Аксарият мутахассислар 2022 йилда жаҳон иқтисодиётининг нархлар пасайиши фонида қайта тикланиши ҳамда фавқулодда пул-кредит сиёсатидан воз кечилишини прогноз қилмоқда. Бироқ бунга ҳалал бериши ва иқтисодий ўсишни секинлаштириши мумкин бўлган бир қатор омиллар мавжуд, дея ёзмоқда Bloomberg.
Агентлик талқинига кўра, 2022 йилда иқтисодий ўсиш учун энг йирик хавф-хатарлар — бу омикрон, кескин инфляция, АҚШ Федерал резерв банки (ФРБ) асосий ставкаларининг ўсиши, Хитойнинг таназзул ёқасидаги гигант компанияси Evergrande, Тайвань, ривожланаётган бозорлар инқирози, Brexit музокаралари, еврозона инқирози, Яқин Шарқдаги озиқ-овқат нархларининг кўтарилиши бўлиши мумкин.
Бошқа тарафдан, айрим ҳолларда вазият кутилганидан яхшироқ тарафга ўнгланиши ҳам эҳтимолдан ҳоли эмаслиги айтилган. Хусусан, ҳукуматлар фискал инструментлар ёрдамида иқтисодиётни рағбатлантириш сиёсатини давом эттиришлари, Хитойнинг сўнгги беш йиллик режаси мамлакатга инвестиция оқимини кучайтириши, пандемия даврида жамғарилиб қолган маблағлар маълум эҳтимоллик билан глобал талабнинг ўсишига туртки бўлиши мумкин.
Омикрон ва қатъий карантин чекловларининг қайта кучга кириши
Қайд этилишича, ЖССТ ҳозирча Омикрон штаммини нисбатан енгил вариант, деб баҳоламоқда. Аввалги штаммларга қараганда юқумлироқ бўлишига қарамай, унинг ўлимга олиб келиш хавфи нисбатан паст. Бу дунёнинг пандемиядан олдинги нормал ҳолатга қайтишига ёрдам беради, хусусан хизматлар истеъмолининг ошишига ва натижада, товарлар ва хизматлар бозори ўртасида талабнинг мувозанатлашишига хизмат қилиши мумкинлиги айтилмоқда. Bloomberg прогнозига кўра, бу глобал ўсишни 5,1 фоизгача ошириши мумкин.
Бироқ «юқумли ва ҳалокатли вариант» иқтисодиётнинг қайта тикланишига кескин таъсир кўрсатиши мумкин. Агентлик таҳлилларига кўра, 2021 йилдаги энг қатъий чекловларга уч ойлик қайтиш ҳам 2022 йилги иқтисодий ўсишни 4,2 фоизгача секинлаштириши кутилмоқда.
Бундай вазиятда талаб сустлашиши ва дунё миқёсида таклиф билан боғлиқ муаммолар сақланиб қолиши мумкинлиги айтилган. Шунингдек, ишчилар меҳнат бозорларини тарк этадилар ва чекловлар логистика билан боғлиқ муаммоларни ҳам юзага келтиради.
Инфляция
Келгуси йилда инфляциянинг кескин ўсиши иқтисодий ўсиш суръатларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Хусусан 2021 йилда АҚШнинг ўзида инфляция йил бошидаги 2 фоизлик прогноздан фарқли қарийб 7 фоизгача кўтарилди.
Маълум қилинишича, омикрон фақатгина потенциал сабаб холос. АҚШда иш ҳақи ўсиш суръатлари аллақачон тезлашган ва улар яна ошиб кетиши мумкин. Шунингдек, газ нархининг кескин ошиши, иқлим ўзгариши фонида озиқ-овқат нархлари ўсишда давом этиши, ҳаракатланиш чекловлари натижасида ёқилғи нархларининг қулаши ҳам регуляторлар учун мушкул вазифаларни кун тартибига олиб чиқиши мумкин.
АҚШ монетар сиёсати
Қайд этилишича, АҚШ Федерал резерв банки (ФРБ) инфляцияга қарши чора сифатида асосий ставкани ошириши кутилмоқда. Бунга инфляция билан бир қаторда фонд бозоридаги спекуляция ва уй-жой нархларининг ошиб бораётганлиги ҳам туртки бўлиши мумкин.
Bloomberg моделига кўра, агар АҚШ регулятори 2022 йилда асосий ставкани 2,5 фоизга етгунча ошириб борса, бу 2023 йил бошига келиб рецессияни (иқтисодий турғунлик) юзага келтиришини кутиш мумкин.
«Феднинг асосий ставкани ошириши ривожланаётган бозорлар учун ҳалокатли қулаш билан тугаши мумкин. АҚШнинг юқори ставкалари одатда доллар курсини оширади ва ривожланаётган мамлакатларда капиталнинг чиқиб кетишини ва баъзан валюта инқирозларини келтириб чиқаради. 2013 ва 2018 йилларда Аргентина, Жанубий Африка ва Туркия энг кўп зарар кўрган», — дейилади хабарда.
