Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги матбуот хизмати ТИВ раҳбари Абдулазиз Камиловнинг президентлик сайлови арафасида россиялик журналистлар билан суҳбатининг тўлиқ стенограммасини эълон қилди. Унда вазир Афғонистон мавзусига оид бир қатор саволларга жавоб берди. «Газета.uz» ҳам аввалроқ ушбу суҳбатдан парчаларни эълон қилган эди.
Ташқи ишлар вазирига ҳозир Афғонистондан қочқинлар оқими бор-йўқлиги ҳақида савол берилган.
«Олдиндан айтаман — қочқинлар оқими йўқ, қочқинлар умуман йўқ. Биз бошидан қочқинларни қабул қилмаслигимизни маълум қилганмиз. Бизнинг позициямиз Афғонистонга ёрдам бериш эди, лекин бир гуруҳ афғонларни учинчи давлат ҳудудига олиб ўтиш, кейин эса қочқин сифатида уларга ғамхўрлик қилиш, боқиш ва уларга ғамхўрлик қилиш орқали эмас», — деди Абдулазиз Камилов жавобан.
ТИВ раҳбари Ўзбекистон дипломатик корпус вакиллари ва «ҳақиқатдан ҳам аниқ жазо таҳдиди» хавфи бўлган шахсларнинг транзити ва учинчи давлатларга олиб чиқилишида ёрдам кўрсатганини таъкидлади.
«Бу борада биз ёрдам бердик, агар кимдир ёрдамга муҳтож бўлса, Афғонистондан Ўзбекистон орқали чиқиб кетиши учун биз бундай хизматларни кўрсатишга тайёрмиз. Аммо мамлакатимизда қочқинларни сақлаш учун махсус жойларни ташкил этиш йўқ ва бўлмайди ҳам», — таъкидлади Абдулазиз Камилов.
«Бундан ташқари, Афғонистондан кўп одамлар ёпирилиб чиққанида, уларнинг орасида, эҳтимол, баъзилари ҳақиқатдан ҳам қочқинлар бўлган бўлса, бошқалари вазиятдан фойдаланиб, яхшироқ ҳаёт излаб Ўзбекистондан Ғарб мамлакатларига, Европага олиб кетилишидан умид қилиб Афғонистонни тарк этишди. Биз назоратсиз қочқинлар оқимининг олдини олиш учун „Толибон“ билан хотиржамлик билан келишиб олдик. Улар бизга ёрдам беришди, одамларни тинчлантиришди ва уларга: уйга қайтиб, тинч-тотув яшанглар, дедилар», — деди ТИВ раҳбари.
Ўшандан бери, деди вазир, амалда ҳеч ким чегарани ноқонуний кесиб ўтишга уринмаяпти.
«Биз қочқинларнинг назоратсиз оқимини ҳам кузатмаяпмиз. Чегарада вазият тинч. Қолаверса, биз Балх вилояти билан алоҳида алоқалар ўрнатганмиз — у бевосита Сурхондарёга туташган. Ҳокимлар, иқтисодий тузилмалар ўртасида ҳамкорликни йўлга қўйдик, айниқса, транзит йўналишида. Чунки ҳамма нарса — кўприк, темир йўл ва автомобиль йўли — Балх вилоятига таянади», — деди у.
Абдулазиз Камилов октябрь ойи бошида ҳокимият алмашганидан кейин Афғонистонга илк ташрифи таассуротлари ҳақида ҳам гапирди. Кобулда у ўшанда Афғонистон муваққат ҳукумати ташқи ишлар вазири в. б. Амир Хон Муттаки билан транзит, энергетика ва савдо масалаларини муҳокама қилган эди.
«Хавфсизлик билан боғлиқ вазият бизга оддийдек туюлди. Аэропортдан машинада асосий учрашув бўлиб ўтган сарой томон йўл олдик. Одамлар хотиржам, ҳатто аёллар ҳам юзлари очиқ юришаётганини кўрдик, ёшлар, дўконлар очиқ».
«Аммо энг муҳими, — деди вазир, — биз ўтмишда бу йўналишда жуда кўп саёҳат қилганмиз — бу ерда танклар, бронетранспортёрлар ёки қуролланган одамлар деярли йўқ. Ҳатто саройга кираверишда ҳам, агар илгари бронетранспортёрлар ва оғир техникалар сафлари бўлган бўлса, бугунги кунда пулемётлар билан қуролланган бир неча киши дарвозаларда текширув ўтказмоқда».
ТИВ раҳбари Афғонистон муваққат ҳукумати вакиллари билан октябрь ойи ўрталарида Термизда бўлиб ўтган учрашув якунлари ҳақидаги саволга ҳам жавоб берди.
«Афғонистон томонидан бош вазир ўринбосари вазифасини бажарувчи жаноб Ҳанафий ва биз томондан бош вазир ўринбосари Сардор Умурзоқов бошчилигидаги икки делегация келгусида ҳукуматлараро комиссия тузамиз, деган келишувга эришди. Иккинчидан, соҳа бўйича мобил гуруҳлар ҳам бўлади: савдо, транспорт, темир йўл, ижтимоий масалалар, чегара хавфсизлиги ва бизни қизиқтирган яна кўп нарсалар. Таъкидлаш жоизки, ишчи даражадаги ушбу учрашувлар аллақачон ўтказилмоқда ва тўпланган муаммоларни ҳал қилиш мумкин».
