Олий Мажлис Сенати раисининг биринчи ўринбосари Содиқ Сафоев BBC Uzbek билан суҳбатда Афғонистондаги муваққат ҳукумат ва мамлакатда юзага келиши мумкин бўлган гуманитар инқироз ҳақида гапирди.

BBC Uzbek журналисти сенатордан Афғонистонда тузилган муваққат ҳукуматни Ўзбекистон тан оладими, деб сўради.

«Дипломатик амалиётда тан олиш сиз айтаётган гапдан сал йироқроқ. Бир неча йиллар давомида Ўзбекистон Афғонистондаги барча йирик сиёсий кучлар билан мулоқот ўрнатган. Менимча, биз қанчалик тўғри [қарор] қабул қилинганига гувоҳ бўляпмиз. Бир вақтлар ўзим кўп танқид қилган эдим: бу гуруҳлар билан мулоқот ўрнатиш тўғри ёки нотўғрилиги бўйича. Лекин агар улар ҳақиқий сиёсий куч бўлса, улар юқори мақомга эга бўлса, Афғонистон билан қўшни давлатларга катта таъсир кўрсатса, албатта, Ўзбекистон нафақат ҳақли, балки улар билан ишни олиб боришга мажбур», — деди сенатор.

«Шу сабабдан Ўзбекистон бир неча йиллардан буён Толибон билан алоқада», — дейди у.

«Бу мулоқот чоғида биз ҳар доим ўз мезон ва тамойилларимизни очиқ эълон қилганмиз. Биринчидан, тинчлик керак. Вазият қандай бўлишидан қатъи назар, қарор қабул қилиш Афғонистон халқининг ҳуқуқидир. 40 йил давомида ташқи кучлар томонидан коммунистик ёки ғарб типидаги бошқарув тизимини ўрнатишга уринишлар бўлган. Аммо бирорта ҳам уриниш муваффақият билан эришилган эмас ва эришилган ҳам эмас. Халқ ҳар доим бу масалани ўзи ҳал қилиши керак. Икки авлод афғон халқи уруш шароитида яшаяпти. Агар бир инсон авлодини 25 йил деб оладиган бўлсак, у ерда 40 йилдан буён уруш давом этяпти», — деди Содиқ Сафоев.

Унга кўра, Ўзбекистон учун биринчи масала — Афғонистондаги тинчлик ҳамда у ердаги халқнинг фаровонлигига эришга имкониятлар яратиш. «Бу борада биз доимо айтганмиз, Афғонистондаги ҳукумат у ердаги барча сиёсий кучларни, диний ва этник қисмларни манфаатини инобатга олиши керак. Ҳозирда „Толибон“ муваққат ҳукуматни шакллантирди», — дейди Содиқ Сафоев.

Таъкидлаш жоизки, толиблар тузган ҳукуматда ўзбек ва тожик миллатларидан битта вакил бор. Тайинланган вазирларнинг кўпчилиги пуштунлар, лекин ҳазоралар йўқ. Янги Афғонистон ҳукуматининг этник таркиби IA Anadolu томонидан илгари батафсилроқ муҳокама қилинган.

«Мисол учун, ташқаридан кимдир маъруза ўқиб, қандай ҳаракат қилишни ўргатса, бу Ўзбекистонга ҳақиқатан ҳам ёқмайди. Биз ҳам бундан воз кечишимиз керак, лекин бу бизга керак ва биз ўз хоҳишларимиз ҳақида гапиришимиз мумкин», — деди сенатор.

Содиқ Сафоевнинг фикрича, бугун, биринчи навбатда, Афғонистонда гуманитар инқирознинг олдини олиш керак.

«Бунинг учун биз мамлакатдаги ҳақиқий реал ҳокимият билан иш олиб боришимиз керак. Бошқа йўл йўқ. Буюк Британия бош вазири Борис Жонсон ҳам охирги нутқида „биз мулоқот қилишимиз керак“ деб айтган. Биз ҳам бунга чақирамиз», — деди у.

Сенат раисининг биринчи ўринбосари, шунингдек, Европа Иттифоқининг Афғонистон қўшниларига бу мамлакатдан қочқинларни қабул қилиш учун пул тўлаш режаларига изоҳ берди.

«Менинг шахсий фикрим: қочқинларни қабул қилишга тайёргарлик ҳақида гапиришнинг ҳожати йўқ, қочқинлар пайдо бўлишининг олдини олиш керак. Бунинг учун биз гуманитар дастурларни амалга оширишимиз ва озиқ-овқат етказиб беришимиз керак. Агар бирон-бир санкция, Афғонистон блокадаси бўлса, унда, албатта, қочқинлар бўлади. Кексалар, аёллар, болалар, ногиронлар санкциялардан азият чекишади — ҳукумат одатда бундан азият чекмайди. Шунинг учун халқаро ҳамжамият Афғонистондан узоқлашмаслиги керак», — дейди у.

Содиқ Сафоев Ўзбекистон Афғонистондаги вазиятдан «ваҳима қиляпти» деган даъвога изоҳ берди.

«Эҳтимол, безовталик бордир, лекин ваҳима эмас. Ваҳимага ҳеч қандай асос йўқ. Яна айтмоқчиманки, Ўзбекистонда ўзига хос ёндашув ва сиёсат бор. Ўзбекистонда тинчликни таъминлаш учун барча чоралар кўрилмоқда», — деди сенатор.

Август ойининг охирида БМТ Афғонистонда гуманитар ва иқтисодий инқироз кучайиб бораётган бир пайтда янги босқичга ўтаётганини эълон қилди. Бу эса БМТ Бош котибини қаттиқ ташвишга солганди. Антонио Гутерриш дунё халқларини афғонларга улар учун қийин бўлган вақтда ёрдам беришга чақирди.

Ташкилот бош котиби таъкидлаганидек, аҳолининг деярли ярми — 18 миллион киши — гуманитар ёрдамсиз яшай олмайди. Ҳар учинчи аҳоли кейинги сафар нима билан ва қачон овқатланишини билмайди. Келгуси йилда беш ёшгача бўлган афғон болаларининг ярмидан кўпи тўйиб овқатланмаслик ёқасида қолиши мумкин.

«Афғонистон болалари, аёллари ва эркаклари ҳар қачонгидан ҳам халқаро ҳамжамиятнинг қўллаб-қувватлаши ва бирдамлигига муҳтож», — деди БМТ раҳбари.