Илмий тадқиқотларнинг кўрсатишича, айнан пиёда юриш умрни узайтирувчи машғулот ҳисобланиб, АҚШ олимлари ҳафтасига камида 5 марта, кунига 30 дақиқа пиёда юришни тавсия қилади, дея маълум қилди Соғлиқни сақлаш вазирлиги матбуот хизмати.
Европанинг ривожланган мамлакатларида ўтказилган илмий тадқиқот натижаларига кўра, 40−65 ёшли инсонларнинг кун давомида 3−4 соат пиёда юриши юрак ишемик касаллиги ривожланиш хавфини 30−45 фоизгача камайтиради.
Тадқиқотда иштирок этган пиёда юриш билан шуғулланувчи инсонларнинг ярмидан кўпи ўзида ҳеч қандай нохушлик сезмаган ва доим фаол ҳолатда бўлган. Пассив ҳаёт кечирувчи ва камҳаракат инсонларда эса юрак-қон томир касалликлари нисбатан кўп учраши аниқланган.
Гарвард университети олимлари ўтказган тадқиқотлар ҳам худди шунга ўхшаш натижа берган. Хусусан, университетнинг 10 минг 269 нафар битирувчиси орасида камида 9 миль масофага пиёда юриш (кунига 2 кмдан ортиқ) ўлим хавфини 22 фоизга камайишига олиб келгани қайд этилган.
Ушбу тадқиқотларда юрак-қон томир касалликларидан жабрланганлар истисно қилинган, бироқ бундай хасталикка чалинганлар орасида ҳам кузатувлар ўтказилган.
Олимлар 8 минг 946 нафар бемор билан боғлиқ 48 та илмий ишни кўриб чиққач, ҳафтасига 3 марта 30 дақиқа давомида бажарилган меъёрий жисмоний ҳаракат (пиёда юриш ёки велотренажёрда шуғулланиш) юрак-қон томир касалликлари натижасида келиб чиқадиган ўлим хавфини 26 фоизга, бошқа барча хасталиклар оқибатидаги ўлим ҳолатларини 20 фоизга камайтиради, деган хулосага келган.
Аҳолининг соғлом турмуш тарзини қўллаб-қувватлаш ва жисмоний фаоллигини ошириш маркази директори Барно Одилова Соғлиқни сақлаш вазирлиги матбуот хизматига берган интервьюсида таъкидлашича, мунтазам пиёда юриш — қон босимини меъёрлаштиради, кайфиятни ва организмнинг умумий ҳолатини яхшилайди.
Шунингдек, қонда холестерин миқдорини меъёрлаштириб, атеросклероз ривожланиш хавфининг олдини олади. Шу боис доимий пиёда юриш билан машғул инсон инфаркт ва инсульт каби ҳаёт учун хавфли касалликлардан узоқ бўлади.
Барно Одилованинг сўзларига кўра, организмнинг умумий чидамлилигини ва юрак-қон томир, нафас аъзолари имкониятларини оширишда пиёда юриш спорт залидаги машғулотлардан анчагина самарали. Юриш вақтида тана ҳаракатлари ва мушаклар қисқариши барча аъзо ва тўқималарда, қорин бўшлиғи, кичик чаноқ аъзоларида қон айланишини кучайтиради ҳамда қон таркибида кислород, озуқа моддалари миқдорини оширади.
— Кун давомида қанча масофа пиёда юриш саломатлик учун фойдали?
— Ҳаммаси индивидуал. Энг аввало, инсон ўз ҳолатига қараши лозим. Қанча пиёда юргиси келса, шунча юриши ва масофани ҳар куни ўртача 100 қадамдан ошириб бориши зарур. Шунчаки юрмай, йўл-йўлакай шахсий ишларни битириш, яқинлар, дўстларни йўқлаш мумкин. Қолаверса, бу машғулотга фарзандлар, набираларни ҳам чорлаш керак. Энг муҳими, бу жараёндан роҳат олиш, пиёда юришни организмни қийновчи машғулот сифатида қабул қилмаслик лозим.