2022 йилда эса улар қаторига Бразилия ва Миср қўшилиши мумкин. Кичик қарз ва кучли жорий ҳисоб балансига эга бўлган Саудия Арабистони, Россия ва Тайвань капитал чиқиб кетишидан энг кам зарар кўриши кутилаётганлиги айтилмоқда.
Хитой билан боғлиқ вазият
Хабарда айтилишича, учинчи чоракда бир қатор омиллар сабаб Хитой иқтисодиёти бир вақтнинг ўзида бир нечта соҳаларда тўхталишларга дуч келди. Evergrande компаниясининг йиғилиб қолган қарз юки, карантин чекловларининг қайта кучга кириши ва энергия танқислиги йиллик мамлакат иқтисодий ўсишини одатдаги 6 фоиздан 0,8 фоизгача тушишига олиб келди.
Spot нашрига кўра, Evergrande мамлакатдаги энг йирик девелопер компанияларидан бири ҳисобланади. Компания Хитой ЯИМнинг тўртдан бир қисмини ташкил этувчи қурилиш соҳасининг кутилаётган инқирози тимсоли бўлиб қолган.
«2022 йилда энергия танқислиги енгиллашиши кутилаётган бир пайтда қолган иккита муаммо билан бундай бўлмаслиги мумкин. Пекиннинг ноль-Ковид стратегияси омикрон билан боғлиқ карантин чекловларини англатиши кутилмоқда. Талабнинг сустлашиши ва молиялаштириш чекланганлиги сабабли, Хитой иқтисодиётининг қарийб 25 фоизини бошқарадиган кўчмас мулк қурилиши қулашда давом этиши мумкин», — дея қайд этмоқда Bloomberg.
Агентлик 2022 йилда Хитой иқтисодиётининг 5,7 фоизга ўсишини прогноз қилмоқда. Бироқ унинг 3 фоизгача секинлашиши бутун дунё бўйлаб тўлқинларни келтириб чиқаради.
Фискал сиёсат, озиқ-овқат нархлари ва бошқа сиёсий омиллар
Пандемия шароитида ҳукуматлар иқтисодиётни қўллаб-қувватлаш, талаб ва таклифни рағбатлантириш учун давлат харажатларини кескин ошириш чораларини кўрди. Эндиликда уларнинг аксарияти бюджет харажатларини қисқартиши кутилмоқда. Ҳисоб-китобларга кўра, 2022 йилда давлат харажатларининг қисқариши глобал ялпи ички маҳсулотнинг қарийб 2,5 фоизини ташкил қилади.
Қайд этилишича, пандемия ва ёмон об-ҳаво шароитлари глобал миқёсда озиқ-овқат нархларининг рекорд даражада кўтарилишига сабаб бўлди. 2022 йилда ҳам нархларнинг юқори даражада сақланиб қолиши кутилмоқда.
Шунингдек, глобал иқтисодий ўсишга айрим сиёсий ва геосиёсий омиллар ҳам ўз таъсирини ўтказиши мумкин. Хитой ва Тайвань муносабатларининг кескинлашуви, Бразилияда ҳукумат алмашиши, Туркияда мухолифат кучларининг Эрдоған сиёсатига қарши босимлари шулар жумласидандир.
2022 йил учун умидли прогнозлар
Мутахассислар санаб ўтилган хатарларнинг айримлари вазиятни яхши томонга буриб юбориши ҳам мумкинлигини таъкидлашмоқда. Хусусан, АҚШнинг қўллаб-қувватлашга йўналтирилган бюджет сиёсати мамлакат иқтисодий ўсишини кучайтириши мумкин. Хитой ва Япония бюджет тақчиллиги билан курашиш мақсадида харажатларни қисқартириш ўрнига ўз иқтисодиётларига инвестиция киритишга қарор қилишди.
Хитойнинг ўн тўртинчи беш йиллик режасида яшил энергия ва арзон уй-жойга инвестицияларни ошириш кўзда тутилган. Минтақавий кенг қамровли иқтисодий шериклик — Осиёнинг 2,3 миллиард ишчи кучи ва жаҳон ялпи ички маҳсулотининг 30 фоизини қамраб олувчи янги савдо битими — ташқи савдони кучайтириши мумкин.
Бундан ташқари, глобал миқёсда пандемия шароитидаги рағбатлантиришлар ва карантин чекловлари натижасида уй хўжаликлари ихтиёрида триллионлаб доллар ортиқча маблағлар жамғарилган. Агар бу кутилганидан тезроқ сарфланса, глобал ўсиш тезлашиши мумкинлиги айтилмоқда.
