.uz» аввалроқ Қозоғистондаги вазият Ўзбекистон иқтисодиётига қандай таъсир қилиши ҳақида ёзди.