— Пиёда юришни қачондан бошлаган маъқул?
— Бу машғулотни бугуноқ бошлаш керак. Энг асосийси, юришни ҳар қандай об-ҳаво шароитида бажариш мумкин, фақат мавсумбоп кийим бўлса, бас. Машғулотни овқатдан 1 соат олдин ёки овқатлангандан 1,5−2 соат кейин бошлаш лозим. Юриш вақти ухлашдан 2 соат олдин тугагани маъқул. 35 ёшдан юқори ва ҳеч қачон спорт билан шуғулланмаган инсон жуда секин юришдан бошлагани мақсадга мувофиқ. Қолаверса, 35 ёшдан ошмаганларга ҳам машғулотни секин юришдан бошлаш тавсия этилади.
— Юриш вақти ва масофаси қай тартибда ошириб борилади?
— Биринчи ҳафта танланган тезлик билан ҳар куни ярим соатдан юрилади. Кейин ҳар 2 ҳафтада юриш давомийлигини 5 дақиқадан, қадам тезлигини эса 5 тадан ошириб бориш керак. Шу тарзда ҳаракат тезлиги дақиқасига 100 қадамгача, юриш давомийлиги эса 1 соатгача етказилади. 1 соат давомида ушбу тезликдаги юриш — тахминан 10000 метрга тенг.
Машғулот пайтида, айниқса, бошланғич босқичларида нафас олиш ва пульсни назорат қилиш мақсадга мувофиқ. Юриш вақтида пульс сони дақиқасига 100 тадан кам бўлса, тезликни ошириш керак, агар 120 дан ортиқни кўрсатса, секинлашиш даркор. Юқорида айтилганидек, машғулот вақтида пульс сони 100 дан кам бўлса, бундай юришдан ҳеч қандай фойда йўқ. Бунинг сабаби пульс сони 100 дан кам бўлганида моддалар алмашинуви жараёни худди тинч ҳолатдагидек кечади.
Пиёда юриш инсонга деярли жароҳат етказмай, шикастланишларсиз организм имкониятларини ривожлантиради. Юриш вақтида организмга тушадиган жисмоний юклама юқори интенсивликда эмас ва бу турли жароҳатлар, чарчаш ҳолатлари келиб чиқишининг олдини олади.
Бундан ташқари, юриш тезлиги ва йўл паст-баландлигини ўзгартириб, юкламани ҳар ким ўз индивидуал имкониятидан келиб чиққан ҳолда ошириши ёки пасайтириши мумкин.
Ушбу усул билан қарилик вақтларида ҳам бемалол шуғулланиш мумкин. Пиёда юриш ҳар қандай ёш ва жинсдаги инсон учун табиий, одатий, физиологик юклама туридир. Юриш вақтида бажариладиган ҳаракатлар ритмик ва цикл билан такрорланиши, яъни баъзи мушаклар бўшашиши ва бошқаларининг қисқариш кетма-кетлиги ажойиб самара беради.
Эслатиб ўтамиз, президентнинг 2020 йил октябрдаги фармони билан аҳолини кунлик юриш ва югуришга тарғиб қилиш мақсадида «Соғлом турмуш тарзи» (www.1hls.uz) платформаси яратилган.
Мазкур платформа асосида, бир сутка давомида 10 минг ва ундан ортиқ қадам юрган 18 ва ундан юқори ёшдаги Ўзбекистон фуқаросининг электрон ҳамёнига 3 минг сўм, бир ойда бир марта туман (шаҳар) бўйича энг кўп юрган кишига 300 минг сўм, ҳудудлар (вилоят) бўйича энг кўп юрган кишига 500 минг сўм, республика бўйича энг кўп юрган кишига 1 млн сўм қўшимча равишда платформадаги электрон ҳамёнига ўтказилади.
«Газета.uz» ушбу иловани мобил телефонга юклаш, ундан фойдаланиш ва пулни банк картасига ўтказиш бўйича қўлланмани эълон қилган эди.
