«Pandora Papers» деб ном олган журналистик суриштирув доирасида дунёнинг 600 дан ортиқ журналистлари машҳур сиёсатчилар, бой кишилар ва таниқли шахсларнинг яширин бойлиги ва солиқдан қочиш ҳолатларини аниқлашди. Улар 11,9 млн ҳужжатларни таҳлил қилиб чиқишган, дея хабар бермоқда BBC.

Вашингтондаги (АҚШ) Суриштирувчи журналистлар халқаро консорциуми (ICIJ) томонидан ушбу маълумотлар олинган бўлиб, ташкилот 140 дан ортиқ ОАВ билан ушбу глобал суриштирувда иш олиб борган.

«Pandora Papers» доирасида 6,4 млн ҳужжатлар, қарийб 3 млн суратлар, 1 млндан ортиқ электрон почта хатлари ва қарийб 500 минг жадваллар ўрганилган. Ўрганилган ҳужжатлар Панама, Дубай, Монако, Швейцария ва Кайман ороллари каби «солиқ жаннатлари»да тузилган офшор тузилмалар ва трастлар бўйича бўлган.

Guardian маълумотларига кўра, ушбу ҳужжатларда 35 нафар амалдаги ёки собиқ давлат ва ҳукумат раҳбарлари, юздан ортиқ миллиардерлар ва бошқа нуфузли шахсларнинг исмлари келтирилган.

Рўйхатдаги Ўзбекистон билан алоқадор шахслар

Pandora Papers рўйхатидаги айрим шахслар Ўзбекистон билан алоқадор. Улар орасида телекоммуникация соҳасидаги консультант Муҳаммад Амерси ҳам бор.

2007−2013 йилларда у Швециянинг Telia компаниясининг Ўзбекистон ва Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатларидаги фаолиятига ҳамроҳлик қилган. Ушбу иши учун Амерси 65 млн АҚШ доллари пул ишлаган.

Guardian ёзишича, 2009−2010 йилларда у швед компаниясининг Ўзбекистон билан 220 млн долларлик «қийин транзакция"си бўйича маслаҳатчиси бўлган. Кейинроқ ушбу маблағ пора эканлиги аниқланган.

ICIJ тасарруфидаги ҳужжатларга кўра, кейинроқ АҚШ томонидан коррупцион схемада иштирок этганликда айбланган Бекзод Аҳмедов Амерси билан Telia томонидан Ucell компаниясининг 20% акцияларини Гулнора Каримовага алоқадор офшор компаниядан сотиб олишни муҳокама қилган. Бунинг эвазига Telia компаниясига Ўзбекистонда фаолият юритиш учун рухсат олиб беришда кўмак кўрсатилиши ваъда қилинган. Кўмак учун Амерси ўзининг офшор фирмаси орқали 500 минг доллар пул олган.

Telia компаниясининг қонунийлик ва этика бўйича собиқ бош менежери Михаэла Альбергнинг таъкидлашича, компания Амерсини минтақадаги бошқа мамлакатларда, айниқса Қозоғистонда номувофиқ фаолият олиб борганликда гумон қилган.

Guardian нашрининг таъкидлашича, Муҳаммад Амерси амалдаги Буюк Британия бош вазири Борис Жонсоннинг сайловолди кампаниясига маблағ хайрия қилган.

Шунингдек, архивларда айтилишича, Ўзбекистондаги айрим бизнесменлар Ирландия ва Буюк Британияда рўйхатга олинган фирмалардан офшор сифатида фойдаланиб, улар орқали ўз операцияларини ўтказишади.

Spot нашрининг ёзишича, Ирландиядаги офшор фирмалар Эдинбургдаги Trontex LP ва Gratum Trading LP компанияларининг эгалари сифатида кўрсатилган. Айнан ушбу компаниялар Сирдарё пахтачилик-тўқимачилик кластерини юритувчи Bek Cluster қўшма корхонасининг хорижий ҳамкорлари сифатида кўрсатилган эди.