«Бугунги кунда ҳамкорлик ривожини тўхтатиб турувчи асосий муаммо муваққат ҳукуматда қандайдир молиявий салоҳиятнинг мутлақ йўқлигидир, — деди Абдулазиз Камилов. — Банклар музлатилган, операцияларни амалга ошириб бўлмайди, пул йўқ. Афғонистон учун жуда катта молиявий манбалар бўлган 7 млрд долларга яқин турли рақамларни келтиришади, бизнинг фикримизча, бу инқироз давридан чиқишга ёрдам беради».
«Шу билан бирга, бутун иқтисодиётни фақат гуманитар ёрдам орқали йўлга қўйиш мумкин эмас. Давлатнинг иқтисодий асосини қайтадан яратиш зарур. Бу Афғонистондаги ҳозирги вазиятдаги асосий қийинчилик», — деди ташқи ишлар вазири.
Абдулазиз Камилов Афғонистондаги инфратузилма лойиҳалари — «Сурхон-Пули-Хумри» электр узатиш линияси ва «Термиз-Мозори-Шариф-Кобул-Пешовар» темир йўли қурилиши бўйича амалга оширилаётган ишлар ҳақидаги саволга ҳам жавоб берди.
Ташқи ишлар вазирининг сўзларига кўра, «Сурхон-Пули-Хумри» лойиҳаси амалда якунланди. «Мавжуд иқтисодий тизим билан ҳам биз уни якунлаб, амалга оширишимиз мумкин. Қолаверса, „Толибон“ ушбу лойиҳани амалга ошириш хавфсизлигини таъминлаш ва маромига етказишга ҳар томонлама ёрдам беришга ваъда берди», — дея қўшимча қилди у.
«Марказий Осиёдан Мозори Шарифгача бўлган темир йўл лойиҳасига тўхталадиган бўлсак, ўзбекистонлик мутахассислар ўз вақтида қуриб беришди. Гап Кобул ва Пешовардаги тармоқ ҳақида кетмоқда. Абдулазиз Камилов мазкур транспорт лойиҳасини қўллаб-қувватлаш масаласи халқаро миқёсда муҳокама қилинганини таъкидлаб, уларга халқаро ҳамжамиятнинг муносабати ҳақида гапирди.
Жаҳон банки, ташқи ишлар вазирининг сўзларига кўра, лойиҳанинг техник-иқтисодий асосларини тайёрлашга ваъда берган. Бу борадаги ишлар аллақачон бошланган. Банк ушбу ҳужжатни тайёрлаш учун тегишли маблағ ажратишга тайёр.
Ислом тараққиёт банки, Осиё тараққиёт банки, шунингдек, етарли молиявий ресурсларга эга бўлган алоҳида Форс кўрфази давлатлари ёрдам кўрсатиш учун кўмаклашишга чорланди. Лойиҳани Покистон бош вазир Имрон Хон ва мамлакатнинг қолган раҳбарияти ҳам қўллаб-қувватлади.
«Лойиҳа вазиятни барқарорлаштириш учун ниҳоятда муҳим бўлади, чунки Марказий ва Жанубий Осиё каби икки улкан минтақа ўртасида жойлашган Афғонистон транзит ва савдодан етарлича фойда олади. Бу мамлакатнинг минтақавий интеграция ва иқтисодий лойиҳаларда иштирок этишига ёрдам беради», — деб ҳисоблайди Абдулазиз Камилов.
«Биз лойиҳаларни амалга ошириш устида ишлаймиз. Шу билан бирга, ҳамма нарса „Толибон“ ҳаракати, муваққат ҳукумат қанчалик оёққа туришига ва халқаро ҳамжамият томонидан қўйилган: инклюзив ҳукумат, фундаментал инсон ҳуқуқлари, аёллар, қизлар, яхши қўшничилик, Афғонистон ҳудудида террорчилик мойиллиги ва террорчилик ҳаракатларининг олдини олиш» сингари талабларни бажаришига боғлиқ, — деди ТИВ раҳбари.
«Темир йўл масаласида бизда прагматик манфаат бор: Ўзбекистон учун ҳам Марказий Осиёнинг бошқа давлатлари каби 2 млрд аҳолига эга улкан бозор (Жанубий Осиё — таҳр.) очилмоқда», — қайд этди вазир. — Очиғини айтишим керак, Европа ёки Америкада ҳеч ким бизнинг маҳсулотимизни кутмаяпти; технологик даража ва сифат жиҳатидан улар билан биз тенглаша олмаймиз. Бу эса яқин".
Ташқи ишлар вазири «Толибон» томонидан тузилган муваққат ҳукуматни тан олиш ҳақидаги саволга ҳам жавоб берди.
«Биз иттифоқчиларимиз ва ҳамкорларимиз билан биргаликда бу йўналишда ҳаракат қиламиз», — деди у. Аммо толиблар олдига қўйилган шартлар шунчалик жиддийки, уларга алоҳида муносабат билдириш жуда хавфли. Биз давом этаётган террорчилик фаолияти борлигига ёки толибларнинг Ал-Қоида, ИШИД ёки ИШИД-Хуросон ва бошқа террорчи гуруҳлар ва ташкилотларга қарши етарлича кураш олиб бормаслигига кўзимизни юма олмаймиз ва «Толибон»ни тан ололмаймиз. Хавфсизлик ва барча белгиланган талабларга риоя қилишнинг аниқ кафолатлари бўлиши керак».
«Бу борада биз халқаро ҳамжамият, МДҲдаги дўстларимиз, Россия билан ҳамкорликда ҳаракат қиламиз», — дея якунлади Абдулазиз Камилов.
