Бутунжаҳон ядро ассоциацияси (WNA) маълумотларига кўра, 2020 йилда табиий уран ишлаб чиқарувчи мамлакатлар рейтингида Ўзбекистон бешинчи ўринни эгаллаган.

WNA 2020 йил Ўзбекистонда қазиб олинган уран ҳажмини, 2019 йилги кўрсаткич сақланиб қолгани ҳолда, 3500 тоннага баҳолаган (2018 йилда 3445 тонна). Kitco нашрининг ёзишича, қазиб олинган уран мамлакатда қайта ишланмайди ва тўлиқ ҳажмда бошқа мамлакатларга экспорт қилинади.

2020 йилда ишлаб чиқарилган жами ураннинг энг катта улуши (дунё бўйича ялпи таклифнинг 41% и) Қозоғистон ҳиссасига тўғри келган — 19,5 минг тонна. Кейинги ўринларни Австралия (6,2 минг тонна), Намибия (5,4 минг тонна) ва Канада (3,9 минг тонна) банд этган.

Манба: WNA

WNA маълумотларига кўра, 2020 йилда дунё миқёсида уран ишлаб чиқариш ҳажми 2019 йилга (54,7 минг тонна) нисбатан сезиларли даражада, 13% га, қисқариб 47,7 минг тоннани ташкил этган. Бу — сўнгги бир неча ўн йилликдаги уран ишлаб чиқаришнинг энг паст даражаси. Kitco нашри буни COVID-19 инқирози шароитида конларнинг бутунлай ёпилиши ва вақтинча тўхтатиб турилиши билан изоҳлаган.

WNA маълум қилишича, 2020 йилда ишлаб чиқарилган уран глобал миқёсдаги талабнинг бор-йўғи 74% қисмини қоплаган.

Дунё бўйлаб табиий уран захиралари 6,14 млн тонна ҳажмида баҳоланади. Шундан 28% қисми Австралия, 15% қисми — Қозоғистон ва 9% қисми Канада ҳиссасига тўғри келади. Кейинги ўринларда Россия ва Намибия, уран захираларининг мос равишда 8% ва 7% қисмига эгалик қилади. Ўзбекистон 132 минг тонналик (дунё захирасининг 2% қисми) захиралари билан дунё бўйича 11-ўринда туради.

Ўзбекистонда уран қазиб олишнинг ўзига хос хусусиятлари

НКМК раҳбарининг ўринбосари Нурмат Жулибеков «Иқтисодий таҳлил» учун («Экономического обозрения») ёзган мақоласида қайд этишича, мамлакатдаги уран ишлаб чиқарувчи ва уран оксиди шаклидаги тайёр маҳсулотни экспорт қилувчи ягона корхона — Навоий кон-металлургия комбинати ҳисобланади.

Унинг сўзларига кўра, 2007 йилгача НКМК томонидан ишлаб чиқарилган табиий уран, уран сотиб олишда экскюзив ҳуқуқа эга бўлган Nukem, Inc. (АҚШ) компаниясига сотилган. Маҳсулот бозори ва харидорларини диверсификация қилиш бўйича тегишли чора-тадбирлар амалга оширилганидан сўнг, уран 2007 йилдан бошлаб Япониянинг Itochu корпорациясига ва 2008 йилдан Хитойнинг CGNPC компаниясига сотиладиган бўлди. Бугунги кунда НКМКнинг уран экспортидаги асосий савдо ҳамкорлари Itochu ва Marubeni корпорациялари (Япония) ҳамда Nukem, Inc.(АҚШ) компанияси ҳисобланади.

Уран ишлаб чиқариш таннархи моддий харажатлари таркибида электр энергияси ва кимёвий реагентлар сарфи катта улушга эга. 2019 йилда уран қазиб олиш таннархи 557,1 минг сўм/кг га (62,5 доллар/кг) тенг бўлган. Шу билан бирга, ураннинг ўртача йиллик сотиш нархи 65,7 доллар/кг ни ташкил этган. 2019 йил якунига соф фойда 105,9 млрд сўм, рентабеллик 5,2% ни ташкил этган.

Бугунги кунга келиб республикадаги ураннинг асосий тасдиқланган, баҳоланган ва башорат қилинган захиралари Марказий Қизилқум ҳудудида жамланган.