Марказий банк томонидан аҳолининг турли гуруҳлари истеъмол кайфиятини ўрганиш бўйича навбатдаги сўровлар ўтказилди. Унга кўра, иштирокчиларнинг қарийб 70 фоизи даромадларининг асосий манбаи ойлик иш хақи, 15 фоизга яқини эса тадбиркорлик фаолиятидан олинадиган даромадларга тўғри келишини таъкидлаган. Бу ҳақда Марказий банкнинг 2021 йил III чорак якунлари бўйича истеъмол кайфияти шарҳида маълум қилинди.
Шарҳга кўра, 2021 йилнинг III чораги якунлари бўйича Истеъмол кайфияти индекси (ИКИ) 24,8 бандни ташкил этди. Кузатувларга кўра, сўровда иштирок этган даромадлари 7 млн сўмгача бўлган респондентлар улуши жамига нисбатан 86 фоизни ташкил этган.
Манба: Марказий банк ҳисоб-китоблари
Шунингдек, ҳудудлар кесимида ҳам расмий ойлик иш ҳақи асосий даромад манбаи эканлиги қайд этилган. Хусусан, Тошкент шаҳри (68,8 фоиз), Бухоро (61 фоиз), Андижон (58,7 фоиз) ва Тошкент вилоятлари (58,1 фоиз) респондентлари жавобаларида ойлик моашнинг асосий даромад сифатида юқори улушлар қайд этилган.
Тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишни қайд этган респондентларнинг катта қисми Навоий, Қорақалпоғистон Республикаси, Жиззах, Наманган ва Хоразм вилоятлари ҳиссасига тўғри келган.
Қайд этилишича, январь-сентябрь ойларида чакана савдо товарларининг айланмасининг ўсиши ўтган йилга нисбатан 9,8 фоизга ва хизматларнинг ўсиши эса 19,5 фоизни ташкил этган. Аҳолининг реал даромадлари эса 10,4 фоизга ўсган.
Сўровда респондентларнинг 47 фоизи ҳозирги кунда юз бераётган иқтисодий ўзгаришлар яқин 3 йилда ҳам давом этишини ҳамда ижобий натижалар беришини билдиришган.
Сўров натижаларига кўра, жами респондентларнинг катта қисми, яъни 60 фоизи келгуси ойларда янги кредит олишга эҳтиёжлари мавжудлиги таъкидлаган.
2021 йилнинг II чорагида респондентларнинг даромади 1−3 млн сўмни ташкил этувчи қисми кредитга бўлган талаби юқорилигини қайд этишган бўлса, III чоракда 3−5 млн сўм ва 5−7 млн сўм даромадли респондентларда ҳам кредитларга бўлган эҳтиёжи сезиларли ортганлиги кузатилди.
Январь-сентябрь ойларида жисмоний шахсларга ажратилган кредитлар ҳажми 1,5 бараварга ошган. Бунда, микрокредитлар 2,3 баробарга, микроқарзлар 1,7 баробарга ва овердрафт кредитлари 2,7 баробарга ўсди.
Харажат ва жамғарма субиндекси
Респондентларнинг катта қисми (71 фоизи) келгуси ойларда харажатларининг кўпайишини таъкидлаган.
Ўрганишларга кўра, жорий III чоракда келгуси ойлар учун даволаниш, автомобиль, уй-жой, мебеллар ва бошқа йирик харидларни режалаштираётган респондентлар улуши II чоракка нисбатан бироз кўпайган.
Таҳлилларга кўра, аксарият респондентлар (жамига нисбатан 45 фоиз) ўз жамғармаларини 3 ойгача етиши мумкинлигини таъкидлашган. Жумладан, жамғармалари 1 ойгача етадиган респондентлар улуши 28 фоизни ташкил этгган бўлса, 1−3 ойгача бўлган давр учун ушбу кўрсаткич 16 фоизга тенг.
Манба: Марказий банк ҳисоб-китоблари
Бироқ жамғармалари мавжуд бўлмаган респондентлар улуши (42 фоиз) юқорилигича қолмоқда. Ўрганишларга кўра, 52 фоизга яқин респондентлар келгуси давр учун жамғармалари кўпайишини таъкидлашган. Ушбу кўрсаткич ўтган II чорак натижалари билан солиштирилганда, ижобий жавоблар ҳиссаси 6 фоиз бандга яхшиланган.
Тижорат банклари томонидан таклиф этилаётган жозибадор депозит турлари ва улардаги юқори даромадлилик, аҳолининг бўш пул маблағларини жамғариш ҳамда омонатга йўналтиришни қўллаб-қувватловчи асосий омиллардан бўлиб хизмат қилаётгани таъкидланди.
Хусусан, жисмоний шахслар учун ўртача тортилган депозит фоиз ставкаларининг йил бошида 17 фоиздан сентябрь ойида 20,3 фоизгача ўсган бўлса, реал даромадлик даражаси 6−8 фоизни ташкил этди. Шунингдек, аҳолининг инфляцион кутилмалари ва сезилган инфляциясини инобатга олган ҳолда ҳисобланган реал фоиз ставкалар 3−4 фоизлик даражада сақланиб қолмоқда.