Олдинроқ, «Газета.uz» январь-апрель ойларида Ўзбекистон корхоналари томонидан офшор ҳудудларга тўловларни амалга оширган ҳолда 103 млн долларлик маҳсулот импорт қилинганлиги ҳақида хабар берган эди.

Рўйхатда яна кимлар бор?

Турли мамлакатларнинг таниқли сиёсатчилари ҳам офшор операцияларни амалга оширганликда гумон қилинмоқда.


Озарбайжон президенти Илҳом Алиевнинг оиласи Мэн оролида рўйхатга олинган Trident Trust орқали 191 млн доллар қийматга эга объектларга эгалик қилади. 2015 йилгача уларнинг активлари қиймати 700 млн долларга етган. Алиевнинг ўғли Гейдар 11 ёшлигида Британия Виргин оролларида рўйхатга олинган компанияда улушга эга бўлган, ушбу компания Лондондаги энг нуфузли ҳудудлардан бирида 49 млн долларлик кўчмас мулкни харид қилган. Алиевнинг бошқа фарзандлари ҳам Лондонда элитар кўчмас мулкларга эгалик қилганлиги айтилади.

Pandora ҳужжатларида Россия президенти Владимир Путиннинг ўзи тилга олинмаса-да, унинг болаликдаги яқин дўсти Пётр Колбин, россиялик миллиардер Геннадий Тимченко, «Первый» каналининг раҳбари Константин Эрнст кабиларнинг офшор операциялари ҳақида маълумотлар келтирилади.

Иордания қироли Абдулла II Буюк Британия ва АҚШ давлатларида 100 млн долларлик кўчмас мулкларга эгалик қилади.

Pandora рўйхатларида Чехия бош вазири Андрей Бабиш ҳам келтирилади — у офшорлар орқали Францияда Канн яқинидаги қишлоқда 22 млн доллар қийматга эга қасрни сотиб олган. Бабиш ҳукумат тепасига коррупцияга қарши курашни ўз ичига олган дастур билан келган эди.

Украина президенти Владимир Зеленский ҳам ушбу рўйхатга тушган. У ўз бизнесларининг активларини ҳамкори ва амалдаги ёрдамчиси Сергей Шефирга ўтказган. Бунда Шефир Зеленскийнинг хотини Еленанинг фирмасига дивидендларни тўлаши керак бўлган.

Кения президенти Ухуру Кеньята ва унинг қариндошлари 500 млн долларлик активга эга бўлган офшорлар, шунингдек, Лондон марказидаги уй ва қатор компанияларнинг акцияларига эгалик қилишади.

Буюк Британиянинг собиқ бош вазири Тони Блэр ва унинг рафиқаси Шери Блэр Виргин оролларида рўйхатга олинган офшор компания орқали Лондондаги бинони 6,5 млн фунтга сотиб олишган ва солиқлардан 312 минг фунт тежаб қолишган. Ушбу харид ноқонуний бўлмаса-да, у Битания қонунчилигидаги «лазейка"ларга ишора қилади. Яъни, қиммат кўчмас мулк эгалари Британияда солиқ тўлашдан қочиш эҳтимоллари мавжуд.

Бундан ташқари, ҳужжатларга кўра АҚШнинг Жанубий Дакота штати илгари жиддий молиявий жиноятларда айбланган шахсларга алоқадор миллиардлаб долларга тенг бойликларни сақламоқда.

Халқаро журналистлар томонидан эълон қилинган ҳужжатларда шоу-бизнес ва спорт юлдузлари ҳам офшорлардан фойдаланганлиги айтилган. Улар орасида мусиқачи Ринго Старр, қўшиқчилар Элтон Жон, Хулио Иглесиас ва Шакира, «Реал Мадрид» футбол клуби мураббий Карло Анчелотти ва бошқалар мавжуд.

Масалан, «Манчестер Сити» мураббийи Хосеп Гвардиола «Барселона»даги фаолияти давомида 2012 йилгача ўз маошини Андоррадаги банкка ўтказиб келган. Бундан мақсад Испанияда солиқ тўлашдан қочиш бўлган.